نکته تفسیری صفحه ۱۴۲:  شیاطین جنّ و انس: دو واژه‏ی شیطان و شیاطین، بارها به گوش ما خورده است. بیشتر ما گمان می­ کنیم که شیاطین، موجودات پلیدی هستند که ما را به کارهای بد وسوسه می­ کنند و از چشمان ما پنهان هستند. البته این تصّور اشتباه نیست؛ زیرا بخش عمده­ ای از شیاطین، از جنّیان هستند. جنّیان، موجودات ناپیدایی هستند که به فرموده‏ی قرآن، دارای عقل و شعورند، و برخی از آنان، مؤمن و نیکوکار، و بعضی کافر و شرور هستند.[1] از نظر قرآن کریم،[2] جنّیان کافر و شرور، جزء شیاطین محسوب می­ شوند؛[3] زیرا شیطان به معنای موجود شروری­ است که از خیر و خوبی دور شده [4] و از فرمان خدا سرپیچی می­ کند[5]. بر اساس قرآن، بزرگِ شیاطینِ جن، «ابلیس» است؛ جنّی که در ابتدا به سبب عبادت فراوانش، در صف فرشتگان وارد شده بود؛ ولی سرپیچی او از فرمان خدا و سجده نکردنش به حضرت آدم باعث شد که از آن مقامِ والا رانده شود. او نیز از آن به بعد تصمیم گرفت که تمام تلاش خود را برای گمراهی انسان­ها به کار بندد. به همین سبب، همراه جنّیان شرور دیگر تلاش می­ کند که با وسوسه‏ی انسان­ ها و زیبا جلوه دادن کارهای بد در نظر آنان، آن­ها را به گمراهی و بیچارگی بکشاند. این آیه امّا علاوه بر شیاطین جنّی، از شیاطین انسانی نیز سخن می­ گوید؛ انسان­ هایی پلید و شرور که از فرمان خدا سرپیچی می­ کنند و در پی گناه و لجاجت با حق و حقیقت، تمام وجودشان تاریک و ظلمانی شده، و بزرگ­ترین هدفشان در زندگی، شکست ‏دادن پیامبران و نابودی دین خدا شده است. به‏ همین‏ علت، وسوسه­ های افراد شیطان­ صفت را می­ شنوند و این افکار پلید و توطئه­ آمیز را در ظاهر سخنانی زیبا و فریبنده به انسان­هایی که مانند آنان می­ اندیشند، منتقل می­ کنند و می­ کوشند مردم دیگر را نیز به خود جلب کنند، و در راه مبارزه با حق، از هیچ خلاف و جنایتی کوتاهی نمی­ کنند. اینان، موجوداتی خبیث­ اند که به فرموده‏ی امام صادق(ع)، صورت­ هایشان مانند انسان است، ولی دل و جانشان، دل و جان شیاطین ‏است[6]. خداوند در آیات دیگری از قرآن نیز به این حقیقت اشاره کرده است. مثلاً در آیه‏ی 14 سوره‏ی بقره، از جلسات مخفیانه­ ی منافقان با شیاطین انسانی گفته است. همچنین در آیه‏ی 6 سوره‏ی ناس، به شیاطین جنّی و انسی اشاره شده است. امام صادق(ع) فرموده است: «دل و جان هر انسانی، دو گوش دارد؛ در کنار یک گوش، فرشته­ ای هدایتگر نشسته، و در کنار دیگری، شیطانی دروغ­ پرداز. آن یکی، او را به کارهای خیر وا می­ دارد، و این یکی، او را از کارهای خوب باز­می­ دارد، و همان­طور که برخی از شیاطین جنّی انسان را به کارهای بد وا می­ دارند، بعضی از شیاطین انسانی او را به گناه تشویق می­ کنند.» [7] [1] - برای اطلاع بیشتر ر.ک به سورة مبارکة جن [2] - مفردات راغب، ص 454 [3] - تفاسیر اطیب البیان و المیزان، ذیل آیة 37 ص [4] - برای اطلاع بیشتر ر.ک به مفردات راغب اصفهانی و قاموس ذیل مادة «شطن» [5] - برای اطلاع بیشتر ر.ک به تفسیر مجمع­ البیان، ابتدای تفسیر فاتحه الکتاب، توضیح استعاذه [6] - تفسیر کنز الدقائق و بحرالغرائب، ج 4، ص 427 [7] - بحارالانوار، ج60، ص 246 🆔 لینک کانال https://eitaa.com/joinchat/505479184C4108af7ddd