گفتگو با مسیو ژوئن مستشرق فرانسوی مناسب است باقتضای مقام با اجازه آقایان اشاره نمایم بمطلب مهمّی که در همین سفر برای داعی پیش آمد نموده موقعی که از بصره (آخرین شهر سر حدّی عراق عرب) سوار کشتی شدیم در اطاق درجه اول کشتی (واریلا) بودیم که دارای سه تخت خواب بود اتفاقا یک مرد شریف دانشمند از مستشرقین فرانسوی بنام (مسیو ژوئن) در اطاق ما بود بسیار فاضل و مؤدب با آنکه از نژاد فرانسه بود زبان عربی و فارسی را بسیار خوب می‌دانست فلذا با هم مأنوس و همه روزه با صحبتهای علمی و دینی سرگرم بودیم. البته داعی سعی کامل داشتم که بوظیفه خود عمل نموده آن مرد محترم را بحقایق دین مقدس اسلام و مذهب حقۀ جعفری متوجه سازم. در یکی از روزها ضمن صحبت ایشان گفتند تصدیق می‌نمایم که در دیانت اسلام مزایائی هست که در سایر ادیان نمی باشد چه آنکه اسلام در همه جا و همه کار اعتدال در عمل را مورد توجه قرار داده ولی در عین حال فراموش نکنید که در کشفیات عملی اروپائیها که در تحت أوامر دیانت پاک حضرت مسیح هستند گوی سبقت و مسابقت را ربوده و عالمی را رهین منّت عملی خود قرار داده اند. داعی- در اینکه غربیها و دیگران هم سعی و جدیّت بلیغی در کشفیات علمیه نموده اند حرفی نیست بلکه مورد تصدیق همه می‌باشد ولی باید دید سرچشمۀ تمدن علمی را از کجا گرفتند استاد و معلم آنها در علوم و فنون چه اشخاصی بوده اند البته چون خود شما از علماء و دانشمندانی هستید که در حقیقت هر چیزی غور و بحث نموده اید تصدیق می‌نمائید که سر چشمۀ علوم و فنون غربیها از اسلام و اسلامیان بوده نه از تعالیم حضرت مسیح علیه السّلام. چه آنکه غربیها تا قرن هشتم میلادی بشهادت تاریخ غرق در توحش و بربریّت بودند و حال آنکه در همان زمان مسلمین پرچم دار علم و هنر بودند-چنانچه اکابر علماء خودتان از قبیل ارنست رنان فرانسوی و کارلیل انگلیسی و نورمال آلمانی و غیره اقرار باین معنی دارند. در همین سفر موقعی که در کاظمین مشرف بودم شبی را مهمان جناب نواب محمّد حسین خان قزلباش بودم که از خاندان محترم قزلباش و بسیار مرد شریفی است و سالها است در کربلا و کاظمین سکنا دارند و الحال معاون مندوب سامی در کل عراق عرب هستند-صحبت از اقرار و اعتراف اروپائیها بتمدن اسلام بمیان آمد ایشان فرمودند اخیرا کتابی تألیف یکی از دانشمندان فرانسوی بزبان اردو ترجمه شده برای من یک جلد آورده اند بسیار کتاب زیبائی است که سید فاضل جلیل القدر هندی آقا سید علی بلگرامی ترجمه نموده اند نام این کتاب (تمدن العرب [۱] ) است بسیار ضخیم و مفصل و مستدل می‌باشد تألیف دانشمند معروف غرب دکتر در طب و حقوق و اقتصاد (گوستاو لوبون) که با دلائل محسوسه و منقولۀ بسیار قوی توأم با چهار صد گراور ثابت می‌نماید که آنچه غربیها از علم و تمدن و حرف و صنایع حتی طرز ادب و معاشرت و تشکیل إدارات ملکی و مملکتی لشکری و کشوری و زندگانی فردی و اجتماعی دارند از تعالیم عالیۀ عرب است. (بدیهی است مراد از عرب که در السنه و افواه اروپائیها وارد است و این مرد بزرگ دانشمند نام کتابش را تمدن العرب گذارده اعراب مسلمین اند و الاّ اعراب قبل از اسلام عاری از هر علم و ادب بودند). مسیو ژوئن- بلی آن کتاب را خود دانشمند بزرگ فرانسوی دکتر گوستاو لوبون در پاریس بمن دادند و الحق زحمت کشیده و خوب نوشته اند. داعی- آن کتاب را از جناب نوّاب برسم امانت گرفتم چون زبان اردو نمی دانستم (اینک که بهندوستان آمده‌ام بقدر رفع احتیاج با این زبان ارتباط پیدا نمودم) در مدت ده روز که در آن بلدۀ طیّبه توقف داشتم جناب دوست دانشمند نوّاب صادق خان قزلباش ساکن کاظمین و بغداد ملاطفت فرموده قسمتهائی که مورد توجه دعاگو بود ترجمه می‌نمودند داعی هم یادداشت می‌نمودم مخصوصا فصل دوم از باب دهم (تأثیر تمدن اسلام در مغرب) را تماما ترجمه نمودند و بداعی دادند بسیار از ایشان ممنون شدم [۲] . آن اوراق را باز کرده و برای ایشان خواندم گفتم ملاحظه فرمائید این دکتر دانشمند فرانسوی از اهل و دیار و وطن شما که خود تصدیق مقام و رتبه ایشان را می‌نمائید در این فصل اقرار باین معنی نموده چنین گوید. ---------- [۱]: ۱) اخیرا جناب آقای سید محمد تقی فخر داعی گیلانی که یکی از فضلاء و دانشمندان ایران هستند در تهران از زبان اردو بفارسی ترجمه و چاپ نموده الحق خدمت بزرگی بمعارف اسلامی نموده اند. ای کاش فضلاء و نویسندگان ما از ایشان سرمشق می‌گرفتند عوض ترجمه رمانها و کتابهای مضر الاخلاق و العقائد اروپائی و مصری و غیره این قبیل ترجمه‌های سودمند می‌نمودند. [۲]: ۲) اخیرا در تهران با ترجمۀ آقای فخر داعی هم مطابقه نموده و تصحیح نمودم. #شبهای_پیشاور ┄┅┅┅┅❀┅┅┅┅┄ 💯@zandahlm1357