شرح و تفسير : اين چهار چيز را دريابيد ج-۱۳ امام(عليه السلام) در اين کلام حکيمانه به چهار نعمت الهى اشاره مى فرمايد که هرگاه محقق شوند چهار نعمت ديگر را به دنبال خود دارند. مى فرمايد: «کسى که توفيق چهار چيز پيدا کند از چهار چيز محروم نخواهد شد»; (مَنْ أُعْطِيَ أَرْبَعاً لَمْ يُحْرَمْ أَرْبَعاً). اشاره به اين که اين چهار چيز با آن چهار چيز لازم و ملزوم يکديگرند همان گونه که در قرآن هم به آن اشاره شده و در ذيل اين کلام خواهد آمد. نخست اين که: «کسى که توفيق دعا يابد از اجابت محروم نمى گردد»; (مَنْ أُعْطِيَ الدُّعَاءَ لَمْ يُحْرَمِ الاِْجَابَةَ). زيرا همان گونه که در ذيل خواهد آمد اين وعده الهى است که فرموده است دعا کنيد تا من اجابت کنم. دعا ـ همان گونه که قبلاً هم گفته ايم ـ يکى از مهم ترين عبادات و امور سرنوشت ساز در زندگى بشر است. انسان بايد تمام تلاش و کوشش خود را در رسيدن به اهداف صحيح به کار گيرد; ولى در بسيارى از موارد عاجز و ناتوان مى شود و دستش از همه جا کوتاه مى گردد. اينجاست که رو به درگاه الهى مى آورد و با اظهار عجز از لطف و کرم او استمداد مى جويد و با اين عمل شايسته اين مى شود که خدا آن نعمت را چنانچه صلاح او باشد به او بدهد و اگر صلاح او نباشد پاداش مهم ترى ـ طبق آنچه در روايات آمده ـ براى او ذخيره مى کند. البته قبولى دعا شرايطى دارد که ما آن را به طور مشروح در مقدمه مفاتيح نوين آورده ايم. دوم اين که: «کسى که توفيق توبه پيدا کند از قبول آن محروم نمى گردد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ التَّوْبَةَ لَمْ يُحْرَمِ الْقَبُولَ). انسان همواره در معرض لغزش هاست; هواى نفس و شهوات از درون و وسوسه هاى شياطين انس و جن و زرق و برق دنيا از برون دائماً طوفانى در اطراف او به راه مى اندازد و گاه گرفتار لغزش مى گردد. اگر باب توبه به روى او گشوده نشود مأيوس مى گردد و به دنبال آن در درياى گناه غوطهور خواهد شد. اما خداوند رحمان و رحيم درهاى توبه و اصلاح خويشتن را به روى او گشوده و وعده قبول به توبه کنندگان حقيقى داده است تا از رحمت خدا مأيوس نشوند و از مسير حق منحرف نگردند. امام سجاد(عليه السلام) در مناجات تائبين مى فرمايد: «إلهي أنْتَ الَّذي فَتَحْتَ لِعِبادِکَ باباً إلى عَفْوِکَ سَمَّيْتَهُ التَّوْبَةَ وَقُلْتَ: (تُوبوا إِلَى اللهِ تَوْبَةً نَصُوحاً) فَما عُذْرَ مَنْ أغْفَلَ دُخُولَ الْبابِ بَعْدَ فَتْحِهِ; خداوندا تو کسى هستى که درى به روى بندگان خود گشوده اى و نام آن را توبه گذارده اى و فرموده اى: «همگى به سوى خدا باز گرديد و توبه خالص کنيد» با اين حال آنان که غافل مى شوند تا از اين در به سوى عفو الهى وارد شوند چه عذرى دارند». در سومين جمله مى فرمايد: «کسى که توفيق استغفار يابد از آمرزش محروم نمى شود»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الاِْسْتِغْفَارَ لَمْ يُحْرَمِ الْمَغْفِرَةَ). «توبه» ندامت از گذشته و بازگشت به سوى خداست و «استغفار» يکى از شرايط آن است و در واقع ذکر استغفار بعد از توبه در کلام امام(عليه السلام) از قبيل ذکر خاص بعد از عام است. البته گاه استغفار و توبه به يک معنا نيز استعمال مى شوند; به هر حال خداوند غفور و ودود وعده داده که مستغفرين را مورد محبت قرار دهد و آنها را مشمول آمرزش و مغفرت خويش سازد. در چهارمين جمله مى فرمايد: «کسى که توفيق شکرگزارى پيدا کند از فزونى نعمت محروم نخواهد شد»; (وَمَنْ أُعْطِيَ الشُّکْرَ لَمْ يُحْرَمِ الزِّيَادَةَ). اين وعده الهى است که در آيات ذيل خواهد آمد و عقل و خرد انسان نيز گواه بر آن است، زيرا شکرگزاران لياقت خود را با اين عمل براى فزونى نعمت ثابت مى کنند و خداوند حکيم که هر کارش روى حساب و حکمت است به اين گونه افراد نعمت بيشترى مى بخشد. البته مى دانيم شکر حقيقى تنها شکر به زبان نيست بلکه مرحله مهم تر آن شکر عملى است و آن اين است که از هر نعمتى در جاى خود استفاده کند و نعمت هاى الهى را وسيله عصيان و نافرمانى حق نسازد. به دنبال اين کلمات حکمت آميز مرحوم سيّد رضى مى گويد: «تصديق و تأييد اين گفتار (درباره امور چهارگانه و نتايج آن) در قرآن مجيد است»; (قالَ الرَّضِيُ وَتَصديقُ ذلِکَ کِتابُ اللهِ). «خداوند در مورد دعا مى فرمايد: مرا بخوانيد تا (دعاى) شما را اجابت کنم»; (قالَ اللهُ في الدُّعاءِ: (ادْعُونِي أَسْتَجِبْ لَکُمْ)(1)). درباره استغفار مى فرمايد: «هرکس کار بدى انجام دهد يا به خود ستم کند، سپس از خداوند طلب آمرزش نمايد، خدا را آمرزنده و مهربان خواهد يافت»; (وَمَنْ يَعْمَلْ سُوءاً أَوْ يَظْلِمْ نَفْسَهُ ثُمَّ يَسْتَغْفِرِ اللّهَ يَجِدِ اللّهَ غَفُوراً رَحِيماً).(2) درباره شکر مى فرمايد: «اگر شکرگزارى کنيد، (نعمت خود را) بر شما افزون خواهم کرد»; (لَئِنْ شَکَرْتُمْ لاََزِيدَنَّکُمْ).(3) درباره توبه مى فرمايد: