حضرت علی علیهالسلام 🍃
دنیا گذرگاه عبور است، نه جای ماندن،
و مردم در آن دو دسته اند
یکی آنکه خود را در دنیا می فروشد و به تباهی می کشاند،
و دیگری آنکه خود را خرید و آزاد کرد.
نهج البلاغه حکمت ۱۳۳
شرح و تفسير حکمت ۱۳۳ نهج البلاغه
در ميان آزادى و اسارت
امام(عليه السلام) در اين كلام حكيمانه به حقيقت دنيا اشاره كرده و كسانى را كه در دنيا هستند به اعتبار استفاده درست و نادرست به دو گروه تقسيم مى كند:
نخست مى فرمايد: «دنيا سراى عبور است نه سراى اقامت».
اين تشبيه شبيه چيزى است كه امام سجاد(عليه السلام) از حضرت مسيح نقل كرده است كه مى گويد:
«الدُّنْيا قَنْطَرَةٌ فَاعْبُرُوها وَلا تَعْمُرُوها; دنيا به منزله پلى است، از آن عبور كنيد و به فكر آباد كردن آن (و خانه ساختن بر آن) نباشيد».
تعبيرى كه در آيه شريفه 39 سوره «غافر» آمده (وَإِنَّ الاْخِرَةَ هِىَ دَارُ الْقَرَارِ) نيز از نظر مفهوم كلام اين پيام را به ما مى دهد كه دنيا دار قرار نيست بلكه فقط گذرگاهى است.
البته آنها كه دنيا را هدف مى بينند براى آنان قرارگاه است و آنان كه به عنوان وسيله اى به آن مى نگرند گذرگاه است.
سپس امام(عليه السلام) اشاره به اين دو گروه كرده مى فرمايد: «مردم در آن (دنيا) دو گونه اند: بعضى خود را فروختند و خويش را هلاك كردند و بعضى خود را خريدند و آزاد كردند».
جمله اوّل اشاره به كسانى است كه دنيا را «دار مقرّ» مى دانند و جمله دوم ناظر به كسانى است كه آن را «دار ممرّ» مى شمارند .
تعبير به «بَاعَ فِيهَا نَفْسَهُ» اشاره به اين است كه تمام سرمايه وجود انسان عمر و حيات و زندگى اوست. هنگامى كه آن را به متاع اندك دنيا و لذات و هوس هاى آلوده آن معاوضه كند، گويى خود را فروخته و به صورت برده اى در آمده است و در نتيجه موجب هلاكت خويشتن شده است، زيرا در سراى ديگر جايگاه امن و امانى ندارد.
جمله دوم «خود را خريدارى كرده» اشاره به اين است كه گويى قبلاً اسير نفس و برده شيطان بوده سپس با اطاعت پروردگار خود را خريدارى كرده و آزاد نموده است.
در ضمن از اين تعبير پرمعناى امام(عليه السلام) استفاده مى شود كه آزادى حقيقى در پيروى از فرمان خداست و آنچه را بعضى آزادى مى پندارند نوعى اسارت در چنگال هوا و هوس و خواسته هاى شيطانى است. آرى بايد نسبت به نفس خويش امير بود نه اسير.
در حديث ديگرى از همان حضرت در غررالحكم نقل شده است كه فرمود:
«به دنيا همچون زاهدى كه مى خواهد از آن جدا شود نگاه كن نه همچون عاشق دلداده».