14.21M حجم رسانه بالاست
مشاهده در ایتا
🔸از مرحوم آیت‌الله‌العظمی حاج سیداحمد #خوانساری نقل شده است:
🔸در سال‌های دورتر بیماری وبا به ایران و خوانسار آمده بود؛ بدین دلیل در شهرستان خوانسار و در اکثر خانه ها یک نفر یا بیشتر از دنیا رفتند مگر خانه‌هایی که هر روز این آیات مبارکات را بعد از نماز صبح می‌خواندند که به آن ها هیچ صدمه‌ای وارد نشد!
🔸 این آیات برگرفته از روایتی است که امیرالمومنین علیه السلام فرمودند :
🔸 هرکس این شش آیه را هر روز صبح بخواند خداوند متعال او را از هر بدی کفایت فرماید، هرچند او خودش را به هلاکت انداخته باشد.
و فى حديثه عليه‌السلام
إِنَّ الْإِيمَانَ يَبْدُو لُمْظَةً في الْقَلْبِ، كُلَّمَا ازْدَادَ الْإِيْمَانُ ازْدَادَتِ اللُّمْظَةُ.
امام عليه السلام فرمود:
ايمان، نخست به صورت نقطۀ سفيد و درخشانى در دل آشكار مى‌شود و هرقدر ايمان افزايش مى‌يابد آن نقطۀ سفيد و نورانى گسترده‌تر مى‌شود. ١
سيّد رضى رحمه الله (در تفسير اين كلام شريف) مى‌گويد:
«لُمْظَة» چيزى مانند يك نقطۀ سفيد است (و اين تعبيرى است بسيار زيبا و فصيح) و به همين جهت به اسبى كه بر لبش نقطۀ سفيدى باشد «المظ» مى‌گويند.
(وَاللُّمْظَةُ مِثْلُ النُّكْتَةِ أَوْ نَحْوِها مِنَ الْبَياضِ. وَمِنْهُ قيلَ: فَرَسٌ ألْمَظُ، إذا كانَ بِجَحْفَلَتِهِ شَيْ‌ءٌ مِنَ الْبَياضِ) .
شرح و تفسير
پيشرفت تدريجى نور ايمان در قلب
امام عليه السلام در اين گفتار نورانى به تأثير تدريجى ايمان (و اعمال صالحه) در قلب و روح انسان پرداخته و مى‌فرمايد:«ايمان، نخست به صورت نقطۀ سفيد و درخشانى در دل آشكار مى‌شود و هرقدر ايمان افزايش مى‌يابد آن نقطۀ سفيد و نورانى گسترده‌تر مى‌شود»؛ (إِنَّ الْإِيمَانَ يَبْدُو لُمْظَةً في الْقَلْبِ، كُلَّمَا ازْدَادَ الْإِيْمَانُ ازْدَادَتِ اللُّمْظَةُ) .
مرحوم سيّد رضى بعد از ذكر اين كلام به تفسير واژۀ «لُمْظَة» پرداخته و مى‌گويد: «لُمْظَة» چيزى مانند يك نقطۀ سفيد است (و اين تعبيرى است بسيار زيبا و فصيح) و به همين جهت به اسبى كه بر لبش نقطۀ سفيدى باشد «الْمَظ» مى‌گويند»؛ (وَ اللُّمْظَةُ مِثْلُ النُّكْتَةِ أَوْ نَحْوِها مِنَ الْبَياضِ. وَ مِنْهُ قيلَ: فَرَسٌ ألْمَظُ، إذا كانَ بِجَحْفَلَتِهِ شَيْ‌ءٌ مِنَ الْبَياضِ) .
«جحفله» به معناى لب اسب يا لب زيرين آن است.
