بسم الله الرحمن الرحیم
شب قدر؛ شب بیست و سوم
تو لیلةُ القَبری برو تا لیلةُ القَدری شوی
چون قدر، مر ارواح را کاشانه شو کاشانه شو
بِنواخت نور مصطفی آن اُستُن حنّانه را
کمتر ز چوبی نیستی، حنّانه شو حنّانه شو
(مولوی، دیوان شمس غزل 2131)
🔴 ابن عربی در باب هفتاد و یکم کتاب «فتوحات مکّیه» (باب روزه) می گوید: مردمان در لیلة القدر اختلاف دارند ـ یعنی در زمانش ـ برخی از آنان قائلند که در تمام سال میگردد، و من هم به همین قائلم، زیرا من آن را در شعبان و در ربیع و ماه رمضان دیدم و بیشتر، آن را در ماه رمضان و در دهه ی آخر دیدم و یک بار هم در دهه ی دوم از رمضان در غیر شب وتر و نیز در وتر(شبهای فرد) از آن دیدم، من یقین دارم که شب قدر، در سال می گردد. (ترجمه ی متن فتوحات را از وبلاگ «هستیِ ابن عربی»، برگذاری کرده ام). [مصدر «برگذاری کردن» معادلِ پیشنهادیِ بنده بجای «کپی پِیست کردن» است]).
✅ می گویم: منظور ابن عربی در این که لیلة القدر در شب های سال می گردد این است که مردم در قیام و دعا در شبهای دیگر از سال نیز تلاش کنند و از شب های دیگر غافل نباشند. او در باب آخر فتوحات (باب 560) که توصیه ای بلند است می نویسد:
«و بر تو باد قیام شب به اندازه ای که اسم غفلت را از تو دور کند. کمترین آن، این است که در هر شبی ده آیه از قرآن [منظورش در نماز شب است] بخوانی، تا از غافلان نوشته نشوی... و دعا در هر شبی را ترک نکنی... چرا که نمی دانی لیلة القدر در چه شبی از سال واقع می شود، زیرا شب قدر در طول سال می چرخد و من چندین بار آن را در غیر ماه رمضان دیدم.» (الفتوحات المکیّة، ج 4، ص 486، نسخه ی کتابخانه اهل البیت «ع»)
✅🌹 اما شب قدر از دیدگاه شیعه، شب بیست و سوم ماه مبارک رمضان است؛ زیرا:
1️⃣ شب قدر، شب نزول قرآن است (1 قدر) و قرآن در ماه مبارک رمضان نازل شده است (185 بقره).
2️⃣ شب نزول قرآن شب مبارکی است (3 دخان) و هر شبی از سال، مبارک نیست، بلکه بعضی از شب ها ـ با توجه به اتفاقاتی که در آنها رخ داده ـ نحس اند.
3️⃣ شب بیست و سوّم «شب جُهَنی» است (الفقیه، ج2، ص 160، ح 2030).
4️⃣ شب بیست و سوم به طور خاص گفته شده است که شب قدر است (الفقیه، ج2، ص 160، ح 2030).
5️⃣ شب قدر، یک شب بیشتر نیست (تعبیر به «لیلة»)، درحالی که گردش یک شب در سال به «لیالی» منتهی می شود.
6️⃣ شب بیست و سوم ماه رمضان، شب ظهور امام زمان علیه السلام است (غیبت نعمانی، ص 253، ح 13).
✅ به نظر می رسد، حضرت غیب، به سنّتِ قلوبٌ خَلَت عَن ذِکر الله ـ و لیس ذکرُ الله الا ما یُطلبُ من صراط ولایة امیرالمؤمنین صلوات الله علیه ـ فأذاقَه اللهُ حبَّ غیرِه، خواسته است ابن عربی و امثال او را در طول سال سرگردان کند (قَالَ فَإِنَّهَا مُحَرَّمَةٌ عَلَيهِمْ أَرْبَعِينَ سَنَةً يتِيهُونَ فِي الْأَرْضِ).
✅ امیدواریم شیعیانِ تابع سنّت، در إحیای شب های دیگرِ سال نیز بکوشند و بر سنّت پیشوایان معصوم خود ـ سلام الله علیهم ـ اقتدا کنند. اگر انسان در این شب (شب قدر) عبادت کند، گویا برنامه ی کلّیِ عبادی برای طول سالِ خود نوشته است و کسی پیروزِ تقدیر و سرنوشت است که طرحِ کلّیِ عبادتش را، که در این شب ارائه کرده، در طول سال اجرا کند.
✅ اما در جواب ابن عربی و در برابر توصیه اش در إحیای شب های سال برای درک فضیلت شب قدر، می گویم: «نومٌ فی سُنّةٍ، خَیرٌ مِن صَلاةٍ فِی بِدعَةٍ».
والحمدلله رب العالمین
محمد ذکاوت صفت ـ قم ـ 99/2/27
(روز منتهی به شب قدر)