✍🏼سی توصیه کوتاه برای نوقلمان
1. هنگام نوشتن، مخاطب و خواننده خود را «یک نفر» فرض کنید.
2. بر این باور باشید که خواننده شما هوشمند، منتقد، شکاک و دیرباور است.
3. اطناب و زیاده گویی را به کتاب خود راه ندهید و ایجاز را نیز به جایی نرسانید که سر از گنگی و ابهام در آورد.
4. در بیان نکته مهم و مطلب اساسی خود، عجله نکنید و بدون مقدمه وارد نشوید؛ اما مقدمات نیز به حدّی نباشد که اصل مطلب را تحت الشعاع قرار دهد.
5. ساده و روان بنویسید؛ اما سطحی و سرسری قلم نزنید.
6. جملات، هر قدر کوتاه تر و گزیده تر باشند، تأثیرگذارترند.
7. در تیترسازی و فاصله میان تیترها افراط و تفریط نکنید.
8. وظیفه نخست نویسنده اطلاع رسانی و مخابره گری است، نه تزیین و شعبده بازی. بنابراین هرگز غنای ادبی را جایگزین فقر علمی نکنید.
9. تا می توانید از کلمات و ترکیب های سایر حوزه های علمی و قلمروهای مختلف استفاده کنید. خود را محدود به واژه ها و ترکیب های ویژه ای نکنید که فقط در موضوع کتاب شما کاربرد دارند.
10. با خواننده خود صمیمی و راحت باشید؛ چنانکه اگر درباره موضوعی اطلاع کافی ندارید، صادقانه بنویسید که در این باره حرف مهمی ندارم. نیز می توانید خواننده را به منابع مربوط ارجاع دهید.
11. به جدّ از کلیشه ها و حرف ها و تعابیر کلیشه ای و شعارگونه پرهیز کنید.
12. درباره موضوعی که می نویسید، حتماً پیش از دست بردن به قلم، مهمترین آثار را در آن موضوع بخوانید یا دستکم از محتوای کلی آنها بیخبر نباشید.
13. بدانید که برای هر مفهومی که به ذهن شما راه پیدا می کند، صدها و هزاران تعبیر دیگر وجود دارد و یا شما می توانید بسازید و بنویسید؛ پس به اولین لفظ و تعبیری که خود را به ذهن و قلم شما تحمیل می کند، بسنده نکنید و تسلیم آن نشوید.
14. نوشتن، هنر است و مانند دیگر هنرهایی که می شناسیم، فرایند پیچیدهای دارد. نه آن را آسان بگیرید و نه از آن بهراسید. فقط بدانید که در هنرورزی باید حوصله داشت و آهسته راه پیمود و هماره تجربه اندوخت.
15. تا می توانید خود را نسبت به موضوع مقاله یا کتابی که می نویسید، بیطرف و گزارشگر نشان دهید. سمت گیری های تند و بی مقدمه، از اعتماد خواننده می کاهد.
16. در تعیین عنوان و فصل های کتاب، به تجربه و توانایی های خود اکتفا نکنید و حتما با یک یا چند کارشناسِ خوشذوق مشورت کنید.
17. هنگام نوشتن، بر این گمان باشید که همه کلمات دنیا منتظر ایستاده اند تا شما آنها را احضار کنید. بدانید که هیچ مفهوم و معنایی، در عالم الفاظ، همزاد ویژه ای ندارد که نتوانیم از آنها بگذریم و واژهای دیگر بیاوریم.
18. در همه چیز باید معتدل بود؛ حتی در زیبانویسی. اگر اندکی بیش از آنچه می بایست، در زیبا کردن قلم تلاش کنید، غلظت ادبیات را در اثر خود بالا برده، به اعتبار علمی آن لطمه می زنید.
19. اصلِ مهم در جمله سازی و عبارت پردازی، حُسنِ تعبیر و یافتن زاویه های غیرتکراری و ابتکاری است.
20. در استعمال و استخدام کلمات، علاوه بر معنای آنها، به بار منفی و مثبت، و سابقه تاریخی و موسیقی آنها نیز باید توجه کرد.
21. بر سرمایه واژگانی خود بیفزاید و قلم خود را با کلمات بیشتر و تازه تری آشنا کنید.
22. هیچ عاملی به اندازه مطالعه شعر، قلم را توانمند، پرواژه، آشنا با اسلوب های متفاوت بیان، و شیوا نمی کند.
23. به هر طریقی که می توانید راهی برای طنز و شوخ طبعی به نوشته خود باز کنید؛ البته به مقداری که مقاله یا کتاب را سبک و هزل گونه نکند.
24. در انتخاب کلمات، به اصل تناسب و همخوانیِ لفظی یا معنایی، کمابیش توجه شود.
25. استفاده از برخی آرایه های سنتی ـ مانند سجع و جناس ـ را به حداقل برسانید؛ زیرا نثر معاصر تناسبی با اینگونه صنایع ندارد.
26. توجه داشته باشید که زیبانوشتن، غیر از ادبیانه و منشیانه نوشتن است.
27. هرازگاه لحن نوشته خود را تغییر دهید؛ گاهی معمولی، گاهی عصبانی، گاهی طنزآلود، گاهی غمگین، گاهی شاد و گاهی مهربان و گاهی صریح و گاهی صمیمانه و... بنویسید. در تغییر لحن نوشته، باید از شگردهای سخنوران و خطیبان استفاده کرد.
28. یکی از موفقترین شگردهای زیباسازی نوشته، استفاده از ترکیب هایی است که در ابیات مشهور به کار رفته است؛ مانند جمله زیر: «بسیاری از مفسران، از ظنّ خود یار قرآن شده اند»؛
عبارت بالا حلّ یا تحلیلِ بیت زیر است:
هر کسی از ظنّ خود شد یار من
از درون من نجست اسرار من
29. همیشه بر این گمان باشید که خواننده شما، آدمی بی حوصله و پر از مشکل و مسئله است. بنابراین چنان باید نوشت که سرشار از تنوع، تغییر ذائقه و شیرینکاری است. در هر نوشته، به طریقی ویژه می توان تغییر ذائقه داد و ایجاد تنوع کرد. مطالعه آثار برجسته و ممتاز، دست شما را برای تنوع آفرینی باز می ک