گويا مرحوم سيّد رضى اين تفسير را از «اصمعى» گرفته كه «ابن سلام» (متوفاى ٢٢٤) در غريب الحديث از وى به اين صورت نقل كرده است:
«وَ اللُّمْظَةُ مِثْلُ النُّكْتَةِ أَوْ نَحْوِها مِنَ الْبَياضِ. وَ مِنْهُ قيلَ: فَرَسٌ ألْمَظُ، إذا كانَ بِجَحْفَلَتِهِ شَيْ‌ءٌ مِنَ الْبَياضِ» .
البته ارباب لغت در تفسير واژۀ «لُمْظَة» معانى ديگرى نيز نقل كرده‌اند؛ از جمله مقدار مختصرى روغن كه با نوك انگشت برمى‌گيرند و «لُماظَه» به بقاياى غذا در اطراف دهان و دندان‌ها گفته مى‌شود و مناسب در اين‌جا همان معنايى است كه مرحوم سيّد رضى ذكر كرده است.
در حكمت ٤٥٦ نيز خواهد آمد كه امام عليه السلام مى‌فرمايد:
«أَ لا حُرٌّ يَدَعُ هَذِهِ اللُّمَاظَةَ لِأَهْلِهَا؛ آيا زادمردى پيدا مى‌شود كه اين ته ماندۀ دنيا را به اهلش واگذارد؟».
به هرحال مقصود امام عليه السلام تأثير تدريجى اعمال صالح و ناصالح در قلب انسان است و به بيان ديگر، هر عملى تأثيرى در روح مى‌گذارد كه اگر همان عمل يا شبيه آن تكرار شود، آن آثار گسترده‌تر مى‌شود تا آن‌جا كه تمام قلب را فرا مى‌گيرد.
اگر اعمال صالحه باشد قلب كاملاً نورانى مى‌شود و اگر كارهاى خلاف باشد قلب به‌طور كامل ظلمانى مى‌شود و اين‌كه در آيات قرآن و اخبار معصومان عليهم السلام آمده است كه بعد از گناه فوراً توبه كنيد براى آن است كه اثرى كه گناه در قلب گذاشته به صورت رنگ ثابتى درنيايد، زيرا در آغاز قابل شست‌وشو است؛ اما هنگامى كه به صورت عادت يا ملكه درآمد تغيير آن بسيار مشكل است.
همان‌گونه كه در ذكر مصادر اشاره شد «ابوطالب مكى» از علماى اهل سنّت در قوت القلوب اين روايت را به شكل مشروح‌ترى از اميرمؤمنان على عليه السلام ذكر كرده است كه فرمود:
«إنَّ الْإيمانَ لَيَبْدُو لُمْعَةً بَيْضاءً فَإذا عَمِلَ الْعَبْدُ الصَّالِحاتَ نَما وَزادَ حَتّى يَبيضُ قَلْبُهُ كُلُّهُ، وَ إنَّ النِّفاقَ لَيَبْدُو نُكْتَةً سَوْداءً فَإذَا انْتَهَكَتِ الْحُرُماتُ نَمَتْ وَ زادَتْ حَتّى يَسُودُ الْقَلْبُ فَيَطْبَعُ بِذلِكَ الْخَتْمُ؛ ايمان در آغاز به صورت نقطۀ سفيدى آشكار مى‌شود. هنگامى كه بندگان خداوند اعمال صالحه انجام دهند نمو و افزايش پيدا مى‌كند تا آن‌جا كه تمام قلب سفيد و روشن مى‌شود و (در مقابل) نفاق به صورت نقطۀ سياهى (در قلب) آشكار مى‌شود، هنگامى كه انسان در برابر فرمان‌هاى الهى پرده‌درى كند نمو و افزايش مى‌يابد تا زمانى كه تمام قلب سياه مى‌شود و در اين حالت مُهر بر دل انسان گذاشته مى‌شود (و راه بازگشت بر او بسته خواهد شد)».
