رعایت اقتضای موضوع نیز کار ساده ای نیست؛ کسی می تواند با تابوهای فرهنگی اجتماعی، دست به گریبان شود که «کاربلد» باشد! مثلاً موضوع «معاد» شوخی برداری نیست اما حافظ با زبان رندانه اش با این موضوع نیز، ور می رود! برای اتهام زنی به ریاکاران، خودش را قربانی می کند «گر مسلمانی ازین است که حافظ دارد...» و برای پرهیز از اتهام، به فرافکنی روی می آرد: « این حدیثم چه خوش آمد که سحرگه می کفت بر در میکده ای با دف و نی ترسایی: گر مسلمانی ازین است که حافظ دارد... وای اگر در پس امروز بود فردایی!» و جالب این که خودش هم موضع موافق می گیرد: «این حدیثم چه خوش آمد...!» اما حرف اصلی را از زبان ترسا می گوید تا قبح کار، بیشتر نشان داده شود.

طنز ، ذاتاً سه رکن مهم دارد: خنده آفرینی(که رویه کار است)، اغراق(که حکم چاشنی و مکمل دارد) تناقض(که پایه اساسی واکنش و اعتراض است) و چند شرط مهم: رعایت اخلاق و ادب نگرش متعالی اصلاح گرایانه بیان هنری(فصاحت و بلاغت) در نوع نگرش است که میان طنز و غیر آن( هجو، هزل، فکاهی و مهمل گویی)می توان تفاوت قایل شد. و شعر شاعر است که مشخص می کند نگرش او شخصی است یا اجتماعی؟ فردی است یا جهانی؟

طنز، حتماً در درون خود «جهان بینی» و «واکنش عاطفی» شاعر را جار می کشد؛ مثل عطر گل که در باطن گل مخفی است و مخفی نمی ماند! در سخن مخفی شدم مانند بو در برگ گل هر که دارد میل دیدن، در سخن بیند مرا یا: هرکه خواهد دیدنم، گو در سخن بیند مرا تاویلش همان واکنش های عاطفی و نگرش شاعرست که غیرقابل انکارست. هرچند شاعر بیانیه بنویسد که من منظورم این نبود! آن است! انکار مضامین شعر یا توجیه آن، خود منشأا طنزآفرینی دیگران می شود!

مواجهه شاعر با یک موضوع اجتماعی وقتی می‌تواند اثر او را به طنز تبدیل کند که: اولاً، تناقض آشکار در رفتار مردم جامعه ببیند؛ ثانیاً، با نگاهی فکورانه و متعالی با آن مواجه شود؛ ثالثاً، در نحوه بیان، وسواس شاعرانه داشته باشد؛ رابعاً، سلیقه و سطح درک دو نوع مخاطب عام وخاص را در نظر بگیرد و برای اقناع دوگروه، اقتضائات لازم را بسنجد.

غفلت از کشف تناقض، شعر را به سمت فکاهی و مهملات سوق می دهد؛ از سوی دیگر، روح طنز وقتی بر شعر حاکم می شود که نگاهی فکورانه و متعالی شاعر بر شعر حاکم باشد. اگر نگاه شاعر به دنبال عیب جویی در فرد یا قشر خاص باشد، احتمالاً اثر او به سمت «هجوگویی» سوق داده خواهد شد؛ بخصوص اگر شاعر از آن فرد یا قشر اجتماعی، عقده ای نیز به دل داشته باشد! معمولاً هجوها برگرفته از یک نگاه سخیف کم ارزش است و از جایی آغاز می شود که نگاه متعالی، سهمی در شعر نیافته باشد.

امروزه می بینیم برخی از شاعران حاضرند با هنجارشکنی و هنجارگریزی (و نه هنجار آفرینی) از خط قرمزها و مرزهای اخلاقی-اجتماعی - فرهنگی عبور کرده، کاری کنند تا به هر ترتیب دیده شوند! ولو به این قیمت که آرامش جامعه را به هم بریزند، متهم شوند و حتی زندان بروند! خلاصه کلام این که، میل دیده شدن به هر شکل(به جای نگاه اصلاح گرایانه اجتماعی)، خنداندن به هر قیمت و عقده گشایی شخصی در کنار عدم توجه به شیوه بلاغی، موریانه هایی است که اساس و پایه شعر طنز امروز را دارد می جود.

