چرا از پیشرفت جا ماندیم؟
بخش نخست
هر ایرانی باید از خودش بپرسد چرا درآمدهای نفتی ایران پیش از انقلاب که نه تهدید نظامی و نه تحریمی وجود داشت، به پیشرفت کشور نینجامید؟! پس از سال ۱۳۳۳ در ۵ سال تولید نفت ایران از۱۶به ۵۲ میلیون تن در سال رسید. دراین پنچ سال، درآمدهای ارزی ناشی از صادرات نفتی ایران از ۱۴۰ میلیون دلاربه ۳۶۰ میلیون دلاررسید. صادرات نفت ایران از ۳میلیون بشکه در اواخر دهه ۱۳۴۰ به میانگین ۵ میلیون و ۴۰۰ هزار تا ۶ میلیون بشکه رسید. به روایت دیگر، درآمد نفتی ایران در سیر صعودی خود، در سال ۱۳۴۲ به ۴۴۳ میلیون دلار رسید، و در هر سال این درآمد دست کم رشدی ۱۰ درصدی داشت و به ۲۰ میلیارد دلار در سال ۱۳۵۷ رسید! به عبارت دیگر درآمد ایران از فروش نفت که تا قبل از بحران انرژی، حدود ۲ میلیارد دلار بود، در سال ۱۳۵۳ به حدود ۲۰ میلیارد دلار افزایش یافته و در سال ۱۳۵۴ باقدری کاهش به بیش از ۱۹ میلیارد دلار می رسد.
این وضعیت بدین معناست که از نیمه دوم دهه ۴۰ به ویژه از سال ۱۳۵۳ به بعد بهترین زمان توسعه اقتصادی ایران بود،! اما چرا به کشوری توسعه یافته یا در حال توسعه تبدیل نشد؟
مارک گازیروسکی این پرسش را اینگونه پاسخ میدهد:
وابستگی اقتصادی ایران به آمریکا به حدی بود که شاه در دهه ۴۰ و ۵۰ قیمتهای نفت را هم بر اساس سیاست تنظیم قیمت انرژی آمریکا تنظیم میکرد.
این درآمدها به جای سرازیر شدن در ساختار اقتصادی ایران و پیشرفت آن به بنگاههای نظامی و شرکتهای آمریکایی و اقتصاد این کشور تزریق شد. مبلغ هنگفتی از این درآمدها از طریق خرید تسلیحات نظامی به بازارهای آمریکا سرازیر شد. بخش دیگری از آن نیز صرف وارد کردن کالاها غربی به ویژه آمریکایی، گردید،! به گونهای که بایستی ایران در برابر هر دلاری که از تجارت با آمریکا به دست میآورد دو دلار برای کالاهای آمریکایی پرداخت میکرد.
عالیخانی وزیر اقتصاد پهلوی در این زمینه میگویند:
آمریکاییها هرگز دوست نداشتند که بازار ایران که در اختیار خودشان بود را از دست بدهند، لذا،با برنامه های اقتصادی که ایران با بسیاری از کشورها تنظیم می کرد مخالفت می کردند.
ادامه دارد...