❓پرسش 44: در کتاب الفائق، قاعده ای موسوم به قاعدهٔ «لوکان لبان» بیان شده است. لطفا قاعده و مدارک آن را بیان کنید؟ #لو_کان_لبان #الفائق آیت الله #شب_زنده_دار #اصول_فقه https://eitaa.com/saluni

❓پرسش 44: در کتاب الفائق، قاعده ای موسوم به قاعدهٔ «لوکان لبان» بیان شده است. لطفا قاعده و مدارک آن را بیان کنید؟ ✍پاسخ: 🌀مقدمه: قاعدۀ «لو کان لبان» از قواعدی است که در کلمات متأخرین، زیاد استعمال شده است اما به طور مستقل در کتب کمتر بررسی شده است و کتاب الفائق، به بحث پیرامون آن پرداخته است. 🌀توضیح قاعده: در عبارت «لو کان لبان»، مراد از «کان»، کان تامه به معنای «وجد» و مراد از «بان»، «ظهر» می باشد. بنابر این معنای این قاعده این است که اگر موضوعی در معرض ابتلا باشد و حکم الزامی آن بیان نشده باشد، این قاعده افاده نفی آن حکم را می نماید و مفادش این است که اگر چنین حکمی بود، آشکار میشد و اکنون آشکار نشده است. البته این قاعده در موضوعات نیز تصویر می شود. «لو کان لبان» یک قیاس استثنایی است، می‌گوید: « لو کان هذا الحکم ثابتاً فی الشریعة لظهر و بانَ فی الروایات و الاقوال و الفتاوا و سیرة المتشرعه و لکن لم تظهر و لم تبن» یعنی این مسئله متناسب با جایگاهی که دارد، اگر در شرع بود و مراد مولا بود، یک انعکاسی در روایات، فتاوا و سیره متناسب با اهمیت خودش بایستی داشته باشد، چون این انعکاس را ندارد، التالی باطلٌ، پس این حکم در شریعت نیست، نفی تالی منتج نفی مقدم است. 🌀مثال قاعده: یکی از استدلال‌هایی که برای قول غالب و مشهور در نفی وجوب اقامه برای نماز بیان شده است، قاعدۀ «لو کان لبان» می باشد. اقامه چیزی است که مبتلابه مکلفین است که هرروز برای همه حداقل در پنج وقت و پنج نماز مورد ابتلا است، اگر واجب بود حتما بیان می شد. 🌀ادلۀ قاعده: برای این قاعده به سه مدرک و دلیل میتوان اشاره کرد: ❇️قطع: زمانی که موضوعی محل ابتلا باشد و حکم و دلیلی نسبت به حکم الزامی آن یافت نشود، قطع و اطمینان حاصل میشود که آن حکم وجود ندارد. برای مثال، اگر فقیه در وجوب استعاذه قبل از قرائت قرآن تردید کند، قاعدۀ لو کان لبان آن وجوب را نفی میکند. ❇️سیرۀ عقلا: در بین عقلا، اگر مطلب مهم و مورد ابتلای همه باشد، بیان متناسب با آن را انتخاب می کنند و لذا اگر نسبت به حکم الزامی برای موضوعی تردید وجود داشته باشد و آن موضوع مهم و محل ابتلای آن ها باشد، از سکوت آن ها فهمیده می شود چنین حکم الزامی وجود ندارد. ❇️سیرۀ متشرعه: مشابه بیان سیره عقلا، می توان سیرۀ متشرعه را نیز بیان کرد. البته بعید نیست لب این سیره در میان متشرعه، همان سیرۀ عقلائی باشد. #لو_کان_لبان #الفائق آیت الله #شب_زنده_دار #اصول_فقه https://eitaa.com/saluni

❓پرسش 49: دلالت قاعدۀ «لو کان لبان» را توضیح دهید؟ ✍🏻پاسخ: ✳️ همان طور که در پیام های سابق بیان شد، علیرغم استعمال زیاد قاعدۀ «لو کان لبان» در کتب معاصرین و متأخرین، این قاعده کمتر بررسی شده است. در عبارت «لو کان لبان»، مراد از «کان»، کان تامه به معنای «وجد» و مراد از «بان»، «ظهر» می باشد. بنابر این معنای این قاعده این است که اگر موضوعی در معرض ابتلا باشد و حکم الزامی آن بیان نشده باشد، این قاعده افاده نفی آن حکم را می نماید و مفادش این است که اگر چنین حکمی بود، آشکار میشد و اکنون آشکار نشده است. ✳️ بنابر این، این قاعده، یک #قیاس_استثنایی است، به این بیان که« لو کان هذا الحکم ثابتاً فی الشریعة لظهر و بانَ فی الروایات و الاقوال و الفتاوا و سیرة المتشرعه و لکن لم تظهر و لم تبن. » یعنی این مسئله متناسب با جایگاهی که دارد، اگر در شرع بود و مراد مولا بود، یک انعکاسی در روایات، فتاوا و سیره متناسب با اهمیت خودش بایستی داشته باشد، چون این انعکاس را ندارد، التالی باطلٌ، پس این حکم در شریعت نیست، نفی تالی منتج نفی مقدم است. برای روشن شدن دلالت قاعده، به مثال های زیر توجه کنید: 🌀مثال1: اگر در وجوب تعیینی صلاة جمعه، شک شود ممکن است این طور استدلال شود که اگر نماز جمعه‌ای که هر هفته مورد ابتلای همه است، در زمان حضور واجب تعیینی بود و لازم بود همۀ واجدین شرایط، به نحو تعیینی نماز جمعه را اقامه کنند، ظهور و بروزی داشت و بایستی در تاریخ ثبت و ضبط می‌شد درحالی‌که این‌طور چیزی در تاریخ نیست؛ لو کان لبان. بنابر این نماز جمعه در عصر حضور واجب تعیینی نیست پس به‌طریق‌اولی در عصر غیبت نیز واجب تعیینی نیست. 🌀مثال2:اگر در وجوب گوش کردن و سکوت کردن حین قرائت قرآن، تردید شود، ممکن است این طور استدلال شود که اگر وجوب این حکم در شریعت بود، می‌بایست قوی در اذهان و ارتکازات متشرعه ریشه داشت، مثل نماز صبح می‌بایست در اذهان جاافتاده بود، درحالی‌که کسی این‌طور چیزی به ذهنش نمی‌آید؛ لو کان لبان. 🌀مثال3: اگر احتمال داده شود غیر از مواقیت اربعه، میقات پنجمی وجود دارد، می توان گفت: «لو کان لبان». از آن جا که مردم برای حج هرسال مشرف می‌شوند و شرط حج این است که در میقات محرم بشوند و برای میقات چهار مکان مشخص شده است، اگر جای دیگری بود، بود «لبانَ». #لو_کان_لبان #دلالت_قاعدۀ_لو_کان_لبان #الفائق #اصول_فقه https://eitaa.com/saluni