گفتنی است، همه ما ممکن است به یکی از اقشار اجتماعی اعتراض داشته باشیم؛ ولی وقتی شرایط را می سنجیم، می بینیم نگفتنش یا درست گفتنش، بهتر از به هرترتیب گفتن است! بزرگان گفته اند: نشخوارکردن در سخن را یاد بگیرید و به کار بندید؛ براستی دلیل کم کاری شاعران برجسته، جز این است می نویسند و می سرایند و قبل از انتشار، به عواقب آن می اندیشند...

حرف آخر را را اول بحث زدم! مهم نیست شاعران در طنزهایشان چه گفته و چه خواسته اند بگویند!... برداشت «مخاطب» مهم است! وقتی دو قشر عموم و خواص (اهل شعر) در برابر شعر طنزی موضع می گیرند، به مفهوم فاصله میان شاعر و مخاطب است؛ باید عیب آن را در «بلاغت کلام» و نیز نوع نگاه آن(متعالی یا سخیف) باید دید؛ طنز شده یا هجو؟ سالم است یا کژتابانه؟ برداشت مردم، به ما ارزش و ضرورت توجه به «نگاه متعالی» و نیز «شیوه بلاغی» را هشدار می دهد و می آموزد... بیاموزیم. @smahdihoseinir

سلام به نام خدا به اقتضای شرایط پیش آمده در کشور که باعث شده کلاس‌های درسی برگزار نشود کانالی را برای دانش آموزان دبیرستانی به ویژه کنکوری ها راه اندازی کرده‌ام و در آن به طرح نکات کنکور می پردازم در تلگرام و ایتا می توانید به علاقه مندان معرفی کنید گردون گردونه رشد دانش و نگرش https://eitaa.com/gardoon98 @smahdihoseinir https://t.me/gardoon98

#شعرمنتخب السلام علیک یا موسی الکاظم السلام علی َالْمُعَذَّبِ فِي قَعْرِ السُّجُونِ وَظُلَمِ الْمَطَامِيرِ، ذِي السَّاقِ الْمَرْضُوضِ بِحَلَقِ الْقُيُودِ... عصر آشوب و بلا ...ولوله و بحران‌ها جامعه از همه سو دستخوش توفان‌ها رویش معتزله... زیدیه و جنبش فخ عصر سرکوب و فراوان شدن زندان‌ها ای امامی که دلت نرم‌تر از باران بود یا ابا الصبر! شمارا چه به این زندان‌ها خاک‌پای تو چه بسیار هشام بن حکم تربیت‌یافته‌ی مکتب تو صفوان ها کاظمین است دل شیعه ...ز داغ غمتان به فدای تن رنجور تو گردد جان‌ها عطری از پیرهن پاره تو در زندان می‌کند باز دل و چشم همه کنعان‌ها ای عزیزی که خداوند فرومی‌ریزد از دعا و نفس گرم شما باران‌ها زینت مجتهدان! لطف تو کاری کرده است که مرید تو شدند آن‌همه زندانبان‌ها پیکرت روی پل و...رافضی‌ات می‌خواندند از همان نسل که بر نیزه زده قرآن‌ها گرچه تشییع تو بسیار غریبانه گذشت وای بر آن بدن دوخته با پیکان‌ها... چند دربان تن بی‌جان تو را چرخاندند روی یک‌تخته‌ی چوبی وسط میدان‌ها زیر تابوت تو رفتند ملائک تا عرش ختم در نور شده با تو همه جریان ها *** همه ی روضه...سلامی است به ساقی که شکست خیس اشکند زداغ تو همه مژگان ها مریم سقلاطونی

السلام علیک یا موسی الکاظم السلام علی َالْمُعَذَّبِ فِي قَعْرِ السُّجُونِ وَظُلَمِ الْمَطَامِيرِ، ذِي السَّاقِ الْمَرْضُوضِ بِحَلَقِ الْقُيُودِ... 🔷 این زندانی که تیره شد اقبالش صیاد! بیا و رحم کن بر حالش این مرغ که پر بسته به کنج قفس است از گلشن فاطمه‌ست، مشکن بالش! 🔷 این زندانی که خسته باشد حالش زندان شده است کعبه‌ی آمالش جز غربت و تازیانه، قوتی نبرَد جز مرگ، کسی نکرده استقبالش 🔷 شب بود و حصار غم، صدای زنجیر یک دل، دل خسته، آشنای زنجیر این پیکر خسته‌ای که در تابوت است مدفون شده زیر پاره‌های زنجیر 🔷 در ساحت عشق دید جای زنجیر خلقی خُفته به لای لای زنجیر پیچید شبی به دست و پای زنجیر خاموش کند مگر صدای زنجیر... 🔷 هم صحبت او بود صدای زنجیر بر پیکر او بود ردای زنجیر با زخم شکفت در هوای زنجیر آن مرد که بود آشنای زنجیر 🔷 این روح حقیقت و قوام صبر است چون تیغ حضور در نیام صبر است بر موجی از اندوه و گُل و اشک، روان تابوت غریبی امام صبر است... سیدمهدی حسینی رکن ابادی @smahdihoseinir

