#آموزش
#علوم_قرآنی
استاد آیت الله محمد هادی #معرفت
🔅🔅🔅
🔰ترتيب نزول
در ترتيب نزول سوره‌ها رواياتى در دست است كه مورد اعتماد بزرگان بوده و عمدتاً از ابن عباس نقل شده‌است كه به تعدادى از آنها در كتاب التمهيد فى علوم القرآن و علوم قرآنى اشاره شده است.
علامه طبرسى و ديگر بزرگان فن، متذكر مى‌شوند كه رعايت ترتيب سوره‌ها، با نظر به ابتداى هر سوره است. اگر چند آيه از سوره‌اى نازل شود و پيش از اتمام آن سوره، سورۀ ديگرى به‌طور كامل نازل گردد و حتى چند سورۀ ديگر در اين ميان به‌صورت كامل نازل شود، آنگاه بقيۀ سورۀ نخست نازل شود، در اين حالت نيز اعتبار ترتيب، نزول ابتداى هر سوره خواهد بود؛ مانند سورۀ علق كه تا پنج آيه در آغاز بعثت نازل گرديد و پس از چند سال بقيۀ سوره نازل شد. ولى اولين سورۀ نازل شده شمرده مى‌شود.
▫️در اينجا ترتيب سوره‌ها را طبق روايت ابن عباس و تكميل آن مطابق روايت جابربن‌زيد، با تصحيح از روى نسخه‌هاى متعدّد قابل اعتماد، در دو جدول سوره‌هاى مكّى و سوره‌هاى مدنى مى‌آوريم. لازم به ذكر است كه در تنظيم اين جدول، معيار زمان، آن هم هنگام ورود پيامبر صلى الله عليه و آله به شهر مدينه، مد نظر بوده است:
آنچه در ترتيب سوره‌هاى مكّى و مدنى آمد، طبق روايت ابن‌عباس بوده‌است - كه زركشى و طبرسى آن‌را نقل كرده‌اند - و با روايت جابربن‌زيد تصحيح و تكميل شده‌است. در عين حال در بيش از سى سوره، اختلاف نظر هست كه آيا مكّى است يا مدنى؟ (اين سى مورد در كتاب «التمهيد» و همچنين «علوم قرآنى» مورد بحث و بررسى قرار گرفته است.)
▫️در نوشته‌هاى بعضى از قدما آمده‌است كه در برخى سوره‌ها، آياتى بر خلاف اصل سوره آمده‌است؛ يعنى اگر سوره مكّى است برخى آيات آن مدنى و اگر سوره مدنى است برخى آيات آن مكّى است. البته با تتبّعى كه انجام گرفته خلاف اين نظر اثبات مى‌شود؛ يعنى هر سوره‌اى كه مكّى است تمام آن مكّى است و هر سوره‌اى كه مدنى است تمام آن مدنى است. ١ در اينجا براى مثال به يك نمونه اشاره مى‌شود:
▫️گفته‌اند در سورۀ توبه - كه مدنى است - آيه‌هاى «ما كانَ لِلنَّبِيِّ وَ الَّذِينَ آمَنُوا أَنْ يَسْتَغْفِرُوا لِلْمُشْرِكِينَ وَ لَوْ كانُوا أُولِي قُرْبى ... ...إِنَّ إِبْراهِيمَ لَأَوّاهٌ حَلِيمٌ؛ ٢بر پيامبر و كسانى كه ايمان آورده‌اند سزاوار نيست كه براى مشركان - پس از آنكه بر ايشان آشكار گرديد كه آنان اهل دوزخند - طلب آمرزش كنند، هر چند خويشاوند [ آنان] باشند......راستى، ابراهيم، دلسوزى بردبار بود» هنگام وفات ابوطالب در مكه و زمانى كه پيامبر صلى الله عليه و آله به او وعده داد تا براى آمرزش وى دعا كند، نازل شده است.
▫️اين گفته از كسانى است كه سعى برآن دارند تا ابوطالب را موقع وفات، كافر بشمارند. (التبه در جاى خود، واهى و مُغرضانه بودن اين پندار را ثابت نموده‌ايم.) صحيح همان است كه طبرسى در تفسير خود آورده و نزول اين آيه را موقعى دانسته كه گروهى از مسلمانان پس از فتح مكه از پيامبر صلى الله عليه و آله خواستند تا اجازه فرمايد براى پدران مشرك خود طلب استغفار كنند. آنگاه اين آيه نازل شد و به‌طور صريح از اين‌كار منع نمود.
١. اطلاع از مكى يا مدنى بودن سوره‌ها چه فايده‌اى دارد؟ با ذكر مثال توضيح دهيد.
٢. سه معيار براى تقسيم بندى سوره‌هاى مكى و مدنى را نام ببريد.
٣. ملاك‌هاى كلى تشخيص سوره‌هاى مكّى از مدنى را نام ببريد.
٤. بر اساس معيار زمان، آياتى كه پس از هجرت از مكه در راه مدينه بر پيامبر صلى الله عليه و آله نازل شده، مكّى است يا مدنى؟ چرا؟
٥. معيار خطاب را در تقسيم بندى سوره‌هاى مكّى و مدنى توضيح دهيد.
٦. چهار ويژگى براى شناخت سوره‌هاى مكّى و مدنى را نام ببريد.
آموزش علوم قرآنی، صفحه 49
🌴🌴🌴
قدر #وقت ار نشناسد دل و کاری نکند
بس #خجالت که از این حاصل ایام برد
🔅 تفسير و علوم قرآنی
@rahighemakhtoom