🔰 یادداشت‌هایی در تفسیر موضوعی «۱۱» 💠 فسق چیست، فاسق کیست؟ ✍ سید رضی مرتضوی 🔹برخی از واژگان ومفاهیم در قرآن به طرز حیرت انگیزی آمیختگی معنایی دارند که دقت در آنها راهگشای دست یابی به بسیاری از معارف کلامی و تفسیری است 🔹 مثلا مفاهیم«نفاق، فسق و فساد و اسراف»؛ نفاق و فسق در قرآن باهم مترادفند «ان المنافقین هم الفاسقون»(توبه/۶۷) و فساد یکی از مهمترین ثمرات فسق است «الفاسقین*الذین...یفسدون»(بقره/۲۷)، و «مفسدین» همان «مسرفین» هستند: «المسرفین*الذین یفسدون» (شعراء/۱۵۲) 🔹در نقطه مقابل هم «مومن» وجود دارد که در وادی دیگری سیر کرده و هرگز قابل قیاس با فاسق نیست «افمن کان مومنا کمن کان فاسقا لا یستوون» (سجده/۱۸) ♦️ویژگی های فسق 🔸فسق، خصوصیات و لوازمی دارد که مورد تاکید فراوان آیات قرآن کریم قرار گرفته است، و شناخت آن برای هر مومنی ضروریست، برخی از این ویژگیها را در آیات زیر مرور میکنیم: 🔸فسق یکی از دلائل امتحانات و ابتلائات سخت است، «کذلک نبلوهم بما کانوا یفسقون» (اعراف/۱۶۳)؛ زیرا خدا از نقطه ای که میل به خروج از عبودیت وجود دارد، عبد را می آزماید. 🔸فسق، دلیل مهم نزول عذاب های استیصالی است، گوئی معیار استحقاق عذاب، فرورفتن جامعه در «فسق» است: «ففسقوا فیها فحق علیها القول فدمرناها تدمیرا» (اسراء/۱۶)؛ در آیات فراوان دیگری نیز، نزول عذاب به تحقق فسق گره خورده است: «اخذنا الذین ظلموا بعذاب بئیس بما کانوا یفسقون»(اعراف/۱۶۵) 🔸«فسق» موجب عدم ایمان است، فاسق هیچ وقت به خدا ایمان نخواهد آورد: «کذلک حقت کلمه ربک علی الذین فسقوا انهم لا یومنون»(یونس/۳۳) 🔸فسق موجب هلاکت است، بلکه بهتر است بگوئیم تنها فاسقین هلاک می شوند: «فهل یُهلک الا القوم الفاسقون»(احقاف/۳۵) چنانکه «مسرفین» که روی دیگر«فاسقین» هستند نیز از هالکین هستند: «و اهلکنا المسرفین»(انبیاء/۹) 🔸فسق، موجب انقطاع از خداست، پروردگار مهربان، هیچگاه از فاسق راضی نمی شود: «فان الله لا یرضی عن القوم الفاسقین»(توبه/۹۶)؛ او را هدایت نمی کند: «والله لا یهدی القوم الفاسقین»(مائده/۱۰۸) و او را در جهنم خواهد سوزانید: «واما الذین فسقوا فماواهم النار»(سجده/۲۰) چنانکه با مسرف نیز چنین خواهد کرد:«ان المسرفین هم اصحاب النار»(غافر/۴۳) و حتی دعای پیامبرش را درباره آنها قبول نمی کند: «ان تستغفر لهم سبعین مره فلن یغفر الله لهم... القوم الفاسقین»(توبه/۸۰)؛ و هیچ عملی از آنها نمی پذیرد: «قل انفقوا طوعا او کرها لن یتقبل منکم انکم کنتم قوما فاسقین»(توبه/۵۳) 🔸«فسق» وسعت جمعیتی زیادی داشته و دارد، بیشتر اهل کتاب فاسقند: «اهل الکتاب...اکثرهم الفاسقون»(آل عمران/۱۱۰)؛ بلکه بیشتر امتهای گذشته فاسق بوده اند: «کثیر منهم فاسقون»(حدید/۲۶) و بلکه اصلا بیشتر همه مردم فاسقند: «ان کثیرا من الناس لفاسقون»(مائده/۴۹) . ♦️خصوصیات فاسق 🔸کفر و گمراهی: «فاسق» همیشه در گمراهی است، حتی اگر قرآن برایش خوانده شود، بجای هدایت شدن، گمراه تر می شود: «یضل به کثیرا و یهدی به کثیرا و ما یضل به الا الفاسقین»(بقره/۲۶) و با آیات روشن خدا بیشتر در کفر فرو می رود: «و لقد انزلنا الیک آیات بینات و ما یکفر بها الفاسقون»(بقره/۹۹)؛ و نسبت به نعمتهای خدا نیز کفر می ورزد: «من کفر بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون»(نور/۵۵) 🔸عهد شکنی: «فاسق»، نسبت به هیچ عهدی، حتی پیمانی که با خدا بسته، استوار نیست، و به راحتی پیمان محکم الهی را زیرپا میگذارد: «فمن تولی بعد ذلک فاولئک هم الفاسقون» (آل عمران/۸۲) 🔸لجبازی با خدا:«من لم یحکم بما انزل الله فاولئک هم الفاسقون»(مائده/۴۷) 🔸دنیا پرستی:«قل ان کان آبائکم و ابنائکم...احب الیکم من الله ... القوم الفاسقین»(توبه/۲۴) 🔸ظلم پذیری:«فاستخف قومه فاطاعوه انهم کانوا قوما فاسقین»(زخرف/۵۴) 🔸فراموشی خدا: «الذین نسوا الله ... اولئک هم الفاسقون»(حشر/۱۹) ♦️وظیفه مومنین در برابر فاسقان 🔸قطع ارتباط: «لاتصل علی احد منهم مات ابدا و لا تقم علی قبره انهم ...فاسقون»(توبه/۸۴) 🔸عدم قبول شهادت: «لا تقبلوا لهم شهاده ابدا و اولئک هم الفاسقون»(نور/۴) 🔸عدم قبول خبر: «ان جائکم فاسق بنبأ فتبینوا»(حجرات/۶) 🔸بغض و کینه: «کره الیکم الکفر و الفسوق و العصیان»(حجرات/۷) 🔸جدائی: «فافرق بیننا و بین القوم الفاسقین»(مائده/۲۵) 🔸عدم ترحم: «فلا تاس علی القوم الفاسقین»(مائده/۲۶) ♦️فاسق کیست؟ بر اساس روایات اهل بیت، اساس فسق، دشمنی با اهل بیت وخروج از وادی محبت آن ذوات مقدس است، و فاسقین دشمنان و قاتلان اهل بیت هستند مثلاً در روایتی از امام صادق ع آمده است: «الْفاسِقِينَ الَّذِينَ يَنْقُضُونَ عَهْدَ اللَّهِ مِنْ بَعْدِ مِيثاقِهِ في على وَ يَقْطَعُونَ ما أَمَرَ اللَّهُ بِهِ أَنْ يُوصَلَ يعني من صلة أمير المؤمنين و الأئمة».