محمد علی شاه قاجار پس از تاجگذاری سعی کرد خزانه خالیای که میراث پدرش مظفرالدین شاه بود را به هر طریق ممکن پُر نماید.
وی در مقابل دریافت یکصد و بیست هزار تومان پول از دولتهای روس و انگلیس، توافقی را امضاء کرد که به این دو کشور اجازه داده میشد در امور داخلی ایران دخالت نمایند.
شاه در ابتدای توافق، شروط خود را گنجاند که چنین بود:
شرط اول: جان و مال و تاج علیحضرت محفوظ بماند.
شرط دوم: رعیت هر زمان شورش کند، روس و انگلیس علاج نمایند.
شرط سوم: هر زمان شاه ایران قرض بخواهد، این دو دولت بدهند.
به عنوان مثال به توپ بستن مجلس در تیرماه هزار و دویست و هشتاد و هفت و دستگیری و اعدام بسیاری از مشروطهخواهان توسط روسها، پیرو همین توافق با محمدعلی شاه بود که روسها براساس آن به یاری شاه ایران آمدند.
در ادامه این توافق، شرایط روس و انگلستان ذکر شد:
شرط اول: بدون اجازه روس و انگلیس شاه امتیازی به احدی ندهد.
شرط دوم: بدون اجازه و اطلاع دولتین روس و انگلیس، شاه حق گرفتن مالیات ندارد.
شرط سوم: در هر اداره و نهادی از ایران، باید یک شخص با تایید دولتین روس و انگلیس، به عنوان نماینده این دو دولت حضور داشته و حق نظارت و در صورت لزوم دخالت در تصمیمات را داشته باشد.
شرط چهارم: قوای نظامی ایران، تحت اداره دولتین روس و انگلیس باشد.
شرط پنجم: بدون اجازه دولتین روس و انگلیس، شاه حق استقراض از دولت دیگری نداشته باشد.
روسها و انگلیسیها که خیالشان از بابت شاه ایران آسوده گشته بود، شروع به تقسیم و تجزیه ایران کرده و بر همین اساس قرارداد 1907 را در سن پترزبورگ امضاء کردند.
به موجب این قرارداد، ایران به سه منطقه تقسیم شد. قسمت شمال تحت نفوذ روسیه، قسمت جنوب تحت نفوذ بریتانیا و یک منطقه بیطرف در مرکز که با حکومت محمدعلی شاه و نظارت این دو دولت اداره میشد.
ایرج میرزا شاعر نامی در اعتراض به این توافق سرود:
گویند که انگلیس با روس
عهدی بسته است تازه امسال
افسوس که کافیان این ملک
بنشسته و فارغند ازین حال
کز صلحِ میان گربه و موش
بر باد رود دکان بقال
منابع
محمدعلی شاه و مشروطیت، ناصر نجمی
پایان کار محمدعلی شاه قاجار (سیمای محمدعلی شاه قاجار) شیخ الاسلامی
@tonnel_zaman