هدایت شده از گل یاس
نکته تفسیری صفحه ۵۹۴:
جان آرام:
در درس جغرافی خوانده ایم که آب های ساکنِ روی زمین، به دو گروه تقسیم میشود: گروه یکم، دریاچه ها، سدها و آبگیرها، و گروه دوّم، دریاهای آزاد است. گروه یکم با ورود سیلاب به سرعت آلوده می شود؛ با کم و زیاد شدن بارندگی، کم و زیاد می شود؛ تغییرات جوی به سرعت بر آنها تأثیر می گذارد؛ و به طور کلّی ناآرام و پرهیاهو هستند. گروه دوم اما دریاهای آزاد و اقیانوس هاست که به علّت وسعت چشم نواز و حجم بسیار زیاد، با تغییرات جوّی تغییر نمی کند، و در صورت ورود آلودگی به آنها، در زمان کمی به حالت اول باز می گردد، و به طور کلّی آرام و بی دغدغه است. روح و جان انسان ها نیز مانند آب های روی زمین است. برخی، محدود و کوچک است و با کوچکترین تغییر، پر از غوغا و هیاهو می شود؛ چنانکه به فرموده ی آیات 15 و 16 همین سوره، اگر نعمت مختصری از سوی خدا به آنها برسد و صاحب ثروت یا قدرتی شوند، خدا و خلق خدا را فراموش می کنند و با خودخواهی و غرور فریاد برمی آورند که حتماً من لیاقت این همه نعمت را داشته ام و آن را به سبب فهم و کمالات ویژه ام به دست آورده ام! اگر هم دچار مشکلی شوند، به سرعت مأیوس و نومید شده، خود را می بازند و گمان می کنند که به کلّی از چشم خدا افتاده اند و موجوداتی بی ارزش و بدبخت هستند! در مقابلِ این افراد امّا انسانهایی پرظرفیت با روح های وسیع و بزرگ وجود دارند که نه آمدن نعمت ها، آنان را از خود بی خود می کند، و نه رفتن آنها، ایشان را به یأس و نومیدی می کشاند؛ بلکه هر دو حالت را از سوی خدا و امتحانی الهی برمی شمرند که به زودی به پایان می رسد. این افراد ـ برخلاف افراد گروه یکم ـ دل و جان خود را به منبعِ بی پایان علم، قدرت، مهربانی، فرزانگی و بزرگی در جهان وصل کرده اند؛ او را تنها سرپرست زندگی خود در دنیا و آخرت برمی شمرند و زیاد و کم شدن روزی را از سوی او می دانند.
از این رو جانشان همچون اقیانوس پهناوری شده که ناملایمات زندگی در آن حل می شود و امور بی ارزش دنیا نمی تواند آن را به خروش و غوغا وادارد و آرامشی پیوسته بر سراسر وجودشان حاکم است. آنان، صاحبان «نفس مطمئنه» و جان آرام هستند. پیشوایان والامقام ما، نمونه های روشنی از نفس مطمئنه هستند؛ بزرگانی که تغییر احوال دنیا، در روح های بزرگشان هیچ اثری نمی گذاشت و گامهای استوارشان را از حرکت در جاده ی کمال و سعادت نمی لغزاند؛ همچون امام حسین علیه السلام که به بیعت با موجود خواری همچون یزید تن نداد و برای محافظت از دین خدا، سخت ترین مصایب را تحمل کرد، و هنگامی که چهره ی خونین اش بر خاک آرمیده بود، با معبودش مناجات می کرد و می فرمود: «خدایا، در برابر خواست تو صبر می کنم.»[1] آیات 19 تا 22 سوره ی معارج چه زیبا در باره ی این دو گروه فرموده است: «انسان، حریص و کم طاقت آفریده شده است؛ هنگامی که بدیای به او می رسد، بی تابی می کند، و هنگامی که خوبی و خیر به او می رسد، آن را به دیگران نمی دهد؛ مگر نمازگزاران.» آری، نمازگزاران راستین، در پرتو ارتباط و اتصال دائمی با خدای بیکران، بسیار پرظرفیت شده اند و به آرامشی عمیق و همیشگی دست یافته اند. آنها همیشه به خواست خدا راضی هستند، و خدا نیز از ایشان رضایت دارد و در هنگام ورودشان به عالم برزخ و قیامت، آنان را با ندای دلنواز خویش مورد خطاب قرار می دهد که «ای جان آرام، نزد پروردگارت بازگرد؛ در حالی که از او راضی هستی و توسط او برگزیده شده ای. پس در میان بندگان خاص و ویژه ام داخل شو و به بهشت مخصوص خودم پا بگذار.» به راستی آیا میتوان فرجامی بهتر از این تصوّر کرد؟[2]
[1] - شرح اصول کافی، ملاصدرا، ج 1، ص 96
[2] - شرح اصول کافی، ملاصدرا، ج 1، ص 96