📜ماجرای وصل نخستین خط اینترنت برای علمای قم/ هوش مصنوعی می‌تواند یک مجتهدیار الکترونیک باشد
🔻حمید شهریاری، رئیس مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی (نور) در گفتگو با خبرگزاری حوزه:
🔹تاریخ حوزه‌های علمیه مشحون از مقاومت در برابر فناوری‌ها است، خیلی از مواقع، فناوری‌ها در بدو ورود به حوزه تحریم شده‌‌اند؛ از میکروفن، رادیو، تلویزیون، سینما تا ماهواره در بدو ورودشان مقاومت‌هایی از جانب حوزه داشته‌اند، اما نسبت به اینترنت این چنین نبود.
🔹حقیر در سال 1375 اولین کسی بود که اینترنت را به قم آورد؛ از پشت بام خانه‌ها از مخابرات سیم کشیدیم و به خانه‌ها رساندیم و مرکز نور اولین isp را با سیم‌کشی‌ای که انجام داد در خیابان باجک راه‌اندای کرد. بر اساس مصوبه هیات امنای مرکز نور این خدمت فقط در اختیار فرهیختگان حوزه قرار می‌گرفت چون معتقد بودند نباید به آن دسترسی عمومی داد یا حداقل مرکز نور نباید به این حوزه ورود کند.
🔹آن زمان به ذهنم رسید حالا که توانسته‌ایم با نرم‌افزارهای علوم اسلامی خانه علما را مزین کنیم، شاید بتوانیم از آفات اینترنت جلوگیری کنیم، مزایای آن را برجسته کنیم و برای تبلیغ و دفاع از دین آن را استفاده کنیم.
🔹بر این اساس جلسات دوره‌ای را در خانه بزرگان و مراجع داشتیم و خدمتشان اینترنت را توضیح می‌دادیم. هم حضور دشمنان اسلام در آن را نشان می‌دادیم و هم این امکان را توضیح می‌دادیم که شما به عنوان مرجع عالی قدر می‌توانید حضور داشته باشید و به سئوالات پاسخ دهید، این تکلیف است، منبری جدید برای حوزه‌های علمیه است و....
🔹معتقد بودم قبل از سال ۷۵ پیام انقلاب اسلامی را به دنیا رسانده بودیم. در آن میان چیز مختصری ابلاغ شده بود، اما در خطاب جهانی قرار نگرفته و مخاطب جهانی شکل نگرفته بود. با آمدن اینترنت و مقدماتی که ما در مرکز نور انجام دادیم و اقبالی که علما به آن داشتند، کار پیش رفت.
🔹تدبیری که ما کردیم اولین فیلترینگ اینترنت در کشور بود. وقتی اینترنت را به قم آوردیم. در کنارش فیلترینگی را راه‌اندازی کردیم که مانع از پیدایی صفحات مستهجن و قبیح می‌شد و با نصب نرم‌افزاری در سرور این کار را انجام دادیم که اجازه دسترسی به سایت‌های مشخص قبیح را نمی‌داد. آن زمان چنین پیغامی در صفحه‌های رایانه نمایش داده می‌شد: «راهیان ظلمت را به نور راهی نیست». یعنی کسانی که دنبال این مسائل هستند از این طریق نمی‌توانند به آن دسترسی پیدا کنند. اینجا نور است و به ظلمت راهی نیست.
🔹این تدابیر خیلی اثرگذار بود و باعث شد اینترنتت اولین فناوری نوظهوری باشد که در حوزه علمیه نه‌تنها تحریم نشد، بلکه با استقبال هم مواجه شد، علما پایگاه اطلاع‌رسانی زدند دفاتر مراجع عظام در آن مشارکت کردند؛ با مردم مکاتبه می‌کردند. زمانی روزانه 5 استفتاء از آقایان می‌شد، با این کار تا زمانی که بخواهند جواب 5 سئوال را بدهند، 50 سئوال جدید روی به سویشان می‌آمد، این اتفاق مبارک و میمونی بود که ارتباطات اینترنتی ایجاد کرد.
🔹هوش مصنوعی یک مفهوم بسیار گسترده است و تا مفهوم متعالی آن فاصله فراوان داریم. در حال حاضر مرکز نور در مفهوم داده‌کاوی برای رسیدن به محتوا از ابزارهای هوشمند استفاده می‌کند، مثلا حدیثی را به نرم‌افزار عرضه می‌کنید و ماشین مشابهات حدیث را پیدا و عرضه می‌کند. این یک نوع استفاده از لبه‌های تکنولوژی برای رسیدن به محتوا است.
🔹بر مبنای موتورهای مشابهت‌یاب نرم‌افزاری به نام سمیم نور تولید کرده‌ایم که الان در بسیاری از مجلات استفاده می‌شود؛ متن مقاله به آن عرضه می‌شود و اگر کل یا جزئی از آن از منابع دیگر اقتباس شده باشد، نرم‌افزار آن را نشان می‌دهد. در بعضی از مجلات علوم انسانی و پایان‌نامه‌های برخی از مراکز مثل حوزه چنین شرطی وجود دارد که میزان مشابهت مقابله با آثار دیگر نباید از میزان خاصی بیشتر باشد.
🔹در عین حال به نظرمان رسیده که در هوش مصنوعی می توانیم فراتر از این حرکت کنیم، تا جایی که بعضی آن به مجتهد الکترونیکی تعبیر می‌کنند اما ما به آن قائل نیستیم و فکر می‌کنیم این یک مجتهدیار الکترونیک است که می‌تواند به عنوان مثال تناقضات یک فقیه را در فتاوی مختلف استخراج و گوشزد کند. این آرمانی است که آهسته آهسته به آن نزدیک می‌شویم اما فاصله بسیاری با آن داریم.
@saraeer