مل به کالکنز الذی لا ینفق منه» (امالی صدوق، ص ۳۴۳) علمی که به آن عمل نشود، مانند گنجی است که از آن انفاق و استفاده نشود. «ان اشد الناس حسرة یوم القیامة الذی و صفوا العدل ثم خالفوه»( بحار، ج ۲، ص ۳۰) کسی که از عدالت سخن بگوید ولی عادل نباشد، سخت ‏ترین حسرت را در قیامت خواهد داشت. حضرت عیسی علیه السلام فرمود: «أشقی الناس من هو معروف عند الناس بعلمه مجهول بعمله» (مصباح الشریعه، ص ۳۶۸.) کسی‏که نزد مردم به علم معروف است، ولی به عمل معروف نیست، شقی‏ ترین مردم است. امام صادق علیه‌السّلام فرمود: «من لم یصدق فعله قوله فلیس بعالم» (کافی، ج ۱، ص ۳۶) کسی‏که کارهایش تأکیدکنندۀ گفتارش نباشد، عالم نیست. امام صادق علیه‌السّلام یکی از مصادیق این آیه را خلف وعده دانستند و فرمودند: وعده مؤمن به منزلۀ نذر است، لیکن (مخالفت با آن) کفّاره ندارد. «عدة المؤمن اخاه نذر لا کفارة له» (کافی، ج ۲، ص ۳۶۳) به گفته مفسّران، شأن نزول آیه دربارۀ کسانی است که خواهان جهاد بوده ولی همین که فرمان جهاد صادر شد، بهانه‌تراشی و عذرخواهی کردند. البتّه محتوای آیه مربوط به تمام کسانی است که شعار می ‏دهند ولی عمل نمی‌کنند. پیام‌های سورۀ صف- آیات ۲-۳: ۱- ایمان باید با عمل و صداقت همراه باشد وگرنه مستحقّ سرزنش و توبیخ است. (تمام آیه) ۲- قبل از این که انتقاد کنید، به بیان نقاط مثبت بپردازید. شما که ایمان دارید، چرا عمل نمی‌‏کنید؟ «یا أَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا ... لِمَ‏ ... لا تَفْعَلُونَ‏» ۳- یکی از روش‌‏های تربیت، توبیخ به جا و به موقع است. «لِمَ تَقُولُونَ ما لا تَفْعَلُونَ» ۴- وفای به عهد، واجب و خلف وعده، از گناهان کبیره است. «کَبُرَ مَقْتاً» ۵- چه زشت است که تمام هستی در حال تسبیح خداوند باشند، «سَبَّحَ لِلَّهِ» ولی انسان با سخنان بدون عمل، خداوند را به غضب آورد. «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ» ۶- گفتار بدون عمل، خطرناک است. «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ أَنْ تَقُولُوا ما لا تَفْعَلُونَ» (کلمات‏ «کَبُرَ»، «مَقْتاً» و «عِنْدَ اللَّهِ»، نشان از خطرناک بودن موضوع است) ۷- اگر امروز کار شما با وعده ‏ها و شعارهای دروغین حل شود، اما نزد خداوند وضع خطرناکی خواهید داشت. «کَبُرَ مَقْتاً عِنْدَ اللَّهِ‏ ...» تفسیر صفحۀ ۵۵۱ قرآن کریم - سورۀ صف- آیه ۴- تفسیر نور: « إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ*» « همانا خداوند کسانی را دوست دارد که صف بسته در راه او پیکار کنند، چنانکه گویی بنای بسیار مستحکم سربی هستند.» نکته‌های سورۀ صف- آیه ۴: «بُنْیانٌ» به معنای ساختمان است. «مَرْصُوصٌ»، از «رصاص» به معنای سُرب است و «بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ» یعنی ساختمانی که از فرط استحکام، گویی از سرب ساخته شده است. شاید آیه قبل، انتقاد از کسانی باشد که شعار جهاد و پیکار دادند، ولی به آن شعارها عمل نکردند، لذا خداوند فرمود: کسانی که عمل نکردند مورد غضب هستند، «کَبُرَ مَقْتاً» امّا در این آیه از کسانی که به شعار و وعده خود عمل کردند، تمجید کرده و محبوب خدا دانسته‏ است. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ» در تاریخ آمده است که در جنگ صفین حضرت امیر علیه‌السّلام برای بالا بردن انگیزه یاران خود، این آیه را تلاوت فرمودند. (تفسیر روح المعانی) پیام‌های سورۀ صف- آیه ۴: ۱- در تربیت، قهر و مهر هر دو لازم است. (در آیه قبل سخن از قهر الهی بود و در اینجا سخن از مهر الهی است). «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُ‏ ...» ۲- برای بازداشتن از کار ناپسند انذار لازم است، «لِمَ تَقُولُونَ‏ ... کَبُرَ مَقْتاً » ولی واداشتن به کار نیک، تشویق لازم دارد. «یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ» ۳- جلب رضایت و محبت خداوند، بالاترین تشویق برای مؤمنان است، حتّی برتر از بهشت و امثال آن. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُ‏ ...» ۴- کارهای سخت، انگیزه قوی لازم دارد و بالاترین انگیزه‏ ها، محبوب خدا شدن است. «إِنَّ اللَّهَ یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ» ۵- مؤمنانِ مجاهد، دوستداران خداوند هستند و در راه او می‌‏کنند، «یُقاتِلُونَ فِی سَبِیلِهِ» خداوند هم آنها را دوست دارد. «یُحِبُّ الَّذِینَ یُقاتِلُونَ» ۶- در شرایط عادّی، وحدت و اتحاد و دوری از تفرقه لازم است ولی در برابر دشمن، صفوف مؤمنان باید متّحدتر و نفوذ ناپذیر و مستحکم‌‏تر باشد. «صَفًّا کَأَنَّهُمْ بُنْیانٌ مَرْصُوصٌ» تفسیر صفحۀ ۵۵۱ قرآن کریم - سورۀ صف- آیه ۵- تفسیر نور: « وَ إِذْ قالَ مُوسی‏ لِقَوْمِهِ یا قَوْمِ لِمَ تُؤْذُونَنِی وَ قَدْ تَعْلَمُونَ أَنِّی رَسُولُ اللَّهِ إِلَیْکُمْ فَلَمَّا زاغُوا أَزاغَ اللَّهُ قُلُوبَهُمْ وَ اللَّهُ لا یَهْدِی الْقَوْمَ الْفاسِقِینَ *» « و آنگاه که موسی‏ به قوم خود گفت: ای قوم من! با این که می‌‏دانید من فرستاده خدا به سوی شما هستم، چرا اذیّتم می‌‏کنید؟ پس چون منحرف شدند، خداوند دل‌‌های آن