۴. جلوه‌های موسیقایی: عَمّ امام و اَخ و اِبن امام حضرت عباس علیه‌السلام کاربرد عبارت «حضرت عباس علیه‌السلام» در یک مصراع یا عبارت عربی «یا کاشف کرب الحسین»: ای علم افراشته در عالمین «اکشف یا کاشف کرب الحسین!» از نمونه‌هایی است که در چشم مخاطب، جلوۀ خاصی داشته است. ۵. کاربرد وزن کوتاه و نشاط‌ انگیز وزن کوتاه و سه رکنی «مفتعلن مفتعلن فاعلن» از نظر موسیقایی، طراوت و جذابیت خاصی دارد و شاید در آن دوران، نوع انتخاب وزن، غافلگیرانه بوده و جذابیت خاصی داشته است. گفتنی است، شاعر از ظرفیت‌های حماسی، نشاط‌انگیزی، ایجاز(خلاصه‌گویی) این وزن، به درستی و به خوبی استفاده کرده است. همه می‌دانیم که وقتی شاعر در مصراعی سه رکنی (مثلاً: مفتعلن مفتعلن فاعلن) مطلبی را ارائه کند، لازم است به جای اطناب (زیاده‌گویی، پرگویی و پرورش کلام) به ایجاز (خلاصه‌گویی، بیان تلگرافی ، مختصر و مفید، با محوریت تداعی) روی آورد. هنر مرحوم ریاضی این است که با وجود آن که مخاطب شعرش عموم مردم‌اند و به پرورش کلام و اطناب نیاز است، با محوریت «ایجاز»، مضامین را به صورت تمام و کمال ارائه کرده است. ۶. بیان سهل ممتنع (غیرمستقیم و شاعرانه) اگر مخاطب با ابیات این شعر، ارتباط مفهومی و حسی برقرار می‌کند، به راحتی ابیات را می‌فهمد و از آن لذت می‌برد، به جهت بیان شاعرانه شعر است. به جهت پرهیز از اطاله کلام، صرفاً به دو نکته اشاره می‌شود: الف) بیان شاعرانه با محوریت حسن تعلیل: مطلع شعبان همایون اثر بر ادب توست دلیلی دگر سوم این ماه چو نور امید شعشعۀ صبح حسینی دمید چارم این مه که پر از عطر و بوست نوبت میلاد علمدار اوست شد به هم آمیخته از مشرقین نور ابوالفضل و شعاع حسین ای به فدای سر و جان و تنت وین ادب آمدن و رفتنت وقت ولادت، قدمی پشت سر وقت شهادت، قدمی پیش‌تر! ب) روایت شاعرانه همین جنبه روایت‌گری (وصف با بیان جزئیات) باعث می‌شود که شاعر، زبان صمیمی و روان و عموم‌فهم را برگزیند: چون نهم ماه محرم رسید کار بدآنجا که تو دانی کشید از عقب خیمۀ صدر جهان شاه فلک‌جاه ملک‌آشیان شمر به‌آواز تو را زد صدا گفت کجایید بَنُو اُختنا تا برهانند ز هنگامه‌ات داد نشان خط امان‌نامه‌ات رنگ پرید از رخ زیبای تو لرزه بیفتاد بر اعضای تو... شاید تنها نکته‌ای که می‌توان بر این شعر خرده گرفت، غفلت از شیوه بلاغی در مصراع اول بیت است: تا برهانند ز هنگامه‌ات داد نشان خط امان‌نامه‌ات نکته یکم: جهش ضمیر و کاربرد آن، به شکلی که با زبان شاعر و شیوۀ بلاغی او در این شعر (بیان سهل ممتنع) سازگاری ندارد. نکته دوم: مضمون«رهاندن» در مصراع «تا برهانند ز هنگامه‌ات» انتخاب درست و شایسته‌ای برای این بیت نیست. امید است، بتوانیم به عنوان شکر نعمت، از میراث‌های ماندگار در ادب ولایی، به عنوان الگوهای پیشرفت و تعالی در شعر بیش از همیشه بهره ببریم. 📝 سیدمهدی حسینی رکن‌آبادی #چهارم_شعبان