از مهم‌ترین مشخصه های مساجد جامع، که آن‌ها را از مساجد معمولی متمایز می‌ساخت، کارکردهای سیاسی، اداری، اجتماعی و آموزشی آن‌ها بود. کارکرد سیاسی و حکومتی. در جامعه شهری مسلمانان، مساجد جامع تنها مکان اجتماع حاکمان و مردم در مراسم عبادی و سیاسی در هر هفته بود و بنابراین، جامع بهترین جایگاه را برای فعالیتهای سیاسی و اِعمال سیاستهای مذهبی حکومت فراهم می‌آورد و از سوی دیگر، حضور مردم و بزرگان شهر در آن، بهترین نشانه وفاداری به حکومت تلقی می‌شد. مقرّ حکومت پیامبر اکرم صلی اللّه علیه و آله وسلم، جامع بود و در همانجا به امور اداری و مالی و قضایی جامعة اسلامی رسیدگی می‌شد. جامع‌ها محل برگزاری آیین‌ها، جشن‌ها و سوگواریهای مذهبی و غیرمذهبی بودند. جامع را باید کهن‌ترین و در عین حال پیشروترین نهاد آموزشی در تعلیمات عالی علوم اسلامی در تمدن اسلامی دانست.حلقه های علمی هر استاد در جامعهای پر آوازه و بزرگ مانند جامع دمشق به طور ثابت در قسمت خاصی از جامع برگزار می‌گردید و از آن با عنوان «زاویه» یاد می‌شد. برخی از امامان، مانند حضرت علی در جامع کوفه و امام سجاد و امام باقر و امام صادق علیهم السلام در مسجد نبوی ، حلقه های تعلیمی داشتند و پیروان ایشان نیز در مساجد جامع، حلقه های بحث و فتوا برقرار می‌کردند که بیشتر با توریه و تقیه همراه بود امام صادق میفرمایند ثواب یک رکعت نماز در مسجد جامع برابر با صد رکعت نماز در دیگر مساجد است.