ملاحظه و نقد ✍ دربارۀ اصل جواز تذکیر عدد و ترک تاء در اعداد سه تا ده در وقتی معدود ما از جنس تاریخ و مذکّر است مثل «أیّام» به گفتۀ رضی الدین استرآبادی و دیگران بحثی نیست و حدیث نبوی و حکایت کسائی برای شاهد بودن کافی است، چرا که زمان گرفتن روزه روز است نه شب، بنا بر این معدود محذوف «أیّام» است نه لیالي. امّا دربارۀ فصیح یا افصح بودن این تعبیر (ترک تاء از عدد سه تا ده در جایی که معدود «أیّام» و مذکّر است) و دربارۀ جواز تأنیث عدد یعنی آوردن تاء در وقتی که معدود مؤنّث است تأمّل و بحث است. دربارۀ نفی افصحیّت آن که عبارت بزرگان نحو صریح در آن است مثل عبارت سیوطی و سیّدعلیخان که گذشت. دربارۀ نفی فصاحت و حکم به عدم فصاحت آن نیز کلام ابن أمّ قاسم مرادی صریح در آن است چنانکه گذشت. اگر گفته شود: حدیث نبوی نمی تواند غیر فصیح باشد! در پاسخ خواهیم گفت: جواز بلکه شیوع نقل به معنی در احادیث مانع از استشهاد قطعی به حدیث نبوی برای اثبات فصاحت ترک تاء است، می شود. به هر حال نهایت امری که برای این مطلب ثابت است فصاحت است نه افصحیّت. دربارۀ جواز تأنیث عدد یعنی آوردن تاء وقتی معدود مؤنّث است، از آنجا که شاهدی نیست قابل قبول نیست. بنا بر این مثلا «سرنا خمسة» در صورتی که مراد از معدود لیالی باشد نادرست است چه برسد که فصیح باشد. شمس الدّین بعلی گفته است: وورد في الحديث الصحيح كذا بغير تاء، والمراد الأيام؛ لأن العرب تُغَلِّبُ في التاريخ الليالي على الأيام. ويحتمل أن يكون على حذف مضافين، أي: وأتبعته بصيام أيام ست، أي: ست ليالٍ، ونَظَيْرُه قوله تعالى: {فَقَبَضْتُ قَبْضَةً مِنْ أَثَرِ الرَّسُول}. أي: من أثر حافر فرس الرسول. 📚 المطلع علي الفاظ المقنع، ج 1، ص 189 امّا دربارۀ آیۀ مورد استشهاد یعنی: «واَلَّذِینَ یُتَوَفَّوْنَ مِنْکُمْ وَ یَذَرُونَ أَزْواجاً یَتَرَبَّصْنَ بِأَنْفُسِهِنَّ أَرْبَعَةَ أَشْهُرٍ وَ عَشْراً» باید گفت: شاهدی در این آیه بر مدّعای مذکور نیست، چرا که ممکن بلکه ظاهر این است که معدود «عشرا» لیالی باشد که مؤنّث است نه أیّام که مذکّر است. ابن عاشور در این باره گفته است: «وَتَأْنِيثُ اسْمِ الْعَدَدِ فِي قَوْلِهِ: وَعَشْراً لِمُرَاعَاةِ اللَّيَالِي، وَالْمُرَادُ: اللَّيَالِي بِأَيَّامِهَا إِذْ لَا تَكُونُ لَيْلَةٌ بِلَا يَوْمٍ وَلَا يَوْمٌ بِلَا لَيْلَةٍ، وَالْعَرَبُ تَعْتَبِرُ اللَّيَالِيَ فِي التَّارِيخِ وَالتَّأْجِيلِ، يَقُولُونَ: كَتَبَ لِسَبْعٍ خَلَوْنَ فِي شَهْرِ كَذَا، وَرُبَّمَا اعْتَبَرُوا الْأَيَّامَ كَمَا قَالَ تَعَالَى: فَصِيامُ ثَلاثَةِ أَيَّامٍ فِي الْحَجِّ وَسَبْعَةٍ إِذا رَجَعْتُمْ [الْبَقَرَة: 196] وَقَالَ: أَيَّاماً مَعْدُوداتٍ [الْبَقَرَة: 184] لِأَنَّ عَمَلَ الصِّيَامِ إِنَّمَا يَظْهَرُ فِي الْيَوْمِ لَا فِي اللَّيْلَة. قَالَ فِي «الْكَشَّافِ»: وَالْعَرَبُ تُجْرِي أَحْكَامَ التَّأْنِيثِ وَالتَّذْكِيرِ فِي أَسْمَاءِ الْأَيَّامِ إِذَا لَمْ تَجْرِ عَلَى لَفْظٍ مَذْكُورٍ، بِالْوَجْهَيْنِ قَالَ تَعَالَى: «يَتَخافَتُونَ بَيْنَهُمْ إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا عَشْراً نَحْنُ أَعْلَمُ بِما يَقُولُونَ إِذْ يَقُولُ أَمْثَلُهُمْ طَرِيقَةً إِنْ لَبِثْتُمْ إِلَّا يَوْماً» [طه: 103- 104] فَأَرَادَ بِالْعَشْرِ: الْأَيَّامَ وَمَعَ ذَلِكَ جَرَّدَهَا مِنْ عَلَامَةِ تَذْكِيرِ الْعَدَدِ، لِأَنَّ الْيَوْمَ يُعْتَبَرُ مَعَ لَيْلَتِهِ». 📚 التحریر والتنویر، ج ۲، ص ۴۴۲ @raveshsonnati