يكى از برنامه‏هاى انسان‏ سازى در مكتب آسمانى پيغمبران اين بود كه به پيروان خود درس حسن‏نظر مى‏دادند، به آنان مى‏گفتند: جهان و جهانيان را از ديدگاه خوشبينى بنگريد و از #عيب جويى و سوءنظر اجتناب نماييد . حضرت عيسى بن مريم در رهگذر با حواريون از كنار سگ مرده‏ اى عبور كردند. حواريون از تعفن و بوى بد آن لاشه سخن گفتند، اما حضرت عيسى (ع) فرمود: چقدر دندانهايش سفيد است.

از جمله‏ى صفات حضرت بارى ‏تعالى آشكار نمودن خوبيها و پوشاندن بديها است: يا من اظهر الجميل و ستر القبيح: اگر انسانى بتواند اين دو صفت بزرگ را تمرين كند و خويشتن را به آن دو متخلق سازد، او به كامل مطلق يعنى ذات اقدس الهى تشبه يافته است و اميرالمومنين (ع) از اين مزيت و كمال، برخوردار بود: على (ع) فرمود: اگر مومنى را در حال گناه مشاهده كنم او را با لباس خود مى‏پوشانم، يا آنكه فرموده است با لباس خودش مى‏پوشانم.

اولياى گرامى اسلام درباره ‏ى حسنات يا كارهاى خوب و همچنين درباره‏ى سيئات يا كارهاى بد از ابعاد مختلف سخن گفته و در هر بعدى وظيفه ‏ى اسلامى و انسانى پيروان خود را بيان نموده است. در جايى كه ديگرى به شما نيكى كند وظيفه ‏ى شما شكرگزارى اوست و اين همان جمله‏ ى اول دعاى امام سجاد (ع) است: و ان اشكر الحسنه. در جايى كه ديگرى به شما بد كند وظيفه ‏ى كرامت خلق شما چشم‏پوشى و ناديده گرفتن بدى اوست و اين دستور، همان جمله‏ ى دوم دعاى امام سجاد (ع) است: و ان اغضى عن السيئه. در جايى كه شما موفق شديد به دگرى احسان نماييد، خداوند را بر اين موفقيت حمد كنيد و شكر او را در كار نيكى كه انجام داده‏ايد بجاى آوريد. در جايى كه شما دچار لغزش گرديديد و نسبت به دگرى بد كرديد، استغفار كنيد و از پيشگاه خداوند طلب آمرزش نماييد،

امام صادق (ع): در جايى كه از دگرى به شما نعمتى رسيده آن را همواره به خاطر داشته باشيد و از ياد نبريد، جايى كه شما به دگرى خدمت نموده‏ايد و به وى نعمتى داده‏ايد آن را فراموش كنيد مبادا موقعى بر سرش منت بگذاريد و اجر خود را در پيشگاه پروردگار عالم از ميان ببريد اميرالمومنين (ع): در جايى كه شما به دگرى احسان مى‏كنيد و او را از عطاى خويش برخوردار مى‏سازيد، بكوشيد در كيفيت احسان، نكاتى را كه حضرت صادق (ع) ضمن حديثى تذكر داده است رعايت كنيد و بدين وسيله عمل نيك خود را در پيشگاه حضرت بارى‏تعالى گرانقدر نماييد. امام صادق (ع) فرموده: صلاح و شايستگى عمل معروف را وابسته به سه چيز مى‏بينم: كوچك شمردن، پنهان داشتن، و تعجيل در انجام آن. چه وقتى عطاى خود را كوچك شمردى آن را در نظر گيرنده‏ى عطا بزرگ نموده‏اى، وقتى خدمت خود را پنهان داشتى نعمت را تتميم و تكميل كرده‏اى، و چون در انجام خدمت عجله نمايى آن را بر گيرنده‏ى نعمت گوارا ساخته‏اى.

