#آموزش
#علوم_قرآنی
استاد آیت الله محمد هادی #معرفت
🔅🔅🔅
♨️درس اول:آشنايى با علوم قرآنى
قرآن يگانه كتاب آسمانى است كه از بدو نزول تاكنون و براى هميشه سلامت و اصالت خويش را حفظ كرده و خواهد كرد. بحث درباره اين كتاب مقدس يك ضرورت خداشناسى است تا از نزديك با كلمات و گفتار ناب الهى آشنا شويم.
✏️ورود به مباحث مختلفى كه درس‌هاى آينده متكفل بيان آن است نيازمند آشنايى با واژه «علوم قرآنى» و وجه تمايزش از «تفسير قرآن» مى‌باشد؛ لذا در اين درس با معناى اين واژه و مهم‌ترين كتاب‌هاى تأليف شده درباره اين موضوع آشنا خواهيد شد.
«معارف قرآنى» را به دو دسته مى‌توان تقسيم كرد؛ معارفى «دربارۀ قرآن» و معارفى «برگرفته از قرآن»؛ به‌عبارت ديگر گاه كتاب الهى را به‌عنوان يكى از پديده‌هاى قابل شناخت و بررسى، مطالعه مى‌كنيم و جوياى كسب اطلاعاتى درباره آن هستيم؛ مثلاً مى‌خواهيم بدانيم اين كتاب چگونه نازل شد؟ چگونه و طى چه مراحلى تدوين يافت؟ و شكل‌گيرى آن به‌صورت كنونى چگونه بوده است؟
از جمله ديگر عرصه‌هاى قابل بررسى اين پديده آنكه آيات آن چه ارتباطى با هم دارند؟ آيا تعدادى از آيات تفصيل ديگر آيات مى‌باشد و آيا روابطى چون ناسخ و منسوخ، مطلق و مقيد، عام و خاص، محكم و متشابه در مجموعۀ آيات برقرار است يا خير؟ اگر جواب مثبت است كدام آيات مورد اين تقسيمات مى‌باشند؟ و اعجاز قرآن به چه معنا است؟ همچنين آشنايى با تاريخ تفسير، مفسران بزرگ و روش‌هاى تفسيرى از اين مقوله است.
📝علت اينكه از اين مباحث با نام «علوم قرآنى» به صيغه جمع ياد مى‌شود، گستردگى و دسته‌بندى هر يك با نام علمى مستقل نظير: علم اعجاز، علم تجويد، علم قرائت، علم تاريخ قرآن و... مى‌باشد كه نقطه مشترك آنها عبارت است از: «بحث‌هايى براى شناخت قرآن و پى بردن به شئون آن».
اما گونه ديگر از معارف قرآنى مربوط به شناخت محتواى اين كتاب مقدس است كه تفسير نام دارد. تفسير قرآن با اسلوب‌هاى خاص خود انجام مى‌گيرد و يكى از لوازم آن آشنايى با علوم قرآنى است.
از بيان بالا معلوم شد كه علوم قرآنى بر مطالعه محتواى درونى آيات و به‌عبارت ديگر «تفسير قرآن» مقدم است. بر اين اساس و از دير هنگام؛ يعنى پس از رحلت پيامبر گرامى اسلام(ص) پيشگامان بزرگى در حوزه علوم قرآن و تفسير ظهور نمودند؛ از ميان صحابه شخصيتى چون على (ع) گوى سبقت را از ديگران ربوده است. جلال الدين سيوطى در اين‌باره نوشته است: «در ميان خلفا كسى كه بيشترين مطلب را در زمينه تفسير قرآن روايت كرده على‌بن‌ابيطالب است». پس از آن جناب، ديگر اصحاب چون عبدالله‌بن‌عباس، عبدالله‌بن‌مسعود و ابىّ‌بن‌كعب حائز بالاترين رتبه در اين رشته هستند. دوره «تدوين تفسير» و «مباحث قرآنى» از قرن دوم هجرى آغاز مى‌شود؛ اولين كسى كه بحث درباره قرآن را آغاز كرده «يحيى‌بن‌يعمر» شاگرد برجسته «ابوالاسود دوئلى» (متوفاى ٨٩ ه.ق) بود. وى كتابى در فن قرائت قرآن نگاشت كه شامل انواع قرائت‌هاى مختلف آن دوره بود. پس از او «حسن بصرى» (متوفاى ١١٠ ه.ق) كتابى در عدد آيات قرآن به رشته تحرير درآورد و سپس كتاب‌ها و تأليفات ديگرى در زمينه علوم قرآنى به شكل مستقل و يا به عنوان مقدمه بر تفاسير نوشته شد تا آنكه آثار ارزشمند و جامعى در رشته علوم قرآنى جاودانگى يافت كه از آن ميان، دو كتاب «البرهان» و «الاتقان» جايگاه ويژه‌اى دارند.
📘كتاب «البرهان فى علوم القران» تأليف امام بدرالدين زركشى است؛ وى از برجسته‌ترين علما و دانشمندان قرن هشتم هجرى قمرى است. او به سال ٧٤٥ ه.ق در قاهره متولد و در همان ديار بزرگ شد و در رشته‌هاى مختلف علوم اسلامى به سرحد استادى رسيد. كتاب وى - البرهان - در زمره زبده‌ترين كتاب‌هاى تأليف شده در مباحث علوم قرآنى است؛ اين كتاب شمول و گستردگى را با ايجاز در عبارت به هم آميخته است به گونه‌اى كه مباحث علوم قرآنى را تا ٤٧ مورد پيش برده و درباره هر يك آنچه لازم بوده گردآورى كرده است.
👈🏽ادامه درس اول را در پست زیرمطالعه فرمایید.
🔅 تفسير و علوم قرآنی
@rahighemakhtoom