اهمیت عید فطر در اسلام
بقلم : روحانی حسینی
روز عید فطر؛ روز دریافت جایزه الهی
روز عید فطر روز بسیار مهمى براى مسلمانان است؛ زیرا پس از یک ماه روزه و تهجد و عبادت، براى گرفتن پاداش الهى آماده مى شوند؛ لذا این روز، از سویى سبب شادى و سرور است، چرا که هر مسلمانى از انجام وظیفه الهى خوشحال و مسرور است؛ ولى از سویى چون روز دریافت جوائز الهى است، انسان در حالت خوف و دلهره به سر مى‌برد، از اینکه نمى‌داند اعمال یک ماهه او تا چه اندازه مورد قبول قرار گرفته است؟
حضرت امام باقر (ع) از حضرت رسول خدا (ص) نقل کرده است که آن حضرت فرمود: هنگامى که روز اول شوال فرا مى رسد، منادى ندا مى دهد:
اى مؤمنان براى دریافت جوائز و پاداش هاى خود بشتابید! آنگاه امام (ع) فرمود: جایزه‌هاى خداوند مانند جایزه‌هاى پادشاهان نیست (یعنى جایزه او بسیار بزرگ و معنوى و قبولى طاعات و رضوان الهى است)، آن حضرت در پایان نیز تأکید فرمود: «روز اول شوال روز دریافت جایزه‌هاست!».
عید اطاعت؛ جشن تبعیت از فرمان حق
گفتنی است روز عید فطر روز شادى مسلمین است، در کتاب من لا یحضره الفقیه چنین آمده که در یک روز عید فطر، حضرت امام حسن (ع) گروهى را دید که بازى مى کنند و (بیهوده) مى‌خندند، امام (ع) به یارانش فرمود: خداوند ماه رمضان را وسیله آزمایش خلق خود قرار داده که از طریق اطاعتش براى رسیدن به بهشت و رضایت او از یکدیگر پیشى گیرند. جمعى به سرعت در آن شتافتند و به مقصد رسیدند و گروهى تخلف کردند و گرفتار خسران شدند. بسیار مایه تعجب است از کسى که در این روز بیهوده مى خندد و به بازى مشغول است؛ روزى که نیکوکاران پاداش داده مى شوند و مقصران ناامید مى گردند. به خدا سوگند اگر پرده ها کنار رود نیکوکاران به اعمال نیکشان سرگرم خواهند بود و بدکاران به بدى‌هایشان.
در تبیین این کلام نورانی امام مجتبی (ع) باید گفت جشن و شادمانى به دنبال یک ماه روزه ماه مبارک رمضان، در حقیقت جشن پیروزى بر هواى نفس و جشن اطاعت فرمان خداست، بنابراین چنین روزى تنها عید کسانى است که در انجام این فریضه بزرگ الهى و درک فلسفه نهایى آن پیروز شده‌اند، ولى براى روسیاهانى که پاس احترام این ماه با عظمت و برنامه تعلیم و تربیت آن را نگاه نداشتند چیزى جز روز عزا و شرمسارى نیست، اینگونه است که حضرت امام سجاد (ع) در دعای چهل و ششم صحیفه سجادیه در باب چیستی حالات متخلفین و متمردین به فرامین الهی در روز عید فطر می فرماید؛ کسانی که به درگاه غیر تو رفتند ناامید شدند و خسران و زیان دیدند کسانی که به در خانه تو نیامدند٬ کسانی که به غیر تو کسی را انتخاب کردند ضایع شدند و آنهایی که از تو کمک نگرفتند گرفتار بینوایی شدند.
لذا در عید فطر، ملت مسلمان بعد از یک ماه روزه داشتن به فرمان خدا، و عبادات روزانه و شبانه و بر شیطان پیروز شدن، این پیروزى را جشن مى گیرند؛ یعنی عید اطاعت و جشن تبعیت از فرمان حق.
زکات فطره؛ حمایت از فقرا؛ مبارزه با فاصله طبقاتی
بدیهی است اسلام توجه خاصى به حمایت از محرومان و مبارزه با فاصله طبقاتى دارد، که نقش زکات که یکى از منابع درآمد بیت المال است، از مهم ترین نقش ها است، بنابراین مفاسد و آلودگی هایى که در جامعه به خاطر فقر و فاصله طبقاتى و محرومیت گروهى از جامعه به وجود مى آید با انجام این فریضه الهى برچیده خواهد شد، و صحنه اجتماع را از این آلودگی ها پاک می گردد و نیز همبستگى اجتماعى و نمو و پیشرفت اقتصادى در سایه این گونه برنامه‌ها تأمین مىشود.
بنابراین حکم زکات هم «پاک کننده فرد و اجتماع» است و هم نمو دهنده بذرهاى فضیلت در افراد و هم سبب پیشرفت جامعه، و این رساترین تعبیرى است که درباره زکات مى توان گفت: از یک سو آلودگی‌ها را مى شوید و از سوى دیگر تکامل آفرین است، از این رو علت تشریع زکات «تأمین قوت فقرا و حفظ اموال اغنیاست».
بدین ترتیب زکات فطره یکى از واجب هاى مالى است که روز عید فطر باید قبل از نماز عید پرداخت شود، لذا کسانى که فقیر نیستند؛ یعنى هزینه سال خود را دارند، باید روز عید فطر مقدارى از مال خود را به عنوان زکات فطره به فقیر بدهند.
در تبیین این مسأله باید گفت زکات فطره که گاهى از آن به «زکات بدن» نیز تعبیر مى شود. در حقیقت یکی از انواع زکات و یک نوع مالیات سرانه است که به نفع فقرا گرفته مىشود. مسلمانان پس از یک ماه روزه داشتن که آن خود درسى از نوع دوستى و توجه به حال مستمندان اجتماع است، یک قدم عملى در این راه برداشته و تقریبا مقدار خوراک یکى دو روز خود را به مستمندان مى‌دهند، این کار گرچه به ظاهر کوچک است ولى اگر یک حساب دقیق درباره کسانى که تمکن مالى براى پرداخت زکات فطره دارند، بنماییم خواهیم دید که مقدار قابل توجهى از نیازمندی هاى محرومان اجتماع در صورت عمل به این دستور تأمین خواهد شد.
@varesoon