نکته تفسیری صفحه ۳۷۲:
پیامبران و تهیدستان:
پیامبران، بزرگ ترین رهبران جامعهی بشری محسوب می شوند. البتّه برخورد مردم با این رهبران بزرگ، یکسان نبوده و نیست، و ارزش هایی که در ذهن و جان مردم ریشه کرده، در نوع مواجهه با دعوت پیامبران، اثر مستقیم دارد. یکی از این ارزش ها، عدالت خواهی و ظلمستیزی است. از این رو معمولاً افراد کم درآمد و تهی دست که از ظلم حاکمان ستمکار و بی عدالتی های ثروتمندان تجاوزگر خسته شده اند، زودتر به پیامبران پاسخ مثبت می دهند، و در مقابل، اقشار قدرتمند و ثروتمندی که با ظلم و تجاوز به قدرت و ثروت رسیده اند و بزرگ ترین ارزش در چشمانشان، پول و مقام است، در برابر پیامبران به شدّت موضع می گیرند. قرآن بارها به این موضع گیری خصمانه اشاره و اعلام کرده که ارزش های مطرح در ادیان آسمانی، غیر از ارزش های صاحبان قدرت و ثروت است. این آیات به همین نکته اشاره می کند و بیان می فرماید که از زمان نخستین پیامبر اولواالعزم ـ یعنی حضرت نوح(ع) ـ این درگیری فکری وجود داشته است.
در این آیات می خوانیم که مشرکان لجوج و متکبّر قوم نوح(ع)، در پاسخ دعوت او بهانه آوردند و گفتند: آیا در حالی به تو ایمان آوریم که افراد پست و حقیر از تو پیروی می کنند؟ در حقیقت، منظور آن ها این بود که یک رهبر بزرگ باید شأن اجتماعی خودش را حفظ کند و با افراد والامقام معاشرت داشته باشد؛ نه با افراد خوار و بی ارزش. البتّه اصل این سخن درست بود؛ ولی اشکال کار این است که آن ها در معنای حقارت و پستی دچار اشتباه بودند و می پنداشتند که هر فقیر ناتوانی، حقیر هم هست؛ در حالی که از نظر خدا، ملاک حقارت و پستی، کفر و بی ایمانی و آلودگی به گناهان و کارهای زشت است. از این رو حضرت نوح(ع) قاطعانه به آنان پاسخ داد که من هیچ گاه افراد باایمان را از خود طرد نخواهم کرد؛ هرچند فقیر و ناتوان باشند. از آیات قرآن استفاده می شود که این تفکّر آلوده، در زمان پیامبر اسلام صلوات الله علیه نیز وجود داشته است. خداوند در آیهی 28 سورهی کهف به پیامبر خویش فرموده است: «همراه با کسانی باش که پروردگار خود را صبح و عصر می خوانند[عبادت می کنند] و در پی خشنودی او هستند، و هرگز برای زیورهای دنیا، چشمان خود را از آن ها بر مگیر، و از کسانی که قلبشان را از یاد خود غافل کرده ایم، اطاعت مکن؛ همان ها که از هوای نفس پیروی کردند و در کارهایشان، زیاده روی و اسراف است.» بر اساس روایات، پیامبر توجّه ویژه ای به مسلمانان کم درآمد داشت و همواره با آنان نشست و برخاست می کرد و همراه آنان غذا می خورد . هر شب به مسجد سر می زد و به فقرا و تهی دستان غذا می داد و هیچ گاه مانند ثروتمندان رفتار نمی کرد؛ بلکه مانند بندگان می نشست و غذا می خورد. بد نیست که ما نیز با خود خلوتی کنیم و بیندیشیم که چقدر به پیامبرمان شباهت داریم!