نکته تفسیری صفحه ۵۶۵:
آب روان:
بدون هیچ شک و تردیدی مهم ترین ماده برای ادامه ی زندگی ما انسان ها و همه ی جانداران روی زمین، «آب» است. به آب، «مایه ی حیات» می گویند و از گذشته معروف است که «هر جا آب هست، آبادی هم وجود دارد». قرآن نیز بارها نعمت آب را به همگان یادآوری میکند و بیان می فرماید که منشأ حیات و زندگی تمام جانداران، آب است[1].
اگر امّا کمی دقّت کنیم، متوجّه می شویم که آب های زمین به انواع گوناگون برای جانداران ذخیره شده اند تا آنان آرام آرام از آن بهره برند. دریاها، دریاچه ها و منابع زیرزمینی آب، هر یک مانند منبع عظیمی، آب را در خود ذخیره کرده اند؛ ولی اگر پوسته ی زمین به صورتی بود که آب از آن عبور می کرد، چه اتّفاقی میافتاد؟ در آن صورت، تمام آبهای روی زمین، به اعماق آن فرو میرفت و جانداران، از نعمت آب محروم می شدند و خیلی زود نعمت زندگی را نیز از دست میدادند. آری، این یکی از لطف های خدا به ماست که مهم ترین مایه ی حیاتی ما را به اشکال گوناگونی در دل زمین یا بر روی لایه های رویین آن ذخیره کرده تا ما به راحت به آبهای روانِ رودها و چشمه ها و آبهای زلال چاه ها و قنات ها دسترسی داشته باشیم.
خداوند در آیه ی مورد بحث به این نعمت بزرگ اشاره می فرماید و بیان میکند که این لطف، تنها از جانب خدا بوده و هست، و اگر او بخواهد، آب های گوارایی که ما از آن بهره می بریم، به اعماق زمین فرو میرود و دیگر هیچ کسی نمی تواند آب گوارا در اختیارمان بگذارد. البته پیشوایان معصوم ما، بر اساس دانش الهی خود، فراتر از معنای ظاهری این آیه، معنایی باطنی نیز برای آن برشمرده اند. به فرموده ی ایشان، همانطور که آب، مایه ی زندگی مادّی انسان است، «امام معصوم» نیز مایه ی زندگی معنوی انسان است که با بودن او، روح و جان انسان از دانش و معرفت سیراب می شود، و در صورت نبودن او، انسانها در تشنگی روحی و حیرت و پریشانی به سر خواهند برد. از این رو در روایات میخوانیم که پیشوایان ما پس از خواندن این آیه فرمودهاند: اگر امام شما پنهان شود، چه کسی برایتان امامی میفرستد که اخبار آسمان و زمین و حلال و حرام خدا را برایتان شرح دهد.[2] عمّار یاسر ـ یار باوفای پیامبر صلوات الله علیه و امام علی علیه السلام ـ از قول پیـامبر اسلام نقل کرده که آن حضرت فرموده است:
«ای عمار، خدای بزرگ چنین فرمان داده که از نسل امام حسین علیه السلام ، نُه امام به وجود آیند، و نهمین آنها، از میان مردم غایب می شود، و این است معنای باطنی سخن خدا: «قُل اَرَأَیتمُ اِن اَصبَحَ ماِّءُکُم غَوراً فَمَن یَأتیکُم بِماِّءٍ مَعین»(بگو: اگر آب روانتان به زمین فرو رود، چه کسی برایتان آب گوارا می آورد.). او غیبتی طولانی دارد که گروهی از اعتقادِ به امامت او باز میگردند و گروهی بر آن پایدار می مانند. در آخرالزمان قیام می کند و دنیا را پر از عدل و داد می کند؛ همانطور که پر از ظلم و جور شده باشد».[3]
[1] - بر اساس آیة30 سورة انبیاء
[2] - کنزالدقائق، ج13، ص367
[3] - البرهان فی تفسیر القرآن، ج5،ص ۴۴۸