🔹 علی مغازه ای: «تمام آیین‌های مذهبی با موسیقی زنده مانده‌اند» 2⃣ قسمت دوم: 🔸 نمونه‌ای از آیین‌های محرم این کارشناس موسیقی ادامه می‌دهد: برای درک این بحث می‌توانیم داستان سوگ سیاوش را در شاهنامه بخوانیم؛ آیینی است که به شکل خیلی دیرینه در ایران جا و جایگاه دارد. همین ریشه‌های کهن ایران باستان درشکل‌های مختلف موسیقی‌های سوگ، کار و حتی شادیانه ورود پیدا کرده است. بخشی از موسیقی‌های سوگ در دل موسیقی تعزیه یا شبیه‌خوانی ما رواج پیدا کرده است. شبیه خوانی یا تعزیه حدود ۵۰۰ سال پیش حوالی پادشاهی شاه تهماسب بستر حفظ و تداوم موسیقی رایج کنونی به عنوان موسیقی مقامی یا دستگاهی ایران شده بود؛ چون در مقاطع زمانی خاص موسیقی شامل تحریم‌های سیاسی یا ایدئولوژیک می‌شود. موسیقی ایرانی در مراسم‌های مذهبی مانند تعزیه یا مراسم‌های عاشورا و محرم، کارکرد دینی پیدا می‌کند؛ یعنی کاربرد رسانه‌ای موسیقی بستری برای گسترش پیام ایدئولوژی می‌شود و ایدئولوژی نیز بستری می‌شود اما متقابلاً موسیقی می‌تواند به میانجی این نقش از دل تحریم‌ها نجات پیدا کند. او بیان می‌کند درست همین نقطه است که بحث پویایی فرهنگ مطرح می‌شود؛ به دلیل اینکه در زمان‌هایی موسیقی، با لایه‌هایی از اجتماع همراه می‌شود، خودش نیز قوام و تداوم پیدا می‌کند. 🔸 این کارشناس موسیقی معتقد است این گزاره که موسیقی ایرانی با غم همراه است درست است. او در این زمینه توضیح می‌دهد: ریشه‌های موسیقی ایرانی به دلیل ذات و زیست توام با فشار، تحریم، محرومیت و سختی‌های زیستی غم بار است. این غم باری موسیقی ایرانی در دستگاه‌های موسیقی نیز نهفته است. ما حتی زمانی که می‌خواهیم موسیقی خود را شاد کنیم باز نمی‌توانیم به معنای واقعی این کار را انجام دهیم؛ چون به قول استاد صبا نخست باید زیستمان شاد باشد تا هنر موسیقی‌مان شادی افزا شود. به دلایل خاص جغرافیایی و سیاسی اجتماعی، فرهنگ ایرانی با غم و سوگ بیشتر آمیخته شده است. اما همین شرایط بستر اندوهِ خلاق یا به قول فرنگی‌ها creative sadness را در هنر ما ایجاد کرده است که خود بحث مفصلی است. 🔸 با این توضیحات او می‌گوید که موسیقی‌های دهه محرم نمود بسیار هنری و آیینی دارد و دارای کارکردهای عظیم فرهنگی شده است که اگر از آسیب انحراف و ابتذال در امان بماند، موافق و مخالف از آن لذت می‌برد. مغازه‌ای همچنین گذری کوتاه به موسیقی مذهبی مناطق مختلف ایران می‌زند و می‌گوید: می‌توان نمودهای سوگواره‌ها و آواهای غمناک مرسوم در تمام نقاط ایران را به شکل‌های مختلف دید. مثلاً در مرکز ایران و درواقع به تعریف جغرافیای سیاسی و دیپلماتیک قدیم، در محدوده عراق عجم، بیشترین گونه‌های اجرایی تعزیه و عزاداری را می‌بینید. در ناحیه حاشیه شمال خلیج فارس نیز می‌بینیم که گونه‌ای شروه‌خوانی که از نظر تأٌثیرگذاری بسیار غنی است، در تمام محدوده حاشیه خلیج فارس، جا و جایگاه مهمی داشته و دارد و کافی است در محضر اجرا باشید تا باور کنید در دل و جان هر شنونده‌ای نفوذ می‌کند. 🔸 او ادامه می‌دهد: در خراسان نیز شکل‌های دیگری از موسیقی مذهبی رواج دارند از آن جمله نقاره‌خانه در حدود کمتر از پنج قرن پیش در حوزه‌ و گونه مذهبی پدیدار شده است. در حالی که پیش از آن این ژانر به لشکرکشی یا عزیمت پادشاهان یا حاکمان منطقه‌ای اختصاص داشت. البته این گونه فقط محدود به مشهد نیست نقاره خانه‌هایی مثل آستانه اشرفیه یا شاهچراغ شیراز و یا نقاره‌خانه کرمان هم تاسیس شدند. یا آیین موسیقایی شاخسی واخسی در آذربایجان یک رپرتوار مذهبی خاص و دارای ارزش‌ و اعتبار فرهنگی مختص خود است. اگرچه که الآن با ورود سیستم‌های صوتی به چرخه اجرای موسیقی، این دسته موسیقی‌ها کارکرد سابق خود را از دست داده‌اند ولیپوشیده نیست که یک زمان همه آنها کارکرد ایدئولوژی و رسانه‌ای بسیار قدرتمندی داشتند. 🎼 کانال رسمی موسیقی مصاف @masafmusic