ادامه بحث از درختان میوه‌دار در قرآن کریم
چنانکه مشاهده می‌شود در این ۲۰ آیه،۵ مورد کاملا ناظر به یک قضیه شخصیه است (دو مورد در داستان حضرت مریم؛ یک مورد در خصوص ساحران که تهدید می‌شوند که بر درخت نخل به صلیب کشیده شوند؛ و دو مورد هم در خصوص قوم عاد که تعبیر شده که مانند درختان نخل برکنده شده از زمین، تار و مار شدند). واضح است در این موارد اینکه در کنار میوه دیگری ذکر شوند موضوعیتی ندارد، اما در بقیه موارد ذکر آن در میان میوه‌ها یک نوع اهتمام ویژه به آن را می‌رساند.
درخت میوه بعدی درخت انگور است؛ کلمه عنب جمعا ۱۱ بار آمده که ۱۰ مورد در بالا ذکر شد و تنها ۱بار در کنارش نامی از هیچ میوه خاص دیگری نیست:
21.حَدائِقَ وَ أَعْناباً (نبأ/32)
▪️درخت بعدی درخت زیتون است؛ کلمه «زیتون» ۶ بار در قرآن کریم به کار رفته است؛ ۴ موردش در بالا در کنار نخل و عنب یاد شد؛ ۱ موردش صرفا در مقام تمثیل به درخت مبارک زیتون اشاره شده:
22.اللَّهُ نُورُ السَّماواتِ وَ الْأَرْضِ مَثَلُ نُورِهِ كَمِشْكاةٍ فيها مِصْباحٌ الْمِصْباحُ في زُجاجَةٍ الزُّجاجَةُ كَأَنَّها كَوْكَبٌ دُرِّيٌّ يُوقَدُ مِنْ شَجَرَةٍ مُبارَكَةٍ زَيْتُونَةٍ لا شَرْقِيَّةٍ وَ لا غَرْبِيَّةٍ يَكادُ زَيْتُها يُضيءُ وَ لَوْ لَمْ تَمْسَسْهُ نارٌ نُورٌ عَلى نُورٍ يَهْدِي اللَّهُ لِنُورِهِ مَنْ يَشاءُ وَ يَضْرِبُ اللَّهُ الْأَمْثالَ لِلنَّاسِ وَ اللَّهُ بِكُلِّ شَيْءٍ عَليمٌ (نور/35)
و ۱ مورد در کنار انجیر آمده که ظاهرا زیتون خاص (همان درختی که در طور سینین بود و خداوند از آن با موسی سخن گفت) مد نظر است:
23.وَ التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ؛ وَ طُورِ سينينَ (تین/1-2)
البته ۲ مورد هم هست که کلمه زیتون نیامده است اما از درختی در طور سینا سخن به میان آمده که به احتمال زیاد و بویژه به قرینه آیات ابتدایی سوره تین (وَ التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ وَ طُورِ سينينَ) احتمال زیاد می‌رود که مقصود درخت زیتون باشد:
24.وَ شَجَرَةً تَخْرُجُ مِنْ طُورِ سَيْناءَ تَنْبُتُ بِالدُّهْنِ وَ صِبْغٍ لِلْآكِلينَ (مومنون/20)
25.فَلَمَّا أَتاها نُودِيَ مِنْ شاطِئِ الْوادِ الْأَيْمَنِ فِي الْبُقْعَةِ الْمُبارَكَةِ مِنَ الشَّجَرَةِ أَنْ يا مُوسى إِنِّي أَنَا اللَّهُ رَبُّ الْعالَمينَ (قصص/30)
که اگر این دو را هم اشاره به درخت زیتون بدانیم جمعا ۸ بار از این درخت یاد شده است.
▪️میوه بعدی که در کنار اینها مطرح شده است «رمّان» (انار) است که جمعا ۳ بار در قرآن کریم آمده است که هربار نخل در کنارش بوده است و در بالا ذکر شد: یکبار فقط در کنار نخل (رحمن/68)؛ ۱بار در کنار نخل و زیتون، (انعام/۱۴۱)؛ و ۱ بار در کنار نخل و زیتون و انگور (انعام/۹۹).
▪️از میوه‌های درختی دیگری که در قرآن یاد شده است می‌توان به انجیر (وَ التِّينِ وَ الزَّيْتُونِ؛ تین/1) اشاره کرد
▪️و موز:
26.وَ طَلْحٍ مَنْضُودٍ (واقعه/29)
که در قرآن کریم تنها همین یکبار از این دو میوه یاد شده است.
✅پس به طور خلاصه،
▪️کلمه نخل ۲۰ بار آمده که ۸ بار در کنارش میوه دیگری ذکر نشده است؛
▪️کلمه عنب ۱۱ بار آمده که تنها ۱ بار در کنارش میوه دیگری ذکر نشده است و ۱۰ بار دیگرش نخل کنارش بوده است؛
▪️کلمه زیتون ۶ بار صریح یاد شده است که تنها ۱ بار بتنهایی و ۱ بار فقط در کنار انجیر یاد شده است و هر ۴ بار دیگر نخل و عنب در کنارش ذکر شده است.
▪️کلمه رمان ۳ بار آمده است که هربار نخل در کنارش ذکر شده است.
▪️کلمه تین ۱ بار آمده که زیتون در کنارش ذکر شده است.
▪️کلمه طلح ۱ بار آمده که در کنارش میوه دیگری ذکر نشده است.
بدین ترتیب می‌توان نتیجه گرفت در میان درختان مختلف، درخت خرما بیش از هر درخت دیگری مورد توجه بوده است (به ویژه اگر توجه شود که در میان این چند درخت، فقط درخت خرماست که اسم درختش غیر از اسم میوه‌اش (رطب؛ تمر) است؛ لذا احتمال دارد در خصوص سایر موارد، خود میوه مورد نظر آیه بوده باشد نه درخت آن). بعد از آن انگور و بعد از آن زیتون؛ و در اینجا آوردن این سه، آوردن سه درخت میوه‌ای است که بیشترین کاربرد را در قرآن داشته اند؛ و البته در قرآن بعد از این سه، از انار و بعد از آن، از موز و انجیر هم یاد شده است که در اینجا بدانها اشاره‌ای نشد.
🤔البته در خصوص میوه به معنای عام (خوردنی‌های گیاهی) که شامل حبوبات و سبزیجات و ... شود فهرست بلندبالایی می‌توان ذکر کرد مانند: بقل (سبزی)، قثّاء (خیار)، فوم (سیر)، عدس، بَصَل (پیاز)، خردل، ریحان، و ...؛ که در این میان یقطین (کدو) هم با اینکه تنه ندارد و در عرف امروزه در کنار خیار و هویج و ... در زمره سبزیجات حساب می‌شود در تعابیر قرآنی برایش از کلمه «شجرة» استفاده شده است: «وَ أَنْبَتْنا عَلَيْهِ شَجَرَةً مِنْ يَقْطينٍ» (صافات/146).
@yekaye
#عبس_29