شكر حسنات و چشم‏ پوشى از سيئات داراى فوايد روانى و آثار عملى است ، شكر نعمت مايه ‏ى تشويق منعم است، در وى اثر روحى مى‏گذارد و او را با علاقه و رغبت بيشترى به خدمات اجتماعى وا مى‏دارد، به علاوه، دگران را نيز به راه نيكوكارى سوق مى‏دهد و بر تعداد خدمتگزاران مى‏افزايد و در نتيجه، جامعه از تعاون و رفاه بيشترى برخوردار مى‏گردد. بر عكس، بى ‏تفاوتى در مقابل احسان و خوددارى از شكر منعم مايه‏ ى دلسردى و ياس مى‏شود و خدمتگزاران را در ادامه‏ى خدمت بى‏رغبت مى‏نمايد.

اثر مفيد تشويق منحصر در شكر منعم و خدمتگزارى اهل احسان نيست، بلكه تشويق مى‏تواند محصل خردسال و جوان را در رشته‏ ى درس خواندن، كارمند دولت را در وظايف ادارى و نيروهاى مسلح را در دفاع از كشور، بيش از پيش دلگرم نمايد و آنان را با جديت زيادترى در ادامه‏ى كار وادار سازد. حضرت اميرالمومنين (ع) ضمن عهدنامه‏ ى خود تشويق نظاميان خدمتگزار و نام بردن از خدمات آنان را اكيدا به مالك اشتر، والى مصر، توصيه فرموده: و واصل فى حسن الثناء عليهم و تعديد ما ابلى ذو و البلاء منهم، فان كثره الذكر لحسن افعالهم تهز الشجاع و تحرض الناكل. همواره از نظاميان خدمتگزار به نيكى ياد كن و كارهاى بزرگى را كه انجام داده‏اند به شمار آور، چه زياد نام بردن از كارهاى نيك آنان افراد شجاع را تحريك مى‏كند و اشخاص سست را ترغيب مى‏نمايد و به تحرك و فعاليت وادار مى‏سازد.

گكفران نعمت : امام صادق (ع) فرموده : خدا لعنت كند كسى را كه قطع راه معروف مى‏نمايد و مانع احسان نيكوكار مى‏گردد، او مردى است حق‏ناشناس، به وى احسان مى‏شود، نعمت منعم را كفران مى‏نمايد و بر اثر اين عمل ناروا راه خير را سد مى‏كند و مانع آن مى‏گردد كه نيكوكار در مورد شخص دگرى قدم بردارد و كار معروفى را درباره‏ى او انجام دهد.

چشم‏پوشى از سيئه مانند شكر حسنه داراى اثر مفيد روانى و اجتماعى است، شكر حسنه، اهل معروف را در راه خير تشويق مى‏كند و كسانى را كه اهل معروف نيستند به اين راه سوق مى‏دهد. چشم‏پوشى از سيئه نيز مى‏تواند زمينه‏ ى كرامت خلق شود و آدمى به سجيه ‏ى عفو و اغماض گرايش يابد و اگر چشم‏پوشى نشود چه بسا پيگيرى از يك سيئه منشاء سيئات بسيار گردد، مايه ‏ى مشاجره و اختلاف شود، و ممكن است در مواقعى كار مشاجره به مفاسد ندامت‏ بار و غير قابل جبران منتهى گردد.

امام سجاد (ع) در جمله‏ى اول دعاى در پيشگاه خداوند عرض مى‏كند: و ان اشكر الحسنه: بار الها! موفقم بدار كه نيكى را شكرگزار باشم. انفاق مالى اگر بجا و نيكو باشد سزاوار شكر است و بايد از عمل منعم قدردانى نمود، اما اگر انفاق، نابجا و در غير مورد باشد، نه تنها شايسته‏ ى شكر نيست بلكه ممكن است در پاره‏اى از موارد بر اثر اسراف و تضييع مال شايان توبيخ باشد. گاه شخص شهرت‏ طلب و خودخواه مجلس ضيافتى تشكيل مى‏دهد و از جمعى دعوت مى‏كند، هدفش از اين دعوت، پذيرايى دوستانه و ضيافت برادرانه نيست بلكه مى‏خواهد خود را نشان بدهد و خويشتن را بلندآوازه نمايد. از اينرو در تهيه ‏ى غذا و كيفيت و كميت آن افراط مى‏كند و به اسراف و زياده‏روى دست مى‏زند و چون طعام تهيه شده چندين برابر نياز مهمانان بوده، پس از پذيرايى قسمت اعظم غذا در سفره باقى مى‏ماند و بدبختانه بيشتر غذاى باقيمانده در ظروف زباله ريخته مى‏شود و تبذير و اسراف نعمت به ميان مى‏آيد. اين قبيل انفاقها را شرع مقدس، احسان نمى‏داند و انفاق‏كننده استحقاق شكر ندارد.

