. ┄┅═✾ مــــالــیـــــــات ✾═┅┄┈ .

. - و تفقد أمر الخراج بما یصلح أهله در مالیات و بیت المال تفقد و بررسی کن بگونه ای که صلاح مالیات دهندگان باشد - فإن فی صلاحه و صلاحهم صلاحا لکن سواهم و صلاح لمن سواء إلا بهم برای اینکه بهبودی مالیات و مالیات دهندگان باعث بهبودی سایر اقشار جامعه است(وضعیت جامعه بستگی به مالیات دارد) - لأن الناس کلهم عیال علی الخراج و أهله بخاطر اینکه همه ی مردم نان خور مالیات اند .

. - و لیکن نظرک فی عمارة الأرض أبلغ من نظرک فی استجلاب الخراج باید تلاش تو در آبادانی زمین و بلاد بیشتر از جمع آوری مالیات باشد - لأن ذلک لا یدرک بالعمارة بخاطر اینکه خراج به دست نمی آید مگر به آبادانی امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: اگر مردم رفاه و آبادانی را در جامعه ببینند راحت تر مالیات می دهند چون مالیاتی که می دهند را با آبادانی بعینه می بیند و در واقع این مالیات به مردم بازمی گردد. .

. - و من طلب الخراج بغیر عمارة و کسی که مالیات بخواهد در حالی که هیچ عمارت و آبادانی در جامعه نباشد - الحرب البلاد شهر ها را خراب می کند امیرالمؤمنین علیه السلام می فرماید: حکومتی که مالیات بخواهد و در ازای دریافت مالیات کاری نکند، در حقیقت کشور را به خرابی می کشاند - و أهلک العباد نتنها کشور را خراب می کند و بلکه مردم را هم هلاک می کند .

. - و لم یستقم أمره إلا قلیلا و کار این حکومت به درستی پیش نمی رود(دوام نمی‌یابد) مگر خیلی کم هر چیزی را نازکی اش پاره می کند، جزء ظلم که وقتی زیاد شود دوام نمی یابد. و همینطور در روایتی آمده است: «إِذَا جَارَ السُّلْطَانُ هَانَتِ الدَّوْلَ» زمانی که سلطان ستم کند، دولتش سست می شود. .

. ┄┅═✾ اقـــتـــصـــــاد ✾═┅┄┈ .

در مورد اقتصاد حضرت امیر نکات فراوانی دارند اما یک جمله ی طلایی دارند 🔻

. - و لا قوام لهم جمیعا إلا بالتجار و ذوی الصناعات و قوامی نیست برای آنها(مردم، نظامیان، قضات، کُتاب و کارمندان) جمیعا مگر با تجارت و صاحب صناعات علامه طباطبائی می گوید: مهم ترین چیزی که جامعه ی انسانی را بر اساس خود پایدار می دارد، اقتصادیات جامعه است که خدا آن را مایه قوام اجتماعی قرار داده(المیزان ج ۹ ص ۳۲۹) آیت الله جوادی آملی می گوید: »اصل مال(اقتصاد) به منزله قوام جامعه است: «ولاتُؤتوا السُّفَهاءَ أموالَكُمُ الَّتي جَعَلَ اللهُ لَكُم قِياماً» اموال خود را، که خداوند وسیله قوام زندگی شما قرار داده، به دست سفیهان نسپارید و از آن، به آنها روزی دهید! و لباس بر آنان بپوشانید و با آنها سخن شایسته بگویید! »(تفسیر تسنیم ج ۱۵ ص ۵۴۰) .

. ┄┅═✾ برخورد حاکم با مردم ✾═┅┄┈ .

. - و أشعر قبلک الرحمة للرعیة بپوشان قلبت را از رحمت برای رعیت " أشعر قلبک الرحمة" یعنی رحمت را چون شعار که همان لباس چسبیده به تن است برای آنان قرار ده به لباس روئین "دثار" و به لباس زیرین "شعار" گفته می شود - و المحبة لهم و اللطف بهم محبت و لطف به آنها کن - و لا تکونن علیهم سبعا ضاریا تغتنم أکلهم از کسانی نباش که مانند حیوان وحشی درنده مغتنم می داند خوردن آنها را - فإنهم صنفان: إما أخ لک فی الدین و إما نظیر لک فی الخلق بخاطر اینکه مردم بر دو دسته هستند: یا برادران دینی تو اند یا مثل تو در خلقت اند .