در مورد زندگی و شخصیت حضرت زینب سلام الله علیها به اختصار توضیح دهید.
زینب کبری سلام الله علیها مطابق نقل مشهور در پنجم جمادی الاول سال پنجم هجری در مدینه به دنیا آمد.(۱)(۲) مادر بزرگوارش حضرت «فاطمه زهرا سلام الله علیها » و پدرش امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌باشد. مدت زندگی ایشان با مادرش حضرت زهرا سلام الله علیها حدود پنج یا شش سال بوده است.(۳) شوهرِ «زینب» «عبدالله بن جعفر» پسر عموی بزرگوارش می‌باشد. «او یكی از شخصیتهای مشهور اسلام و از سخاوتمندان به نام و معروف می‌باشد».(۴)
حضرت زینب سلام الله علیها دارای القاب و كنیه‌های زیادی است. یكی از القاب آن حضرت كه در روایات آمده، «عقیله» یا «عقیله بنی هاشم» است كه به معنای زن ارجمند و گرامی قبیلۀ بنی هاشم است.(۵) از دیگر القاب آن حضرت می‌توان «صدیقه صغری» «عارفه» «عالمه» «فاضله» «كامله» و «عابده آل علی»(۶) را نام برد.
حضرت زینب سلام الله علیها تا زمانی كه امیرالمؤمنین در مدینه بود با شوهرش عبدالله بن جعفر در مدینه زندگی كردند و زمانی كه امیر المؤمنین پایتخت حكومت اسلامی را به كوفه منتقل كردند به كوفه نقل مكان كردند. «حضرت زینب در كوفه به ارشاد و تعلیم زنان كوفه اشتغال داشت».(۷) حضرت علی علیه‌السلام در سال ۴۰ هجری در كوفه به شهادت رسید. بنابراین سن حضرت زینب سلام الله علیها در این زمان تقریبا ۳۵ سال بود. حدود ۱۰ سال پس از شهادت پدر بزرگوارش برادرش امام حسن مجتبی(ع) شهید شد.(۸)
بعد از شهادت امام حسن علیه‌السلام ۱۰ سال نیز با برادر دیگرش امام حسین علیه‌السلام زندگی كرد. ایشان هنگام مصیبت جانگداز كربلا ۵۵ سال سن داشتند. مطابق نقل مشهور، این بانوی بزرگوار حدود یك سال و نیم بعد از واقعه عاشورا «در شب یك شنبه چهاردهم ماه رجب سال ۶۲ هجری درگذشت.»(۹)(۱۰)
خلاصه‌ای از فضایل آن حضرت
۱. صبر آن حضرت: «شهید مطهری» در این رابطه می‌نویسد: «در حماسه حسینی آن كسی كه بیش از همه درس تحمل و بردباری را آموخت و بیش از همه این پرتو حسینی بر روح مقدس او تابید خواهر بزرگوارش زینب سلام الله علیها بود».(۱۱) و در ناسخ التواریخ آمده است: «محققاً از آغاز خلقت تاكنون از هیچ زنی از زنهای انبیاء و اولیاء با این حلم و بردباری پدید نیامده است».(۱۲)
۲. عبادت آن حضرت: «زینب كبری در تمام مدت اسارت تهجد و نماز شبش تعطیل نشد»(۱۳) در كتاب ریاحین الشریعه آمده است: «شب زنده داری زینب در تمام عمرش ترك نشد حتی شب یازدهم محرم».(۱۴)
۳. سخنوری آن حضرت: خطبه‌های آتشین و زیبای زینب در كوفه و شام كه یزید و یزیدیان را رسوا ساخت در حد اعلای فصاحت و بلاغت بود. شهید مطهری در این رابطه می‌نویسد: «خطابه‌ای كه حضرت زینب در مجلس یزید خوانده است از خطابه‌های بی‌نظیر دنیاست».(۱۵)
۴. علم آن حضرت: زمانی كه حضرت زینب سلام الله علیها خطبه پرمحتوا و آتشین خود را در بازار كوفه ایراد نمود، امام سجاد علیه‌السلام در تأیید مقام علمی زینب سلام الله علیها فرمود: الحمدلله تو دانشمند و عالمه‌ای بدون معلم و بانوی خردمندی بدون استاد می‌باشی».(۱۶) این سخن امام سجاد علیه‌السلام نشان دهنده علم لدنی آن حضرت می‌باشد.
۵. بزرگواری آن حضرت: در بزرگواری آن حضرت سلام الله علیها همین نكته بس كه «زمانی كه در عصر روز عاشورا دو پسرش را شهید كردند از خیمه پای بیرون نگذاشت»(۱۷) در حالی كه هنگام شهادت سایر شهدا از خیمه بیرون می‌آمد و امام حسین علیه‌السلام را دلداری می‌داد ولی اینجا برای این كه برادرش حسین علیه‌السلام خجالت نكشد از خیمه بیرون نیامد.
۶. عصمت ایشان: در كتاب «زینب بنت الامام امیر المؤمنین» مقام عصمت را برای این بزرگوار ذكر می‌كند و می‌نویسد: هر چند مقام عصمت برای ایشان از ضروریات نیست ولی به این مرحله رسیده‌اند.(۱۸) و خلاصه باید گفت: شئونات باطنیه و مقامات معنویه حضرت زینب سلام الله علیها، نائبة الزهرا، امینۀ خدا... را هیچ كس نتواند به تحریر و تقریر در آورد.(۱۹) «ابن اثیر» می‌نویسد: «زینب در فصاحت و بلاغت و زهد و عبادت و فضیلت و شجاعت و سخاوت شبیه‌ترین مردم به پدر خود علی علیه‌السلام و مادر خود فاطمه سلام الله علیها بود.»(۲۰)
معرفی منابع جهت مطالعه بیشتر:
۱. خصائص زینبیه از سید نور الدین جزائری.
۲. ناسخ التواریخ.
۳. منتهی الآمال، شیخ عباس قمی.
پانویس:
(۱). علی محمد علی دخیل، زینب بنت الامام امیرالمؤمنین، بیروت، مؤسسه اهل البیت علیهم السّلام، ۱۳۹۹ ه، ص۱۰.
(۲). بنت الشافی، زینب بانوی قهرمان كربلا، مترجم حبیب چایچیان، تهران، نشر امیركبیر، چاپ ۱۶، ۱۳۷۳، ص۱۶.
(۳). مجلسی، محمدباقر، بحار الانوار، بیروت،دار احیاء التراث العربی، چ دوم، ۱۴۰۳ه ق، ۱۹۸۳ م، ج۴۳، ص۲۱۵.
(۴). رسولی محلاتی، سید هاشم، زندگانی حضرت زهرا و دختران آن حضرت، تهران، انتشارات علمیه اسلامیه، چاپ اول، ص۲۷۳.
(۵). همان، ص۲۷۰.
(۶). علی محمد علی دخیل، پیش