یادگار حاج شیخ
بسم الله الرحمن الرحیم وصلی الله علی محمّد وآله الطاهرین.
۱۵ اسفند ۱۳۶۴ ه‌ش (۲۴ جمادی‌الثانی ۱۴۰۶ ه‌ق) مناسبت دارد با وفات مرحوم آیت‌الله العظمیٰ مرتضی حائری یزدی.
ایشان فرزند ارشد مرحوم حاج شیخ مؤسس، داماد آیت‌الله العظمیٰ سید محمد حجت کوه‌کمری، و پدر همسر مرحوم آیت‌الله شهید سید مصطفی خمینی بود.
زاده‌ی اراک، و بزرگ‌شده‌ی قم بود که درس را در محضر پدر، و دیگر اعاظم علمای قم، از جمله حجت کوه‌کمری، موسوی خمینی، موسوی گلپایگانی، و ... آموخت.
اگرچه گزارشی از تحصیل در نجف‌اشرف در کارنامه‌ی علمی‌اش دیده نشده، ولی از دو تن از بزرگان فقهای آنجا (سید ابوالحسن اصفهانی و ضیاءالدین عراقی) اجازه‌ی اجتهاد داشت.
حاج‌آقا مرتضی زهد و تقوا، ساده‌زیستی، دوری از مظاهر فریبنده‌ی دنیا، نادیده گرفتن تشریفات ظاهری، پرهیز از خلاف‌گویی و تملق، و دیگر صفات نیکو را از پدر بزرگوارش به ارث برده بود.
تا آخر عمر در خانه‌ی خشت و گلی پدریَش زندگی کرد. مراعات وجوه و اموال عمومی را می‌کرد. رفع گرفتاری‌های مردم درمانده، برطرف کردن مشکلات زندگی آنها از دیگر خصوصیات بارز آن مرد بزرگ بود. درب خانه‌اش همیشه به روی مردم باز بود، حاجت‌مندان به راحتی می‌توانستند نیازهای خود را با وی در میان بگذارند و مشکلات خود را به وسیله‌ی او حل کنند. نماز جماعتش در مسجد اعظم قم، باشکوه و معنویت خاصی برگزار می‌شد.
ایشان علاقه خاصی به اهل‌بیت، بویژه حضرت امام رضا علیهم السلام داشت؛ به گونه‌ای که اگر در درس نام مبارک آن‌حضرت را می‌شنید، اشک از دیدگانش سرازیر می‌گشت. به سادات و ذریه‌ی پیامبر اکرم صلی‌الله علیه وآله علاقه‌ی خاصی داشت و برای آنها احترام ویژه‌ای قائل بود.
شاگردان زیادی تربیت کرد که جمع زیادی از آنان، بعدها در مناصب مهم جمهوری اسلامی، خدمت و فعالیت کردند؛ همچنان‌که خود نیز، منتخب مردم استان مرکزی در مجلس خبرگان قانون اساسی بود.
تألیفات زیاد و متنوعی که داشت، نشان از جامعیت و دقت آن بزرگوار بود؛ ابتغاءُ الفضیلة فی شرح الوسیله (شرح وسیلة النجاةِ سید ابوالحسن اصفهانی) و صلاة الجمعه (حاوی مباحثات دقیق علمی در مبحث نماز جمعه) و آثار متعدد اصولی و تفسیری و ...
نیز، صندوق ذخیره‌ی علوی، نمونه‌ای از خدمات عام‌المنفعه‌ی آن مرحوم است.
سال‌ها پیش در کتابی تحت عنوان «آیت‌الله بروجردی» تألیف مرحوم علی دوانی، گوشه‌ای از مناسبات آیت‌الله مرتضی حائری، آیت‌الله مرتضی مطهری و آیت‌الله روح‌الله خمینی در خصوص فعالیت‌هایی در جهت اصلاح حوزه‌ی علمیه خواندم که گویای دغدغه‌های اساتید سطح عالی حوزه برای ادامه‌ی حیات علمی و بالندگی بیش از پیش آن بود. روح مطهرش شاد.
والسلام علیکم ورحمةالله وبرکاته
علی‌رضا احمدی دهبالایی (ایلامی)
سه شنبه ۱۵ اسفند ۱۴۰۲ ؛ ۲۴ شعبان ۱۴۴۵
@shabnamshabna