قسمتى از روايت حضرت مولى‏الموحدين، اميرالمومنين، على عليه‏السلام در خصوص امر مال و چگونگى صرف نمودن آن : كسى از شما كه داراى مال و ثروت است بپرهيزد از فساد، چه آنكه اعطاى مال در غير مورد تبذير است و اسراف و اين عمل ناروا ياد صاحبش را بين مردم زياد مى‏كند و نامش را بالا مى‏برد، ولى نزد بارى‏تعالى او را پست مى‏كند و موجب انحطاطش مى‏گردد و هيچ انسانى مال خود را در غير حق و در مورد افراد نااهل صرف نمى‏كند، مگر آنكه خداوند او را از شكرگزارى دريافت‏كنندگان مال محروم مى‏سازد و علاقه و مودت اينان به غير اعطاكننده‏ى مال معطوف مى‏گردد و اگر كسانى از دريافت‏كنندگان به جاى مانده باشند و زبان به شكر و خيرخواهى صاحب مال بگشايند، هدفشان چاپلوسى و دروغگويى است و هيچ فرد متمكن، مال خود را در غير حق و براى نااهل صرف ننموده مگر آنكه نصيبش از آن پرداخت نابجا و بى‏مورد، ستايش فرومايگان و مدح اشرار بوده، آن هم نه هميشه و به طور دائم بلكه تا وقتى كه نعمت منعم را دريافت مى‏كنند و از فضل و عنايت او برخوردارند. سپس على (ع) به دوستان خود فرمود: هر يك از شما كه داراى مال است آن را در راه صله ‏ى رحم يا مهمانى نيكو و پسنديده صرف نمايد يا آنكه مال خود را در راه نجات و رهايى كسانى كه در رنج و تعب‏اند يا آنكه اسير يا ابن السبيل‏اند به كار گيرد و موجبات آزادى و رفع گرفتارى آنان را فراهم آورد كه دست يافتن به اين خصال حميده، مايه‏ى كرامت و بزرگوارى دنيا و موجب شرف و فضيلت در عالم آخرت است.

با تشکر از همه دوستان مشارکت کننده در بحث ما (برداشت من)( نویسنده - خواننده و نشر دهنده این کلام نورانی ) اجرتان با صاحب این کتاب با عظمت امام سجاد علیه السلام ...

برنامه ی #نهج_البلاغه_خوانی #نهج_البلاغه_حكمت_399 #حق #پدر و #فرزند وَ قَالَ (عليه السلام ) : إِنَّ لِلْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ حَقّاً، وَ إِنَّ لِلْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ حَقّاً؛ فَحَقُّ الْوَالِدِ عَلَى الْوَلَدِ أَنْ يُطِيعَهُ فِي كُلِّ شَيْءٍ إِلَّا فِي مَعْصِيَةِ اللَّهِ سُبْحَانَهُ؛ وَ حَقُّ الْوَلَدِ عَلَى الْوَالِدِ أَنْ يُحَسِّنَ اسْمَهُ وَ يُحَسِّنَ أَدَبَهُ وَ يُعَلِّمَهُ الْقُرْآنَ. حضرت علی که درود خدا بر او، فرمود: همانا فرزند را به پدر، و پدر را به فرزند حقّى است. #حق_پدر بر فرزند اين است كه فرزند در همه چيز جز نافرمانى خدا، از پدر اطاعت كند، و #حق_فرزند بر پدر آن كه نام نيكو بر فرزند نهد، خوب تربيتش كند، و او را قرآن بياموزد. 👈 شرح اینجا 🖋کانال انس با صحیفه سجادیه 🆔 @sahife2