⚡️معیارها و ابزارهای تشخیص حـق از باطل ☘اکثریت یا اقلیت(کمیت)‌، معیار حقیقت نیست! قرآن (معيار قرار دادن‏) كثرت را مذمّت مى‏كند و مى‏گويد: كثرت‌، معيار- حقیقت- نيست. امام کاظم‌(ع) در حدیثی - خطاب به هشام- مى‏فرمايد: قرآن كثرت را مذمت كرده است آنجا كه مى‏فرمايد: 💐«وَ إِنْ تُطِعْ أَكْثَرَ مَنْ فِي الْأَرْضِ يُضِلُّوكَ عَنْ سَبِيلِ اللَّهِ، إِنْ يَتَّبِعُونَ إِلَّا الظَّنَّ وَ إِنْ هُمْ إِلَّا يَخْرُصُونَ»(انعام/۱۱۶) اگر اكثر مردم را پيروى كنى تو را گمراه مى‏كنند؛ چون اكثر مردم تابع عقل نيستند، تابع گمان و تخمينند، همين كه چيزى در خيالشان پيدا مى‏شود دنبالش مى‏روند.چون اكثر اين‏جور هستند، پس به اكثر اعتماد نكن. اين هم خودش نوعى ديگر استقلال بخشيدن به عقل است و دعوت به اينكه عقل بايد معيار باشد. امام‌(ع) درادامه مى‏فرمايد: هشام! به حرف مردم اعتنا نكن، به تشخيص مردم اعتنا نكن؛ تشخيص، تشخيص خودت باشد.(۱) شخصیت‌های غیرمعصوم‌، در هر مرتبه‌ای که باشند- معیار حقیقت نیستند! امیرالموُمنین(ع) در پاسخ به شخصی که در نبرد «جمل» در تمیز جبهه حق از باطل دچار تردید شده بود فرمود: 🌹انَّ الْحَقَّ وَ الْباطِلَ لا يُعْرَفانِ بِاقْدارِ الرِّجالِ،اعْرِفِ الْحَقَّ تَعْرِفْ اهْلَهُ وَ اعْرِفِ الْباطِلَ تَعْرِفْ اهْلَهُ‏ (روضه الواعظین‌،ص۳۱) حق و باطل را با ميزان قدر و شخصيت افراد نمى‏شود شناخت. اين صحيح نيست كه تو اول‌، شخصيت‌هايى را مقياس قرار دهى و بعد حق و باطل را با اين مقياس‌ها بسنجى: فلان چيز حق است چون فلان و فلان با آن موافقند و فلان چيز باطل است چون فلان و فلان با آن مخالف؛ نه، اشخاص نبايد مقياس حق و باطل قرار گيرند. اين حق و باطل است كه بايد مقياس اشخاص و شخصيت آنان باشد. يعنى بايد- نخست- حق‏ شناس و باطل‏ شناس باشى نه اشخاص و شخصيت‏ شناس؛- آن‌گاه- افراد (شخصيت‌ها) را با حق مقايسه كنى، اگر با آن، منطبق شدند شخصيتشان را بپذيرى و الّا نه. در اينجا امیرالمؤمنین(ع)معيار «حقيقت» را خود «حقيقت» قرار داده است و روح تشيع نيز جز اين چيزى نيست.(۲) 🍀شخصيّت‏ گرايى از دیدگاه قرآن يكى از موجبات لغزش ‌انديشه، گرايش به شخصيّت‌هاست. شخصيّت‌هاى بزرگ تاريخى يا معاصر از نظر عظمتى كه در نفوس دارند بر روى فكر و ‌انديشه و تصميم و اراده ديگران اثر مى‏ گذارند و در حقيقت، هم فكر و هم اراده ديگران را تسخير مى‏كنند. قرآن كريم ما را دعوت به استقلال فكرى مى‌‏كند و پيروي‌هاى كوركورانه از اكابر و شخصيّت‌ها را موجب شقاوت ابدى میداند، به همین دلیل از زبان مردمى كه از اين راه گمراه مى‏شوند نقل مى‏‌كند كه در قيامت مى‏ گويند: 💐رَبَّنا إِنَّا أَطَعْنا سادَتَنا وَ كُبَراءَنا فَأَضَلُّونَا السَّبِيلَا (احزاب/۶۷)؛ پروردگارا! ما بزرگان و اكابر خويش را پيروى و اطاعت كرديم و در نتيجه ما را گمراه ساختند. قرآن مى‏گويد بايد با سلاح عقل و‌ انديشه با مسائل رو‌به‌رو شد؛ نبايد عقيده‏اى درست را به دليل آنكه ديگران انگ و برچسب به انسان مى ‏زنند رها كرد و نبايد عقيده‌‏اى را به صرف تعلق داشتن به اين يا آن شخصيت بزرگ و معروف پذيرفت.(۳) 🍀ابزارهای سه گانه برای پالایش تفکر دینی دين مقدس اسلام در ابتدا، هم صاف بوده و هم پاك‌، ولى خواه‌ناخواه در طول چهارده قرن كه در بستر افكار مردم قرار گرفته آلودگي‌هايى در آن پيدا شده است. 👌اما آنچه كه مايه خوشوقتى است اين است كه سه دستگاه تصفيه براى پاك كردن اين آلودگي‌ها وجود دارد: 1. دستگاه تصفيه اول: خود قرآن است كه مصون و محفوظ از هرگونه تغييرى در دست است. 2. دستگاه تصفیه‌ دوم: سنت قطعى پيغمبر اكرم(ص) و ائمه معصومین(ع) است كه از آن هم به مقدار كافى در دست داريم. 3. دستگاه تصفیه‌ سوم، عقل است كه دين مقدس اسلام عقل را حجت و معتبر شناخته است. 🌨قرآن خيلى لحن مؤدبى دارد. دو سه جاست كه قرآن زبان به يك تعبيرى مى‏ گشايد كه تقريباً نوعى دشنام است. يكى، آن‌جايى كه بشر عقلش را، اين حجت ناطق به قول امام كاظم‌(ع) را به كار نمى ‏بندد. مى‏گويد: 💐إِنَّ شَرَّ الدَّوَابِّ عِنْدَ اللَّهِ الصُّمُّ الْبُكْمُ الَّذِينَ لا يَعْقِلُونَ(انفال/۲۲)؛ بدترين جنبنده ‏ها در نزد خدا چيست؟ انسانهايى هستند كه خدا به آنها زبان داده ولى لالند، گوش داده ولى كرند، عقل داده ولى تفكر و تعقل‏ ندارند. ما اگر اين سه مقياس را به كار ببريم، مى‏ توانيم خودمان را از هرگونه لغزش و غلطى مصون بداريم و انحرافات و اشتباهاتى را كه پيدا شده است از ميان ببريم.(۴) 📚1. مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (تعليم و تربيت در اسلام)،ج‏22،ص،866. 2. مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (جاذبه و دافعه على‌(ع)،ج‏16،ص،۳۰۷ 3. مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (انسان و ايمان)،ج‏2،ص۶۷؛ ج 26 (آشنايى با قرآن،ص۶۶. 4. مجموعه آثار استاد شهيد مطهرى (اسلام و نيازهاى زمان(1 و 2)، ج‏21، ص،96- با تلخیص و ویرایش جزئی.