۹ گناهان كبيره كه نوعاً حق الناس هم هست شامل عاق والدين، اسراف، … مي‌باشد كه از حوصله اين مقاله خارج است كه بعضي گفته اند گناهان همگي كبيره اند چون نافرماني خداوند متعال است و اصلاً گناه صغيره وجود ندارد و بعضي گفته اند گناهاني كه وعده عذاب داده شده گناه كبيره و بقيه گناهان صغيره است. بهرحال هر چه عقل كاملتر و ايمان تكامل يافته تر باشد دوري از گناه بيشتر است تا حدي كه از گناه متنفر مي‌شويد و حتي حسنات ابرار سيئات المقربين خواهدشد. راه توبه حق الناس: مال و جان و ارز مسلمان حرمت خاصي دارد و اگر تضييع شود. با ندامت و پشيماني جبران نمي شود و بايد حقوق از دست رفته مردم جبران شود. حضرت علي (ع) مي‌فرمايند: يكي از شرايط توبه اين است كه حقوق مردم را بپردازي تا خدا را به گونه اي ملاقات كني كه پاك باشي. انسان اگر بخواهد واقعاً توبه كند بايدحقوق مردم را بپردازد. لذا آنچه از حق الناس، خمس و زكات، ربا و رشوه خورده بايد به صاحبش برگرداند. و اگر آبروي كسي را برده بايد حلاليت بطلبد و … و اگر دسترسي باو امكان ندارد بايد به عنوان رد مظالم باندازه اي كه از حقوق مردم تضييع كرده به فقرا بدهد. پيامبر (ص) فرمودند: كسي كه ظلمي به كسي كرده بايد از او حلاليت بطلبد قبل از آنكه به ديار ديگر منتقل شود كه دينار و درهمي در آن وجود ندارد و اگر دسترسي به او ندارد براي او طلب استغفار نمايد. خلاصه المکاسب📚 نويسنده: عباسعلي حقيقي زاده✍ https://eitaa.com/zandahlm1357