استاد قرائتی سوره حدید ، آیه 16 أَ لَمْ يَأْنِ لِلَّذِينَ آمَنُوا أَنْ تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ وَ ما نَزَلَ مِنَ الْحَقِّ وَ لا يَكُونُوا كَالَّذِينَ أُوتُوا الْكِتابَ مِنْ قَبْلُ فَطالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ وَ كَثِيرٌ مِنْهُمْ فاسِقُونَ آيا براى كسانى كه ايمان آورده‌اند، زمان آن نرسيده كه دل‌هايشان براى ياد خدا و آنچه از حق نازل شده، نرم و فروتن گردد و مانند كسانى نباشند كه پيش از اين، كتاب آسمانى به آنان داده شد، پس زمان طولانى بر آنان گذشت و دل‌هايشان سخت گرديد و بسيارشان فاسق گشتند؟ نکته ها «يَأْنِ» از «آن»، به معناى مطلق زمان است. در اين آيه، هم سبب خشوع مطرح شده كه ياد خداست، «تَخْشَعَ قُلُوبُهُمْ لِذِكْرِ اللَّهِ» و هم سبب سنگدلى كه دور شدن از كتاب خدا در دوره طولانى است. «فَطالَ عَلَيْهِمُ الْأَمَدُ فَقَسَتْ قُلُوبُهُمْ». در روايات نيز مى‌خوانيم: دوران غيبت حضرت مهدى عليه السلام به قدرى طولانى مى‌شود كه گروه گروه مردم دين خود را از دست مى‌دهند. در برخى از آيات قرآن، همانند آيه مورد بحث، خداوند از مؤمنان مى‌خواهد كه مانند برخى افراد و گروهها نباشند و در برخى آيات، سفارش نموده كه مانند اين الگوها باشيد. اكنون نظرى اجمالى به اين دو دسته آيات مى‌افكنيم: الف) با راستگويان باشيد. «كُونُوا مَعَ الصَّادِقِينَ» با صالحان همراه شويد. «أَلْحِقْنِي بِالصَّالِحِينَ»* ، «وَ أَكُنْ مِنَ الصَّالِحِينَ» با نيكوكاران باشيد. «تَوَفَّنا مَعَ الْأَبْرارِ» با صابران باشيد. «وَ كَأَيِّنْ مِنْ نَبِيٍّ قاتَلَ مَعَهُ رِبِّيُّونَ كَثِيرٌ فَما وَهَنُوا لِما أَصابَهُمْ فِي سَبِيلِ اللَّهِ وَ ما ضَعُفُوا وَ مَا اسْتَكانُوا» «6» چه بسا پيامبرى كه همراه او پيروان بسيارى جنگيدند و كشته‌ شدند، در حالى كه در برابر سختى‌هايى كه در راه خدا به آنان مى‌رسيد، مقاومت كردند و هيچ سست نشده و تسليم نشدند. با پيامبر و پيروان واقعى او باشد. «لَكُمْ فِي رَسُولِ اللَّهِ أُسْوَةٌ» ، «قَدْ كانَتْ لَكُمْ أُسْوَةٌ حَسَنَةٌ فِي إِبْراهِيمَ وَ الَّذِينَ مَعَهُ» از سپاسگزاران نعمت‌ها باشيد. «كُنْ مِنَ الشَّاكِرِينَ»* از اهل عبادت و بندگى باشيد. «كُنْ مِنَ السَّاجِدِينَ» عامل به دستورات پروردگار و خدايى باشيد. «كُونُوا رَبَّانِيِّينَ» از تسليم‌شدگان در برابر خدا باشيد. «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُسْلِمِينَ»* با اهل ايمان باشيد. «وَ أُمِرْتُ أَنْ أَكُونَ مِنَ الْمُؤْمِنِينَ» برپادارنده قسط و عدل باشيد. «كُونُوا قَوَّامِينَ بِالْقِسْطِ» برپادارنده دستورات خدا باشيد. «كُونُوا قَوَّامِينَ لِلَّهِ» يارى‌گر دين خدا باشيد. «كُونُوا أَنْصارَ اللَّهِ» ب) منافق صفت نباشيد. «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ قالُوا سَمِعْنا وَ هُمْ لا يَسْمَعُونَ» و مانند آنان (منافقان) نباشيد كه گفتند شنيديم و در حقيقت نشنيدند. رياكار نباشيد. «وَ لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ خَرَجُوا مِنْ دِيارِهِمْ بَطَراً وَ رِئاءَ النَّاسِ» و مانند آنان (منافقان) نباشيد كه به قصد ريا و تظاهر، خانه و كاشانه خود را رها كردند. پيمان شكن نباشيد. «وَ لا تَكُونُوا كَالَّتِي نَقَضَتْ غَزْلَها مِنْ بَعْدِ قُوَّةٍ أَنْكاثاً» و همانند زنى نباشيد كه پنبه‌هايى كه رشته و تابيده، واتاباند و از هم باز نمود. پيامبر را اذيّت و ناراحت نكنيد. «لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ آذَوْا مُوسى‌» و مانند يهوديانى نباشيد كه پيامبرشان حضرت موسى را آزار و اذيّت مى‌كردند. خدا را فراموش نكنيد. «لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ نَسُوا اللَّهَ فَأَنْساهُمْ أَنْفُسَهُمْ» همانند كسانى كه خدا را به فراموشى سپردند، نباشيد كه عذاب خودفراموشى به دنبال دارد. نا اميد نباشيد. «فَلا تَكُنْ مِنَ الْقانِطِينَ»، «لا تَقْنَطُوا مِنْ رَحْمَةِ اللَّهِ» ناسپاس و كافر نباشيد. «لا تَكُونُوا كَالَّذِينَ كَفَرُوا» يار و مددكار مجرمان نباشيد. «فَلَنْ أَكُونَ ظَهِيراً لِلْمُجْرِمِينَ» شكاك و دو دل نباشيد. «فَلا تَكُنْ مِنَ الْمُمْتَرِينَ» با حق و حقيقت دشمنى نكنيد. «وَ لا تَكُنْ لِلْخائِنِينَ خَصِيماً» به نفع خيانت‌كاران، با ديگران خصومت و دشمنى نكنيد. از غافلان و ناداناننباشيد. «وَ لا تَكُنْ مِنَ الْغافِلِينَ» ، و «فَلا تَكُونَنَّ مِنَ الْجاهِلِينَ» آيات و نشانه‌هاى الهى را دروغ نپنداريد. «وَ لا تَكُونَنَّ مِنَ الَّذِينَ كَذَّبُوا بِآياتِ اللَّهِ فَتَكُونَ مِنَ الْخاسِرِينَ»واز كسانى كه آيات خدا را تكذيب كردند، نباشيد كه از زيانكاران خواهيد بود. پشتيبان كافران و بى‌دينان نباشيد. «فَلا تَكُونَنَّ ظَهِيراً لِلْكافِرِينَ» در معامله، كم فروش و گران فروش نباشيد. «وَ لا تَكُونُوا مِنَ الْمُخْسِرِينَ» تفرقه و اختلاف نداشته باشید.