سپس امام عليه السلام اين آيه را تلاوت فرمود: «كَلاّ بَلْ رانَ عَلى قُلُوبِهِمْ ما كانُوا يَكْسِبُونَ» ؛اين‌گونه نيست كه آن‌ها مى‌گويند. اعمال آن‌ها زنگار بر قلبشان نهاده است». ١
از نظر عقلى نيز اين مسئله كاملاً پذيرفتنى است، زيرا هر كار خوب و بدى اثر مثبت يا منفى در روح انسان مى‌گذارد و وقتى اين آثار متراكم گردد، روح به‌طور كامل شفاف يا ظلمانى و تاريك مى‌شود. در صورت اول، احتمال گمراهى بسيار بعيد و در صورت دوم، احتمال نجات نيز بعيد به نظر مى‌رسد.
از مباحث بالا (هم از نظر احاديث و هم از نظر منطق عقل) روشن است آنچه بعضى از علماى اهل سنّت پنداشته‌اند كه ايمان قابل افزايش و كاستى نيست اشتباه است؛ ايمان درجات دارد همان‌گونه كه كفر نيز داراى درجاتى است و انسان به‌طور محسوس در افرادى كه در اطراف اوست يا نام آن‌ها در تواريخ آمده است مى‌بيند كه مؤمنان، كافران، منكران و فاسقان از نظر درجات ايمان و كفر متفاوت بودند.
قرآن مجيد نيز تصريح مى‌كند هنگامى كه آيه‌اى از قرآن نازل مى‌شود بر ايمان مؤمنان افزوده مى‌گردد، همان‌گونه كه بر رجس و پليدى منافقان و مخالفان به سبب لجاجتى كه دارند: «وَ إِذا ما أُنْزِلَتْ سُورَةٌ فَمِنْهُمْ مَنْ يَقُولُ أَيُّكُمْ زادَتْهُ هذِهِ إِيماناً
فَأَمَّا الَّذِينَ آمَنُوا فَزادَتْهُمْ إِيماناً وَ هُمْ يَسْتَبْشِرُونَ* وَ أَمَّا الَّذِينَ فِي قُلُوبِهِمْ مَرَضٌ فَزادَتْهُمْ رِجْساً إِلَى رِجْسِهِمْ وَ ماتُوا وَ هُمْ كافِرُونَ» ؛اما كسانى كه ايمان آورده‌اند، بر ايمانشان افزوده است؛ و آن‌ها (به فضل و رحمت الهى) خوشحالند.*و امّا آن‌ها كه در دل‌هايشان بيمارى است، پليدى بر پليدى‌شان افزوده است؛ و از دنيا رفتند در حالى كه كافر بودند». ٢اين سخن را با ذكر بخش كوتاهى از حديث بسيار مشروحى از امام صادق عليه السلام پايان مى‌دهيم: يكى از ياران امام عليه السلام از آن حضرت دربارۀ ايمان سؤال مى‌كند آن حضرت مى‌فرمايد:
«الْإِيمَانُ حَالاتٌ وَ دَرَجَاتٌ وَ طَبَقَاتٌ وَ مَنَازِلُ فَمِنْهُ التَّامُّ الْمُنْتَهَى تَمَامُهُ وَ مِنْهُ النَّاقِصُ الْبَيِّنُ نُقْصَانُهُ وَ مِنْهُ الرَّاجِحُ الزَّائِدُ رُجْحَانُهُ قُلْتُ إِنَّ الْإِيمَانَ لَيَتِمُّ وَ يَنْقُصُ وَ يَزِيدُ قالَ نَعَمْ؛ ايمان حالات و درجات و طبقات و منازلى دارد كه بعضى از آن كامل است و به منتهاى كمال رسيده است و بعضى ناقص است
و نقصانش كاملاً آشكار است. بعضى رجحان دارد و در حال افزايش است. راوى مى‌گويد: از آن حضرت پرسيدم: آيا ايمان كم و زياد مى‌شود؟ فرمود: آرى.(و به يقين كم و زياد شدن آن براثر اعمال صحيح و غلط و اعمال نيك و بد است)».