زمزمه های سیل
اخبار خوشایندی به گوش نمی رسد حتی اگر یک درصد احتمال وقوع سیل ویرانگر باشد باید تدابیر لازم را در نظر گرفت. این اخبار جسته و گریخته و پیام فرماندار لازم دانستم به پیشینه سیل در اردکان اشاره کنم.
در اواخر دوره قاجار طبق سندی که بنده در آرشیو دارم سیلی همه شهر اردکان را فرا می گیرد و مردم به ناچار برای مدتی اردکان را ترک می کنند. در این نامه تاریخی، شخصی اردکانی که ساکن مشهد بوده است نامه ای می نویسد و به یکی از اقوام خود توصیه می کند که خانه مرا اجاره دهید در پاسخ به نامه وی در کنار نامه اش نگاشته می شود که همه شهر اردکان را سیل فراگرفته و ما نیز خارج از شهر اردکانیم در صورتی که پس از فروکش شدن سیل خانه سالم ماند اجاره می دهیم. خوشبختانه نامه ارسال نمی شود و این سند تاریخی برای ما به یادگار می ماند. بنابراین سیل پیشینه تاریخی زیادی دارد و علی رغم وجود رودخانه های فصلی و قنات ها باز هم سیل شهر را فرا می گیرد!
سیل اوایل دوره پهلوی اول نیز خاطره ساز می شود. ۱۷ روز باران بی وقفه می بارد بارش باران سبب می شود بسیاری از خانه ها آسیب ببینند، قنات ها دچار خرابی شوند و محصولات زیادی از بین برود. طبق منابع شفایی گروهی از مردم به حسینیه بازارنو می روند و در مقابل اتاق امام حسین دعا و التماس می کنند که باران قطع شود. و گروهی دیگر حضرت آیت الله محمدرضا خاتمی را به دق عباس علی می برند تا در آنجا دعا کند که این نعمت تبدیل به بلا نشود.
مورد سوم در سال ۱۳۳۲ شمسی اتفاق می افتد. سیل وارد شهر می شود اما قنات ها مانع تخریب خانه ها می شود بخش اعظم سیلاب ها از طریق کوره های قنات به بیرون شهر منتقل می شود در عین حال آب سیل در برخی خانه ها از پایاب به صحن خانه می آید و همین موضوع سبب می شود وحشت عجیبی بین مردم ایجاد شود.
عمده خسارت سیل در شهر اردکان بیشتر در حوزه قنات و کشتخوان ها بوده است. در آن سال مردم از ترس به مسجد جامع، تپه ریگ در جنت آباد و کاروانسرای شاه عباسی (دبیرستان شرف) پناه می برند. اما این سیل ویرانگر در همان سال در بخش عقدا خسارت عجیبی به بار می آورد. قنات ها کاملا بسته می شود مزارع روستائیان از بین می رود و خیلی خانه ها تخریب می شود.
زنده یاد استاد علی مقنی باشیان با تعدادی مقنی راهی منطقه عقدا می شوند و طی چند ماه قنات ها را لایروبی می کنند .برخی اسناد آن می توانید در کتاب اسناد قنوات اردکان بخوانید. در سال ۱۳۵۵ نیز بارش های فراوان داشتیم به طوری که در روستاها دام های بسیاری تلف می شوند و ۲ روستا آسیب جدی می ببیند.روستای نفیس آباد خرانق و زرجوع عقدا سبب می شود سیل خانه های آنها را تخریب سازد و بسیاری از مردم روستا بی خانمان شوند پس از آن سال دیگر کسی در حاشیه رودخانه خانه ای نساخت.
اما در پایان لازم است به ۲ نکته اشارم کنم در صورت جاری شدن سیل در دشت اردکان- یزد قنات ها بسیار می توانند به انتقال آب کمک کند. اما متاسفانه در این چند دهه گذشته کوره های قنات را خودخواهانه از بین بردیم یا محلی برای فاضلاب خانگی خود قرار دادیم.
۲- مسیر سیلاب ها حتما باید باز باشد و برای اینکه سرعت سیلاب گرفته شود باید در مسیر رودخانه های فصلی گودال هایی ایجاد کرد تا از قدرت سیل بکاهد.
نادر پیری اردکانی
@zarrhbin