649📌 ❓سوال: با عرض سلام و خداقوت شخصی که در سن حدود ۲۸ سالگی شاید کمتر به این نتیجه رسیده که حضرت امام خامنه‌ای مدظله العالی رو مرجع خودشون قرار بدن، و با توجه به اینکه از طریق گوگل و تحقیق متوجه شدن که می تونن مرجع رو تغییر بدن، طبق احکامی که خونده بودن، و این کارو انجام دادن. آیت الله مکارم مرجع شون بوده . چند وقت پیش شنیدن که شخصی هم می خواسته مرجع رو تغییر بده، و در تماس تلفنی با روحانی ای گفتن باید از مرجع خودتون اجازع بگیرید برای عدول ایا این درسته ؟ ✅پاسخ: سلام علیکم احکام عدول از مرجع تقلید طبق فتوای آیت الله مکارم شیرازی رو کامل بخونید: «عدول»، يعنى تغيير تقليد از مجتهدى به مجتهد ديگر، جايز نيست بنابر احتياط واجب، مگر آن‏كه مجتهد دوم اعلم باشد؛ و اگر بدون تحقيق عدول كرده بايد بازگردد.(1) عدول از مجتهدى به مجتهد ديگر به سه صورت تصور می شود: 1. هر دو مجتهد از جهت علم مساوی باشند. طبق این فرض عدول بنا بر احتیاط واجب جایز نیست. برخی حکم این فرض را منوط به عمل به فتوای مجتهد اول و عدم آن کرده اند، به این معنی که اگر به فتوای مرجع تقلید اول عمل کرده باشد عدول جایز نیست ولی اگر به آن عمل نکرده باشد می توان عدول کرد. این تفصیل در صورتی است که تقلید را به معنی «استناد به فتوای مجتهد در مقام عمل» معنی کنیم، اما اگر تقلید را «التزام به قول مجتهد» بدانیم با انتخاب یک مجتهد برای تقلید، عدول از او جایز نیست چه به فتوای او عمل کرده باشد چه نباشد.(2) این دو فرض در صورتی مطرح می شود که دلیل عدول یا عدم آن متوقف بر موارد مورد اتفاق و اجماع فقها و عنوان سخن شان درباره لفظ تقلید باشد، اما طبق نظر آیت الله مکارم شیرازی(مدظله) دلیل عدول یا عدم آن متوقف بر موارد مورد اتفاق و اجماع فقها که مشتمل بر لفظ تقلید است نمی باشد و تفسیری که از لفظ تقلید می شود در آنها تاثیری ندارد؛ لذا تقلید را به هر معنی لحاظ کنیم عدول از مجتهد جز در صورتی که مجتهد دوم اعلم باشد جایز نیست.(3) 2. مجتهد اول از مجتهد دوم اعلم باشد. طبق این فرض عدول مطلقا جایز نیست. 3. مجتهد دوم از مجتهد اول اعلم باشد. در این فرض عدول جایز، بلکه طبق نظر غالب فقها عدول واجب می باشد؛ لکن باید علم به اعلم بودن مجتهد دوم حاصل شود و بدون تحقیق و با ظن و گمان نمی توان عدول کرد و اگر عدول كرده بايد بازگردد.(4) همچنین در صورتی که مجتهدی برخی شرایط مرجعیّت - مانند عدالت، عقل و... - و شایستگی تقلید را از دست داده باشد، باید به مجتهد جامع الشرایط رجوع کرد. اگر مجتهد نیز احساس كند كه شرايط مرجعيّت يا اجتهاد را از دست داده لازم است‏ اعلام کند.(5) ضمنا در جايى كه مجتهد صريحاً فتوا ندارد، بلكه مى‏ گويد احتياط آن است كه فلان گونه عمل شود، اين احتياط را «احتياط واجب» مى ‏گويند؛ و مقلّد يا بايد به آن عمل كند و يا به مجتهد مساوى يا مجتهدى كه بعد از مرجع تقليد فرد، اعلم از ديگر مجتهدان باشد مراجعه نمايد. ولى اگر فتواى صريحى داده، مثلًا گفته اقامه براى نماز مستحب است، سپس گفته احتياط آن است كه ترك نشود، اين را «احتياط مستحب» مى ‏گويند و مقلّد مى‏ تواند به آن عمل كند يا نكند و عدول به مجتهد دیگر جایز نیست. و در مواردى كه مى‏ گويد «محلّ تامّل» يا «محلّ اشكال» است مقلّد مى‏ تواند عمل به احتياط كند يا به ديگرى مراجعه نمايد. امّا اگر بگويد «ظاهر چنين است» يا «اقوى چنين است»، اين تعبيرها فتوا محسوب مى‏ شود و مقلّد بايد به آن عمل كند.(6) پی نوشت: (1). رسالة توضيح المسائل (فارسى)، مكارم شيرازى، ناصر‏، انتشارات مدرسه الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1429 ھ ق، چاپ پنجاه دوم، ص 18.‏ (2). التنقيح في شرح العروة الوثقى، الميرزا علي الغروي التبريزي، تقريرات أبحاث المحقّق الخوئي (1317- 1413 ھ ق)، دار الهادي للمطبوعات، قم، 1410 ھ ق، چاپ اول، ج 1، ص 81 و 82؛ طريق الوصول إلى مهمات علم الأصول،مكارم شيرازى، ناصر‏‏، تهيه و تنظيم: ساعى فر، محمد حسين، دار النشر الامام على بن ابى طالب(عليه السلام)‏، قم‏، 1432 ھ ق‏، چاپ دوم، ج ‏2، ص 352. (3). طريق الوصول إلى مهمات علم الأصول، همان، ج ‏2، ص 352؛ رسالة توضيح المسائل (فارسى)، همان.‏ (4). رسالة توضيح المسائل (فارسى)، همان. (5). استفتاءات جديد، مكارم شيرازى، ناصر‏، انتشارات مدرسه الامام على بن ابى طالب(علیه السلام)، قم، 1427 ھ ق، چاپ دوم، ج‏ 1، ص 20. (6). رسالة توضيح المسائل (فارسى)، همان، ص 17. منبع احکام پاسخگویی مرکز پاسخگویی به سوالات دینی موعظه| @pasokhha