🌐 سواد رسانه ای از کجا بفهميم خبری واقعيت ندارد و خبر دستکاری شده یا شايعه است؟ ▪️ بررسي منبع خبر: داشتن يک لينک اينترنتی به عنوان منبع ساده ترين کاری است که انتشار دهنده خبر مي تواند برای اعتباربخشي به خبر در متن قرار دهد ؛ تا خواننده روي آن کليک کند و ببيند مربوط به چه وبسايتی است يا خود آن وبسايت از کجا آن را نقل قول کرده است. گاهي اوقات به جای ارائه لينک منبع فقط اعلام مي شود که فلان سايت اين خبر را اعلام کرده است مثلاً در خبرهای علمی مي گويند ناسا منبع خبر است يا در خبرهاي سياسی نام خبرگزاري های معتبر را مي آورند. در اين گونه موارد هم بايد شکاک بود و حتماً منبع ذکر شده را بررسي کرد. تقريباً در بسياری از موارد اصلا چنين چيزي در سايت ذکر شده وجود ندارد ! اينترنت، گوگل و حتي ويکی پديا منبع نيستند! اينها ابزارهاي ارتباطي و جست وجو هستند. هرچيزي در آن پيدا شود درست نيست حتي اگر در چندين جای آن تکرار شده باشد. انگليسی بودن متن يک مطلب نيز به معناي معتبر بودن آن نيست! ▪️ تصاوير و کليپ های گمراه کننده : خيلي از شايعات به استناد يک فيلم کوتاه يا عکس ساخته می شود. به لطف فتوشاپ انجام هر کاري با فيلم ها و عکس ها ممکن است. بنابراين وقتي خبری به يک عکس يا کليپ استناد مي کند در مرحله اول حتماً در حقيقتش ترديد کنيد و سعی کنيد در انتشار چندين باره آن سهمی نداشته باشيد. گاهی حتي غير از فتوشاپ، زاويه خاص فيلمبرداري يا برشی از صحبت هاي يک فرد در حالی که قبل و بعد آن حذف شده است، می تواند بسيار گمراه کننده باشد. ▪️ نشانه گیری حساسيت ها و اعتقادات : گاهي متن هايي که مثلا حاوی خبر مهمی است و مدام دست بدست می شود يک آيتم خيلي روشن برای تشخيص شايعه دارد؛ آن هم تحريک احساسات افراد مختلف است. تحريک حس ملی يا اعتقادات مذهبی؛ خيلي از شايعه سازان از بي اطلاعی مردم استفاده و شايعاتی را منتشر مي کنند که شما را در مسئول انتشار آن قرار مي دهند و مدام احساس مي کنيد حالا که از چنين خبری مطلع شده ايد بايد هرچه زودتر براي ديگران هم بازگويش کنيد. اين مي شود که خودتان هم به شايعه پراکن ها مي پيونديد. ▪️ دقت در زمان انتشار خبرها : گاه اغلب لينک هايي که براي اثبات ادعا در کنار آن خبر قرار داده می شود کاملا تاريخ گذشته است. اگر تاريخ انتشار آن را ببينيد چه بسا ديگر درگير اين شايعه نمي شويد. نکته ديگر اين که خيلي از اين پيام ها به زمان درستی اشاره نمي کند بلکه کلی و مبهم است. براي مثال بيش از سه سال است که با اين شايعه مواجهيم: «به تازگي گوگل براي تغيير نام خليج فارس راي گيري اينترنتي گذاشته است». اينها نشانه ها است. ▪️ اگر باورنکردنی است جای ترديد دارد : هرچه عجیب تر منابع باید بیشتر و موثق تر باشد . باورنکردنی بودن يک موضوع، خود مي تواند تلنگري باشد براي اين که حواسمان را جمع کنيم و دقتمان را بالا ببريم. خبرهاي عجيب و غريب و هیجان انگیز . اين امر به ويژه در موضوعات علمي رايج است چون مردم درباره جزئيات يک ماجرای علمی اطلاعات کافي ندارند و از طرفی هم ماجراهای پر هيجان يا خارق العاده را دوست دارند. ▪️ ترکیب درست و نادرست : بسيار پيش آمده است که خبري را شنيده ايد يا خوانده ايد که فقط درباره يک بخش آن اطلاعات داشته ايد و آن بخش را درست ديده ايد و به واسطه همين اعتماد فرض کرده ايد که ادامه متن هم حتما درست است. مراقب بخشي از محتواي مطالبی که درباره آن اطلاعاتي نداريد، باشيد. ▪️ تکليفتان را با خودتان روشن کنيد: سعي کنيد خودتان در گروه شايعه پراکن ها نباشيد. وقتي خودتان هم به اين پيام ها و محتواهايي که چيزي جز شايعه نيست اهميت بدهيد بيشتر علاقه مند مي شويد تا اين پيام ها را براي ديگران هم ارسال کنيد. بهتر است در اين موارد شکاک باشيد تا اين که هرچيزی را راحت و زود باور کنيد. صبر، جست و جو و پرسيدن از کساني که در آن موضوع خاص اطلاعاتشان از شما بيشتر است، مي تواند راه هاي خوبی برای سنجش پيام ها و مطالب باشد. پس شک کنيد و اگر هم شک کرديد در دست به دست کردن شايعات همراهی نکنيد. ▪️ تشابه برخی شايعات : وقتي يک شايعه درباره يک موضوع پخش می شود و شايعه بودنش هم مسجل مي شود، بعد از گذشت چند وقت شايعه مشابهی مطرح می شود. اگر يکي از شايعه ها را بشناسيد مي توانيد بقيه را هم تشخيص دهيد. بطور مثال شايعه های زيادي درباره ويروس هاي خطرناک شنيده ايد که فرمول همه ثابت بود؛ بدون آن که منابع خبري معتبر آن مطلب را منتشر کنند، صرفا از قول رئيس ناشناس يک بيمارستان از مردم خواسته مي شود تا اطلاع ثانوي فلان مواد غذايی را نخورند، بعد مشابه همين شايعه را از با اسم فرد جديد و خوراکي هاي جديد مي شنويد.