سیتک‌های سیستانی؛ بازیابی و تصحیح روایات شفاهی، شرح و تحلیل سبکی دوبیتی‌ها و رباعی‌های محلی سیستان ترانه‌های سیستانی که بی‌گمان بخشی از میراث معنوی و فرهنگ عامیانۀ این سرزمین است، برگرفته از فرهنگ و تمدن و علایق مردم سیستان می‌باشد و روح زندگی در آن جریان دارد. مردم این خطه عواطف و احساسات، داشته‌ها و نداشته‌ها، آرزوها و امیال خود را به بهترین شیوه با زبان احساس و در قالب ملموس‌ترین تصویرگری ‌ها بیان داشته‌اند که در طول تاریخ به زبان شفاهی سینه به سینه و نسل به نسل انتقال یافته است؛ اما از یک‌سو شهرنشینی، عصر تکنولوژی، هجوم فرهنگ‌های مختلف و از سوی دیگر وضع خاص جغرافیایی سیستان، بادهای صدوبیست روزه، آب و هوای گرم و خشک و هم‌جواری با کویر و زمین‌های بایر بی‌آب و علف و طبیعت سرکش، مردم سخت‌کوش و قدرتمند زابل را ناچار به کوچ کرده است. وقتی پیران یک قوم کوچ می‌کنند، چه از این دنیا و چه از سرزمین مادری، همه چیز کوچ می‌کند. زبان هم کوچ می‌کند و آرام و آرام اصالت خود را از دست می‌دهد و به فراموشی سپرده می‌شود. کلمات در هیاهوی زمان گم می‌شوند. دوبیتی‌ها فراموش می‌شوند؛ آداب و رسوم رخت برمی‌بندد و داستان‌ها و بازی‌ها و نگفته‌های بسیار دیگر نیز کوچ می‌کنند. نسل‌های بعد حتی از کاربرد آن اکراه پیدا می‌کنند و به‌تدریج زبان فارسی معیار بر گویش سیستانی غالب می‌شود. سیستانی‌ها دوبیتی را «سیتک» می نامند. این ترانه‌ها به گویش فارسی سیستانی است که اغلب برای هر فارسی‌زبانی قابل فهم است. دو گمان دربارۀ ریشه و معنای این کلمه وجود دارد. گمان نخست آن است که سیتک را هم‌ریشه با «سیت‌ها» و «سکاها» می‌دانند و گمان دیگر اینکه آن را برگرفته از واژۀ «سیت» به معنای ترانه می‌دانند؛ افزون بر این سیستانی‌ها به دوبیتی «بیت» نیز می‌گویند. این کتاب شامل دو بخش مقدمه و متن است که در مقدمه به ذکر مطالبی دربارۀ جایگاه سیستان و اهمیت دوبیتی‌ها و رباعی‌ها پرداخته شده است و ضمن آن به بررسی ویژگی‌های زبانی، آوایی، ادبی و تحلیل محتوایی بیت‌ها نیز اشاره شده است. در بخش متن دوبیتی‌ها که حدود هزار و اندی است و سپس رباعی‌ها آمده است. در ضمن آن به شرح و آوانگاری پاره‌ای از ابیات و واژگان دشوار پرداخته شده است. از آنجا که معمولاً محتوای رباعی‌های سیستان از سر درد و رنج است و از سوز دل به زبان می‌آید، به زحمت می‌توان به شکل گسترده و کامل آنها را یافت و آنچه به دست آمده در این کتاب نوشته شده است. #اصالت #تمدن #سیستان #شعر #فرهنگ #یعقوب_لیث https://eitaa.com/sistanvliatmadar