، الان ظرف آب من در گرو نبود! (طبرسي، 1412ق، ص 135).
6. كوتاه بودن زمان مهماني
وظيفة ديگر مهمان، رعايت مدت مهمان بودن است. براساس روايات، مدت زماني كه عنوان مهمان بر فرد نهاده ميشود و ميزبان وظايف خاص خود را بايد نسبت به او انجام دهد، سه روز و دو شب است. پس از اين مدت، ديگر او مهمان نيست و مانند ديگر اعضاي خانواده خواهد بود؛ ازاينرو تكريم و پذيرايي او به اندازة ديگر اعضاي خانواده است و بر ميزبان لازم نيست كه در پذيرايي از او خود را به تكلف بيندازد. پيامبر اكرم(ص) فرمودهاند: «مهمان تا دو شب پذيرايي ميشود؛ از شب سوم جزو اهل خانه بهشمار ميآيد و هرچه رسيد بخورد» (نوري، 1407ق، ج 17، ص 88، ح 20819). «مهماني يك، دو و سه روز است. بعد از آن هرچه به او دهي صدقه شمرده ميشود» (همان، ج 14، ص 37، ح 16038).
از اين روايات ميتوان بهطور ضمني نتيجه گرفت كه چون تكريم و پذيرايي مهمان براي ميزبان زحمت دارد، شارع مقدس، با وجود توصيههاي فراوان به مهماني دادن و تكريم مهمان، به طولاني شدن اين زحمت راضي نيست، و از مهمان ميخواهد كه مدت مهمانياش را كوتاه كند، بهطوريكه بيشتر از سه روز و دو شب نباشد. اما در صورت ضرورت و نياز به افزايش اين زمان، مهمان بايد خود توجه داشته باشد كه ديگر در آن خانه مهمان نيست و نبايد انتظار تكريم و پذيرايي مانند روزهاي اول را داشته باشد، بلكه حتي بايد در كارهاي خانه به ميزبان كمك كند؛ بنابراين اين رفتار خيلي خوبي است كه برخي افراد در ابتداي ورودشان به منزل ميزبان، هديهاي به او ميدهند و در ادامه براي كمك به حال ميزبان و كم شدن زحمت او، در تهية غذا و ديگر مايحتاج خانه به ميزبان كمك ميكنند.
7. فرمانبرداري و تبعيت از ميزبان
از وظايف ديگر مهمان، در مدتي كه در منزل ميزبان به سر ميبرد، تبعيت و فرمانبرداري از او است. اين دستور شرع اسلام نيز در جهت زحمت كمتر ميزبان است. ميزبان، از وضعيت و امكانات مادي و معنوي خود براي پذيرايي از مهمان آگاه است؛ ازاينرو، مهمان بايد مراعات حال او را بكند و با درخواستهاي بيجا سبب زحمت او نشود. گاه مشاهده ميشود كه مهمان درخواستهاي بيجا از ميزبان دارد و از او ميخواهد كه او را به فلان جاي ديدني شهر ببرد يا فلان غذا را برايش درست كند. در ادامه روايتي كه دربارة مهماني سرزده نرفتن ذكر شد، پيامبر اكرم(ص) يكي ديگر از هشت طايفهاي كه در صورت اهانت ديدن، نبايد غير خود را ملامت كند، كسي را گفتهاند كه به صاحبخانه، فرمان ميدهد: «ياعلى! هشت طايفهاند كه اگر اهانت شوند بايد ملامت و سرزنش نكنند مگر خودشان را كسى كه بدون دعوت بهسر سفره طعامى برود؛ كسي كه به صاحبخانه امر كند؛...» (مجلسى، 1403ق، ج 72، ص 444).
اهميت تبعيت از ميزبان تا آنجاست كه مهمان از روزة مستحبي گرفتن بدون اجازة صاحبخانه منع شده است. امام صادق(ع) از حضرت رسول اكرم(ص) نقل ميكنند كه ايشان فرمودهاند: «هركس بر قومي مهمان شد، بدون اجازه صاحبخانه، روزة مستحبي نگيرد» (نوري، 1407ق، ج 7، ص 555؛ كليني، 1388، ج 4، ص 151).
8. چشم نگهداشتن
يكي ديگر از وظايف مهمان از زمان ورود به منزل ميزبان، چشم نگهداشتن از محرمات است كه شامل چشم نگهداشتن از تجسس و وارسي قسمتهاي مختلف منزل ميزبان، چشم نگهداشتن از نامحرم و امور ديگر ميشود. بههرحال، ممكن است خانوادة ميزبان براي عرض ادب حاضر شوند و برحسب درجة آشنايي و خويشاوندي، با پوششي متفاوت از بيرون منزل، در برابر مهمان نمايان شوند؛ ازاينرو، وظيفة مهمان چشمپاكي در برابر همسر، دختر و خانوادة ميزبان است. همچنين، چشم نگهداشتن از قسمتهايي از منزل كه اندروني و حريم خصوصي شمرده ميشود و متعلق به خانوادة ميزبان است. اميرمؤمنان(ع) فرمودهاند: «خداوند به مسيح ـ علي نبينا و آله و عليهالسلام ـ وحي كرد كه به بنياسرائيل بگو در هيچ خانهاي از خانههاي [بندگان] من وارد نشويد مگر با چشمهاي خاشع و به زيرافتاده، قلوب پاك و طاهر، دستهاي امين و پاك. و به بنياسرائيل خبر بده كه من دعاي هيچكس از بندگانم را كه ظلمي بر گردنش باشد اجابت نميكنم» (ابيفراس، بيتا، ج 1، ص 63).
9. عدم تجسس
يكي ديگر از وظايف مهم مهمان در زماني كه در منزل ميزبان سپري ميكند، پرهيز از تجسس در امور خصوصي ميزبان است. بههرحال، ميزبان به مهمان اعتماد كرده و او را به منزل خود دعوت كرده است. در برابر اين اعتماد و لطف او، مهمان نيز بايد مراقب رفتار و كردار خود باشد. در مهمانيهايي كه ممكن است چند روز طول بكشد، گاه پيش ميآيد كه مهمان احساس صميمت بيش از اندازه كرده و بدون اجازه ميزبان به قسمتهاي گوناگون منزل او ميرود. يا پرسشهايي پرشمار از امور خصوصي ميزبان و خانوادهاش ميپرسد و ميكوشد از نحوة زندگي و درآمد آنان و روابط خانوادگي، كاري و غيره آگاهي يابد و چهبسا با اين پرسشها سبب آزردگي ميزبان شود. شرع مقدس اسلام به