🌸نکته تفسیری صفحه ۱۲۱🌸 بزرگ ترین دشمنان مسلمانان: طبق تاریخ، پیامبر و مسلمانان با سه گروه مشرکان، یهودیان و مسیحیان برخورد داشته اند. این آیه به واقعیتی تاریخی اشاره می کند، و آن، کینه و دشمنی شدید مشرکان و یهودیان زمان پیامبر با مسلمانان، و مهر و عطوفت مسیحیان آن روزگار است. تاریخ به روشنی گواهی می دهد که مشرکان از هیچ آزار و اذیتی بر ضد مسلمانان دریغ نکردند. محاصره‏ ی اقتصادی مسلمانان، شکنجه و آزار آنان، تصمیم مشرکان به قتل پیامبر قبل از هجرت توسط مشرکان و برپایی جنگ های متعدد از سوی آنان بر ضد مسلمانان پس از هجرت، مواردی ست که هیچگاه از حافظه‏ی روزگار پاک نخواهد شد. دشمنی یهود با مسلمانان امّا از جهاتی از دشمنی مشـرکان نیز سخت تر بود؛ زیرا آنان خود را پیرو پیامبران خدا می دانستند؛ ولی مشرکان چنین ادعایی نداشتند. آنان پیش از بعثت نتوانستند حسادت خود را از این که آخرین پیامبر از میان آنان نیست، پنهان کنند، و بدین ترتیب از پذیرفتن دعوت آن حضـرت سر باز زدند. از سوی دیگر، روح دنیاپرستی و تبعیض و ستمکاری بر یهودیان حاکم بود و چون دین پیامبر اسلام، بر عدالت و مبارزه با ظلم استوار بود، آنان به مخالفت با این آیین برخاستند؛ تا حدّی که به بزرگ¬ترین دشمن مسلمانان تبدیل شدند. پیمان شکنی و توطئه های متعدد یهودیان بر ضد پیامبر و همصدایی و همراهی آنان با مشرکان بت پرست، نمونه های روشنی از این دشمنی است. در مقابل این دو دشمن سرسخت، بسیاری از مسیحیانِ زمان پیامبر در برابر اسلام عکس العمل مناسبی داشتند. از نظر قرآن(آیه¬ی 83)، علّت این امر این بود که دانشمندانِ آنان، مانند دانشمندانِ یهود، حقایق را پنهان نمی کردند، و مانند یهودیان و مشرکان، روحیه ی دنیاطلبی نداشتند و در برابر حقیقت تکبّر نمی ورزیدند. برخورد محترمانه‏ ی نجاشی ـ پادشاه حبشه ـ با مسلمانانی که از ظلم مشرکان مکه به آنجا پناه برده بودند، و پذیرش رغبت آمیز اسلام از سوی بسیاری از مسیحیان عصر پیامبر ، گواه روشنی بر این حقیقت است. در قرون گذشته نیز بسیاری از مسیحیان، دین اسلام را پذیرفته اند؛ ولی از یهودیان - اگر وجود داشته باشد ـ شمار بسیار کمی مسلمان شده اند. هم اکنون نیز بزرگ ترین دشمن مسلمانان، رژیم نامشروع و غاصب اسرائیل است که خود را یهودی می خواند. جنایات وحشیانه‏ی رژیم اسرائیل بر ضد مسلمانان و مسیحیان فلسطین و لبنان، در تمام مجامع حقوق بشر محکوم شده است و بی شک هیچ انسان آزاده ای بر روی زمین، از این رژیم منفور حمایت نمی کند.