✏️پیوست۱: معماری در عرف قرآن. 🔅نسبت "عمارت"با "بناء"، نسبتِ "عم٘ر" با "بدن " است. یک ساختمان -حتی هنری- عمارت در اصطلاح قرآن ،نمی شود؛ چنانچه یک بدن بدون روح، عمر ندارد. این حیات عارضی به بناء را صرف "تجسد فرهنگ" به آن نمی دهد؛ "معتمر" (عمره گذار) و" زائر " هم نقش اساسی دارند. مشرکین ممکن است بر مساجد، بناء بسازند اما نمی تواند آنرا عمارت دهد.(آیات ۱۷و۱٨توبه). -در یک عمارت اسلامی، توریست و زائر و نماز گذار بالسویه نیست. اولی فقط "تماشاگر" است اما دومی "نقش آفرین "است. 🔅اثر در علت مادی: -ماده اولیه یا بیس کار یک عمارت اسلامی، قطعه ای مناسب از زمین و مصالحی مرغوب نیست. بیس کار ، "ارتباطی انسانی-ایمانی" با "قطعه ای از زمین "است. جوانمردان مومنی با یک غار، ابراهیم وهاجر واسماعیل با قطعه از زمین، مجموعه ای مناسبات ایمانی در متراژی از زمین کوفه(که مسجد کوفه شد)، فداکاری وشهادت سیدالشهدا واصحابش در مساحتی از زمین کربلا که موجب برتری آن زمین شد(طابت الارض التی فیها دفنتم). اینها سرجمع ،ماده وبیس کار معماری اسلامی میشوند. -کمترین ارتباط انسانی با خاک وزمین، نیت مومنانه وقف است که واقفی برای وقف زمینی برای مسجد می کند وآنرا از زمین های همجوار متمایز می کند. -در عنصر مصالح هم اثر میکند: مثلا امیرالمومنین در خطبه قاصعه برای عمارت کعبه برای برترین معمار (ابراهیم) مثال می زند که از سنگهائی استفاده کرد که نه نفعی میرسانند نه ضرری؛ نه می بینند نه میشنوند! یعنی سنگهای کم ارزش . چرا؟ چون غایت از این عمارت یک مکان توریستی نیست ؛جاذبه گردشگری نباید عامل جذب مردم بدین جا شود(حتما این قطعه خطبه قاصعه نهج البلاغه را ملاحظه کنید).پس غایت، در انتخاب مصالح هم اثر گذاشت. -از همین جا میتوان ادعا کرد مثلا "مسجد روی آب" ایده خلاقانه وخوبی است اما جایش در کیش نیست ؛ تا مسجد، قسمتی از پازل جاذبه گردشگری آنجاشود. جایش روی آبهای اروند و هور است! جائی که غواصان دفاع مقدس مظلومانه با دست بسته زنده به گور می شوند. این ذوق شارع بود که حوادث ایمانی بزرگ در قطعات زمین را بیس کار وماده اولیه عمارت یک مسجد می کرد مثل مسجد غدیر، مسجد اُحد و دهها مسجد دیگر که حاجیان در زیارت دوره در مدینه می بینند. -امام(ره)این ذوق شارع را در آن فرهنگ عمارت قرآنی بسیار عالی داشت که به آستان قدس دستور داد قبر شهید مدرس را تجدید بناء کنند (۲۸شهریور۶۳) یا درباره مصلای تهران تٲکید کرد یادآور مساجد ساده صدر اسلام باشد. 🔅 اثر درعلت صوری: چنانچه در ویدئو بیان شده، طواف وسعی و... می گوید بیت الحرام چه نقشه وصورتی داشته باشد. مقامات مسجد کوفه و اعمال آنها ، روی میز یک مهندس زبر دست وآشنا با ذوق قرآن ،به او الهام می دهد نقشه و صورت این عمارت چگونه باشد؟ -مثلا در زیارت امیر المومنین از وقت دیدن قبه، عمل بیان شده تا رسیدن به عتبه وبوسیدن آن ؛حتی قبله ،پشت سرت باشد بعد روبه کربلا کن وقبله بین دوکتفت باشد و...؛اینها به معمار اسلامی می گوید نقشه وصورت چگونه باشد؛ نه اینکه بنائی با نقشه ای دلخواه خود بسازد وبگوید بروید زیارت! برعکس زیارات مٲثور را ببینند متناسب با آن نقشه بکشد. اینها نمونه هائی از تعامل حدیث وفقه با معماری است. نتیجه این میشود که محصول معماری در ماده وصورت مورد پذیرش دین ومتناسب با ذوق شارع باشد. استفاده از گچ کاری در قبور آری یا خیر؟ طلا اندود کردن سقف و دیوار آری یاخیر؟ همه در حدیث یا فقه ما مطرح شده است.(در پیوستی دیگر اشاره خواهم کرد). ٭مرتبط با:ویدئوی بخش اول "آینده پژوهی اماکن زیارتی" در برنامه شب معماری. ☑️ @m_ghanbarian