🔺🌹نکته ها: ⚪️🍃شبیه این تعبیر، در موارد دیگر قرآن نیز آمده است، از جمله آیات: 61 و 63 عنكبوت، 38 زمر و 9 زخرف كه نشان مى دهد مشركان، منكر خالقیّت خدا نبودند و انحراف شان در شریك قراردادن بت ها به هنگام عبادت و آرزوى شفاعت از آنان بود، «و ما نعبدهم الاّ لیقرّبونا الى اللّه زُلفى »(323) در حالى كه خود، آنها را از سنگ و چوب تراشیده بودند. 🌹🍃امام باقر علیه السلام، پاسخ مشركان در این آیه را نشان فطرى بودن توحید دانستند.(324) 323) زمر، 3. 324) تفسیر نورالثقلین، ذیل آیه و توحید صدوق، ص 330. ⚪️🍃در آیه 109 سوره ى كهف نیز مى خوانیم: «قل لو كان البحر مداداً لكلمات ربّى لَنَفدَ البحر قبلَ أن تَنفد كلمات ربّى و لو جئنا بمِثله مَدَداً» بگو: اگر دریا براى نوشتن كلمات پروردگارم مركّب شود، دریا پایان مى گیرد، پیش از آن كه كلمات پروردگارم تمام شود، هر چند همانند آن (دریاى اوّل) را كمك قرار دهیم. 🌹🍃شاید مراد از «سبعة ابحر»، كثرت باشد و عدد خصوصیّتى نداشته باشد. یعنى اگر آب همه ى دریاها هم مركّب شود، باز هم نمى توانند همه ى نعمت هاى الهى را بنویسند. ⚪️🍃ریشه ى تشكیك و تردید در اصل معاد؛ گاهى طول زمان است كه چگونه مردگان پس از گذشت زمان طولانى، دوباره زنده مى شوند، گاهى خود مردگان است كه چگونه استخوان هاى پوسیده، پراكنده و درهم آمیخته، از هم تفكیك مى شوند و گاهى آگاهى از رفتار، كردار و افكار است كه پس از آفرینش مجدّدِ مردگان، چگونه به حساب این همه انسان رسیدگى خواهد شد؟ 🌹🍃خداوند متعال در این آیه با یك جمله، پاسخ همه ى این شبهات را مى دهد كه زنده كردن همه ى شما با آفرینش یك نفر یكسان است و زمان در آن تأثیرى ندارد. او زمزمه هاى شما را مى شنود و مى بیند و تمام رفتار و كردارتان را مى داند و به حساب همه مى رسد. 🌹پيام ها: ⚪️🍃1- خالق بودنِ خداوند، بر مشركان نیز پوشیده نیست. «و لئن سألتهم من خَلَق... لیقولنّ اللّه» 📌 2- مشركان به انحراف خود اقرار ضمنى دارند. «لئن سألتهم... لیقولنّ اللّه» 🌷🍃 3- همه ى آفریده ها از آنِ اوست، پس تنها او را ستایش كنیم. «قل الحمدللّه» ⚪️🍃 4- سپاس خداوند متعال را به زبان آوریم. «قل الحمدلِلّه» 📌 5 - انحراف مشركان معمولاً برخاسته از جهل آنان است. «بل اكثرهم لایعلمون» 🌷🍃6- خداوند متعال، نه در آفریدن و نه در اداره عالم، نیازمند كسى نیست. «خلق السّموات... للّه ما فى السّموات... هو الغنىّ» ⚪️🍃 7- تنها خداوند متعال، خالق و مالكِ آفریده هاست، «للّه ما فى السّموات و الارض» و تنها اوست كه بى نیاز و سزاوار ستایش است. «انّ اللّه هو الغنىّ الحمید» 🌷🍃 8- سفارش به حمد و ستایش خداوند متعال در آیه ى قبل، به خاطر نیاز او نیست. «قل الحمدللّه... هو الغنىّ الحمید» ⚪️🍃9- مكتب انبیا، انسان را از ساده نگرى و محدود بینى بریده و به بى نهایت مرتبط مى كند. «و لو اَنّما... ما نفدت كلمات اللّه» 🌷🍃 10- كلمات الهى، قابل شمارش نیستند. «ما نفدت كلمات اللّه» 🌹كلمة اللّه چیست؟ ⚪️🍃 11- نعمت هاى خداوند. «قل لو كان البحر مداداً لكلمات ربّى لنفد البحر...»(325) 🌷🍃 12- سنّت هاى الهى. «و لقد سبقت كلمتنا لعبادنا المرسلین . انّهم لهم المنصورون»(326) و «ولولا كلمة الفصل لقضى بینهم»(327) ⚪️🍃 13- آفریده هاى ویژه ى خداوند. «انّما المسیح عیسى ابن مریم رسول اللّه و كلمته»(328) 🌷🍃 14- حوادثى كه انسان با آنها آزمایش مى شود. «و اذا ابتلى ابراهیم ربّه بكلمات»(329) ⚪️🍃 15- آیات الهى. درباره ى حضرت مریم مى خوانیم: «و صدّقت بكلمات ربّها»(330) 🌷🍃16- اسباب پیروزى حقّ بر باطل. «و یرید اللّه ان یحقّ الحق بكلماته و یقطع دابر الكافرین»(331)، «و یمح اللّه الباطل و یحقّ الحق بكلماته»(332) 🌹🍃17- در علم و قدرت الهى، كمیّت و جمعیّت، زمان و مكان، نهان و آشكار، تأثیرى ندارد. «ما خلقكم و لابعثكم الاّ كنفس واحدة» 🌷🌷🌷از جمع مطالب گذشته به دست مى آید كه مراد از «كلمة» تنها لفظ نیست، بلكه مراد سنّت ها، مخلوقات، اراده و الطاف الهى است كه در آفرینش جلوه مى كند. ⚪️🍃بنابراین، اگر همه ى درختان قلم و همه ى دریاها مركّب شوند، نمى توانند كلمات الهى را بنویسند، یعنى نمى توانند آفریده هاى خدا، الطاف الهى و سنّت هایى را كه در طول تاریخ براى انسان ها و همه ى موجودات وجود داشته است بنویسند. «واللّه العالم» 🌹🍃در روایت مى خوانیم: امام كاظم علیه السلام فرمود: «مصداق كلمات اللّه ما هستیم كه فضایل ما قابل ادراك و شماره نیست».(333) ⚪️🍃آرى، اولیاى خدا از طرف ذات مقدّس او واسطه ى فیض هستند و هر لطف و كمالى، از طریق آن بزرگواران به دیگران مى رسد. 325) كهف، 109. 326) صافات، 171-172. 327) شورى ، 21. 328) نساء، 171. 329) بقره، 124. 330) تحریم، 12. 331) انفال، 7. 332) شورى، 24. 333) تفسیر نورالثقلین، ذیل آیه.