سلامی به شیرینی مهربانی... تقارن حلول سال جدید با روزهای پایانی "ماه رجب" نویدبخش سالی پر از خیر و برکت است. 🌸رخ تو در نظر آمد مراد خواهم یافت 🌸چرا که حال نکو در قفای فال نکوست امیدوارم سال 1399 🌼سال تحقق آرزوهای معنوی 🌼سال فرج و ظهور حضرت صاحب الامر(عج) 🌼سال شکست شیاطین درون و برون 🌼سال توفیق در جهاد اکبر، جهاد صغیر و جهاد اصغر 🌼سال جهش های ارزش مند علمی و فرهنگی و 🌼سال کسب رضایت الهی 🌼سال رسیدن به احس الحال باشد. خاک راه اهل فضیلت: 🌸سیدمهدی حسینی رکن آبادی🌸 @smahdihoseinir

سلام علیکم میلاد حضرت ابوالفضایل، عباس بن علی را به همه شیعیان عالم تبریک عرض می کنم. وقتی سخن از تاج شهیدان همه عالم، ماه بنی هاشم حضرت عباس علیه السلام و مدایح ایشان به میان می آید، (به‌ویژه در ایام اعیاد شعبانیه) شاید بسیاری از هم‌نسلان من، ناخودآگاه به یاد مثنوی معروف مرحوم محمدعلی ریاضی یزدی (1290-1361ش) می افتند. مرحوم ریاضی یزدی در شمارمعروف ترین و برجسته ترین شاعران انقلابی و ولایی سرا در دهه هایی 40 و 50 بود و مثنوی ایشان، تا همین اواخر دهه 60 به عنوان بحرطویل یا مناجات پایانی مجالس عزاداری خوانده می شد. @smahdihoseinir

پرسش مهمی که ذهن من و هم نسلان مرا به خود مشغول داشته، این است که: راز مقبولیت این مثنوی ، و ماندگاری این مثنوی در ذهن نسل‌‌های بعد چیست؟ سعی دارم با بررسی ابعاد مختلف این مثنوی، به اندازه به میزان بضاعت خود به دنبال پاسخ به این سوال باشم. @smahdihoseinir

لازم به ذکر است، ازمهم ترین نکات در تاثیرگذاری شعر، اولا، شناخت شاعر از نیاز خاص مخاطب(فکری-عاطفی) است؛ و ثانیاً توان شاعر انتقال مفاهیم به زبان ساده مطابق ذهن و زبان مردم است. @smahdihoseinir

به عبارت دیگر، هر شعری در یک دوره زمانی خاص اگر مطابق اقتضائات(حال و مقام) سروده شود، و در آن به نیازهای فکری وعاطفی مخاطبان توجه شده باشد، و به زبانی ساده اما هنری(سهل ممتنع) ارائه شود، مطمئناً به زبان، ذهن و سپس قلب مردم آن زمان و حتی نسل های بعد راه پیدا می کند و در دلها ماندگار می شود. مثنوی مرحوم ریاضی یزدی به دلیل بهره مندی از همین صفات و خصایل است که هنوز طراوت و جذابیت خود را حفظ کرده است. @smahdihoseinir

دلایل موفقیت این شعر را می توان در موارد زیر خلاصه کرد: 1. زبان و بیانِ ساده و طبیعی: (هیچ واژه متکلفانه، ناآشنا و نامأنوس، یا هیچ عبارت ثقیل و غیر قابل فهمی در آن وجود ندارد) ای حرمت قبلة حاجات ما یاد تو تسبیح ومناجات ما تاج شهیدان همه عالمی دست علی ماه بنی هاشمی عم امام و اخ و ابن امام حضرت عباس علیه السلام @smahdihoseinir

