⚡️به بهانه انتشارکتاب «آراء الامامیة أو الفقه علی‌المذاهب الخمسة» 🔅آیت‌الله‌العظمی سیداحمد حسینی زنجانی و فقه مقارن 🔸مقدمه/کتاب «آراء الامامیة أو الفقه علی المذاهب الخمسة» از آثار مرحوم آیت‌ﷲ حاج سید احمد زنجانی، والد آیت‌ﷲ‌العظمی سید موسی شبیری زنجانی، به تازگی توسط مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام تحقیق و منتشر شده است. «آراء الامامیة»، از اولین آثاری است که در دورۀ معاصر، مسائل فقهی را با نگاه فقه مقارن بررسی می‌کند. از همین رو بر آن شدیم تا در این‌باره، پای سخن یکی از اعضای گروه تحقیق کتاب، حجت‌الاسلام و المسلمین سید عبدالحسین آل یاسین بنشینیم. آقای آل یاسین از محققین مرکز فقهی امام محمد باقر علیه‌السلام، و استاد سطح عالی حوزۀ علمیه قم است. 🔹داستان تألیف کتاب آراء الامامیه این است که وقتی کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه توسط وزارت اوقاف مصر تألیف شد ـ که کتابی بود بسیار جامع، مشتمل بر آرای مذاهب چهارگانه اهل سنت در ابواب مختلف فقه[۱] ـ و در محافل علمی منتشر گردید، بسیاری از علما و اهل تحقیق آن را پسندیدند. پس از جا افتادن این کتاب در محافل اهل سنت، علمای شیعه هم کتاب را دیدند و پسندیدند؛ اما متأسف بودند که چرا جای آرای امامیه در کتاب خالیست. مرحوم آیت‌ﷲ زنجانی هم پس از دیدن این خلأ و به جهت همان دغدغه‌مندی و نگاه جامع فرامنطقه‌ای تصمیم گرفتند از ابتدا تا انتهای فقه، آرای مشهور امامیه را هم به‌صورت تعلیقه به آن کتاب اضافه کنند. به‌عبارت دیگر کتاب آیت‌ﷲ زنجانی شبیه تعلیقه‌ای بود بر کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه. البته مرحوم زنجانی به دو شکل کتاب را تألیف کرده‌اند: شکل جدولی و شکل تعلیقه‌ای. متأسفانه شکل تعلیقه‌ای کتاب ـ جز چند صفحه‌اش ـ مفقود است. بنابراین محققان مرکز فقهی امام محمد باقر(ع) برای تحقیق و چاپ کتاب مذکور، از نسخه جدولی استفاده کردند. 🔹نکته بسیار مهم کتاب، «مقارَن» بودن است. نوشتن «فقه مقارن» کار راحتی نیست؛ زیرا شما وارد عرصه‌ای می‌شوید که قرار است در آن یک‌سری آرای متشتت را جمع‌آوری کنید. اختلاف نظر در این حوزه بسیار زیاد است. اساساً اختلاف نظر و رأی حتی در درون خود یک مذهب بعضاً بسیار زیاد دیده می‌شود. حتی یک عالم هم ممکن است در آثار مختلفش آرای مختلفی داشته باشد. مثلاً کراراً دیده شده که مرحوم علامه حلی یا مرحوم شیخ طوسی که کثیرالتألیف بودند، در آثار مختلفشان آرای مختلفی دارند. حالا هرچه مقیاس کار بیشتر شود (چند نفر یا چند مذهب) طبعاً اختلافات هم بسیار زیاد می‌شود و ما در نوشتن اثری با رویکرد فقه مقارن باید تمام این اختلافات را درنظر بگیریم. 🔹نکته یا فایده دیگر نوشتن فقه مقارن این است که در بسیاری مواقع، حقیقت از خلال همین تضارب آرا و اصطکاک اقوال مختلف راحت‌تر هویدا می‌شود. گاهی انسان فقط یک مطلب را می‌شنود و ممکن است احساس کند حقیقت همین است. اما گاهی حرف مخالف را هم می‌شنود و طبعاً بهتر می‌تواند قضاوت کند که کدام به حقیقت نزدیک‌تر است و ایجاد مقارنه بین آرای مختلف چنین ثمری دارد. به همین خاطر از قدیم بزرگان ما ـ مانند شیخ مفید، سید مرتضی، شیخ طوسی و طبرسی ـ نیز به فقه مقارن‌نویسی نظر داشتند. البته یک دوره فترتی هم داریم در این زمینه؛ یعنی از زمان خود شیخ انصاری و بعد از او ما اثر بارزی در زمینه فقه مقارن نداشتیم؛ تا زمان مرحوم سید احمد زنجانی. حتی کتاب‌های فقه مقارنی که ذیل آن کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه نوشته شدند ـ مانند الفقه علی المذاهب الخمسه مرحوم مغنیه یا الفقه علی المذاهب الاربعه و مذهب اهل البیت(ع) ـ نیز مربوط به بعد از کتاب مرحوم زنجانی است. 🔹یکی دیگر از امتیازات این اثر، انعکاس آرای مشهور است. بعضی آثار فقه‌ مقارنی که پس از اثر مرحوم زنجانی منتشر شدند و حالت تعلیقه بر کتاب الفقه علی المذاهب الاربعه داشتند، مقید بر آوردن آرای مشهور امامیه نبودند. مثلاً مرحوم مغنیه غالباً نظرات فقهای معاصر مانند مرحوم خویی و یا حتی آرای خودش را آورده است. در حالی که مرحوم زنجانی مقید به آوردن آرای خودش نبوده و چه بسا بعضی آرایی که در این کتاب آورده با آرای خودش در کتاب‌های دیگرش موافق نباشد؛ اما چون نظر مشهور بوده، آورده است. 🔸مشاهده متن کامل گفت‌وگو و راهنمای خرید کتاب: https://mobahesat.ir/23723 🔻🔻🔻 @mobahesat