🛑📢آیا از منظر آیات و روایات قابلیت تغییر در اخلاقیات افراد وجود دارد؟ (بخش دوم و پایانی) 💠در روايات اسلامى نيز تعبيرات روشنى در اين زمينه ديده مى شود، مانند احاديث زير: 1⃣حديث معروف «اِنّى بُعِثْتُ لاُِتَمِّمَ مَكارِمَ الاَْخْلاقِ» [۱] دليل واضحى بر امكان تغيير صفات اخلاقى است. 2⃣روايات فراوانى كه تشويق به حسن خلق مى كند، مانند: حديث نبوى «لَوْ يَعْلَمُ الْعَبْدُ ما فى حُسْنِ الْخُلْقِ لَعَلِمَ اَنَّهُ يَحْتاجُ اَنْ يَكُونَ لَهُ خُلْقٌ حَسَنٌ» [۲]؛ (اگر بندگان مى دانستند كه حسن خلق چه منافعى دارد، يقين پيدا مى كردند كه محتاج به اخلاق نيكند!)، نشانه ديگر است. 3⃣در حديث ديگرى از همان حضرت مى خوانيم: «اَلْخُلْقُ الْحَسَنُ نِصْفُ الدِّينِ» [۳]؛ (اخلاق خوب، نيمى از دين است). 4⃣و در حديثى از اميرمؤمنان امام على (عليه السلام) مى خوانيم: «اَلْخُلْقُ الْمَحْمُودُ مِنْ ثِمارِ الْعَقْلِ، اَلْخُلْقُ الْمَذْمُوْمُ مِنْ ثِمارِ الْجَهْلِ» [۴]؛ (اخلاق خوب از ميوه هاى عقل و آگاهى است و اخلاق بد از ثمرات جهل و نادانى است). و از آنجا كه «علم» و «جهل» قابل تغيير است، اخلاق هم به تبع آن قابل تغيير مى باشد. 5⃣در حديث ديگرى از پيامبر اكرم (صلى الله عليه و آله) آمده است: «اِنَّ الْعَبْدَ لَيَبْلُغُ بِحُسْنِ خُلْقِهِ عَظيمَ دَرَجاتِ الاْخِرَةِ وَ شَرَفَ الْمَنازِلِ وَ اِنَّهُ لَضَعيفُ الْعِبادَةِ» [۵]؛ (بنده خدا به وسيله حسن اخلاق به درجات عالى آخرت و بهترين مقامات مى رسد، در حالى كه ممكن است از نظر عبادت ضعيف باشد!). در اين حديث اوّلاً مقايسه حسن اخلاق به عبادت و ثانياً ذكر درجات بالاى اخروى كه حتماً مربوط به اعمال اختيارى است و ثالثاً تشويق به تحصيل حسن خلق، همگى نشان مى دهد كه اخلاق يك امر اكتسابى است نه اجبارى و الزامى و خارج از اختيار! (دقّت كنيد). اين گونه روايات و تعبيرات گويا و پرمعنى در كلمات معصومين (عليهم السلام) زياد ديده مى شود [۶] و همه آنها نشان مى دهد كه صفات اخلاقى قابل تغيير است و گرنه اين تعبيرات و تشويقها لغو و بيهوده بود. 6⃣در حديث ديگرى از رسول خدا (صلى الله عليه و آله) مى خوانيم كه به يكى از يارانش به نام «جرير بن عبداللّه» فرمود: «اِنَّكَ امْرُءٌ قَدْ اَحْسَنَ اللّهُ خَلْقَكَ فَاَحْسِنْ خُلْقَكَ» [۷]؛ (خداوند به تو چهره زيبا داده، اخلاق خود را نيز زيبا كن!). كوتاه سخن اين كه: كتب روايى ما پُر از رواياتى است كه همگى دلالت بر امكان تغيير اخلاق آدمى دارد. [۸] اين بحث را با حديثى از اميرالمؤمنين امام على (عليه السلام) كه تشويق به فضائل اخلاقى مى كند پايان مى دهيم، فرمود: «اَلْكَرَمُ حُسْنُ السَّجـِيَّةِ وَ اجْتِـنابُ الدَّنِـيَّةِ» [۹]؛ (ارزش و كيفيّت انسان به اخلاق پسنديده و اجتناب و دورى از اخلاق پست است). پی نوشت‌ها؛ [۱] إرشاد القلوب، ديلمى، ترجمه: مسترحمى، هدايت الله‏، انتشارات مصطفوى‏، چ ۳، ج ۱، ص ۱۷۴، باب ۱۸ [۲] بحار الأنوار، دار إحياء التراث العربی، چ ۲، ج ۱۰، ص ۳۶۹، باب ۲۰ [۳] همان‏، ج ۶۸، ص ۳۸۵، باب ۹۲ [۴] غرر الحكم و درر الكلم‏، تميمى آمدى، دار الكتاب الإسلامی، چ ۲، ص ۶۹، ح ۱۳۲۸ [۵] المحجة البيضاء فی تهذيب الإحياء، ملا محسن فيض كاشانى، مؤسسه انتشارات اسلامى جامعه مدرسين، چ ۴، ج ۵، ص ۹۳ [۶] الكافی، كلينى، دار الكتب الإسلامية، چ ۴، ج ۲، ص ۹۹، باب (حسن الخلق...) ۱۸ روايت در اين زمينه نقل كرده است. [۷] بحار الأنوار، همان، ج ۶۸، ص ۳۹۴، باب ۹۲ [۸] الكافی، همان، ج‏ ۲، ص ۹۹ [۹] غرر الحكم و درر الكلم‏، همان، ص ۸۷، ح ۱۶۷۴ 📕اخلاق در قرآن‏، آيت الله العظمى ناصر مكارم شيرازى، مدرسه الامام على بن ابيطالب (ع)، قم، چ اول، ۱۳۷۷ش، ج ۱، ص ۳۴ منبع: وبسایت آیت الله العظمی مکارم شیرازی (بخش آئین رحمت) #اخلاق