2. محتوا محور بودن شعر: الف) اشارات مستقیم یا غیر مستقیم تاریخی ب) استنباطات شاعرانه از حقایق تاریخی ج) اشارات گسترده به بخش های جذاب زندگی حضرت مثلاً: اشاره به داستان رد امان نامه که بار حماسی- تاریخی بسیاری دارد و امروزه برخی شاعران از آن غافلند: چون نهم ماه محرم رسید کار بدانجا که تو دانی کشید از عقب خیمه صدر جهان شاه فلک جاه ملک آشیان شمر بآواز ترا زد صدا گفت کجائید بنو اختنا تا برهانند زهنگامه ات داد نشان خط امان نامه ات رنگ پرید از رخ زیبای تو لرزه بیفتاد بر اعضای تو من بامان باشم و جان جهان از دم شمشیر و سنان بی امان دست تو نگرفت امان نامه را تا که شد از پیکر پاکت جدا مزد تو زین سوختن و ساختن دست سپر کردن و سرباختن دست تو شد دسته شه لافتی خط تو شد خط امان خدا @smahdihoseinir

3. جلوه های مضمون گرایانه، کاربرد ترکیبات خاص و بدیع حاویِ بار مضمونی قوی، که باعث جذابیت اثر شده و احتمالاً در آن سالها به نوعی کشف زبانی به شمار آمده است. «تاج شهیدان» همه عالمی دست علی ماه بنی هاشمی همقدم «قافله سالار عشق» «ساقی عشاق» و علمدار عشق و مکتب تو «مکتب عشق» و وفاست درس الفبای تو صدق و صفاست شمع شده آب شده سوخته «روح ادب» را ادب آموخته @smahdihoseinir

4. جلوه های موسیقایی: عم امام و اخ و ابن امام حضرت عباس علیه السلام کاربرد عبارت «حضرت عباس علیه السلام» در یک مصراع یا عبارت عربی «یا کاشف کرب الحسین»: ای علم افراشته در عالمین «اکشف یا کاشف کرب الحسین!» از نمونه هایی است که در چشم مخاطب، جلوه خاصی داشته است. @smahdihoseinir

5. کاربرد وزن کوتاه، نشاط انگیز وزن کوتاه و سه رکنی «مفتعلن مفتعلن فاعلن» از نظر موسیقایی، طراوت و جذابیت خاصی دارد و شاید در آن دوران، نوع انتخاب وزن غافلگیرانه بوده و جذابیت خاصی داشته است. گفتنی است، شاعر از ظرفیت های حماسی، نشاط انگیزی، ایجاز(خلاصه گویی) این وزن، به درستی و به خوبی استفاده کرده است. @smahdihoseinir

همه می دانیم که ، وقتی شاعر در مصراعی سه رکنی (مثلاً: مفتعلن مفتعلن فاعلن) مطلبی را ارائه کند، لازم است به جای اطناب (زیاده گویی، پرگویی و پرورش کلام) به ایجاز ( خلاصه گویی، بیان تلگرافی ، مختصر و مفید، با محوریت تداعی) روی آورد. هنر مرحوم ریاضی این است که با وجود آن که مخاطب شعرش عموم مردمند و به پرورش کلام و اطناب نیازست، با محوریت «ایجاز»، مضامین را به صورت تمام و کمال ارائه کرده است. @smahdihoseinir

6. بیان سهل ممتنع (غیر مستقیم و شاعرانه) اگر مخاطب با ابیات این شعر، ارتباط مفهومی و حسی برقرار می کند، به راحتی ابیات را می‌فهمد و از آن لذت می برد، به جهت بیان شاعرانه شعرست. @smahdihoseinir

به جهت پرهیز از اطاله کلام، صرفاً به دو نکته اشاره می شود: الف)بیان شاعرانه با محوریت حسن تعلیل: مطلع شعبان همایون اثر بر ادب توست دلیلی دگر سوم این ماه چونور امید شعشعه صبح حسینی دمید چارم این مه که پر از عطر و بوست نوبت میلاد علمدار اوست شد به هم آمیخته از مشرقین نور ابوالفضل و شعاع حسین ای به فدای سر و جان و تنت وین ادب آمدن و رفتنت وقت ولادت، قدمی پشت سر وقت شهادت، قدمی پیش‌تر! به دلیل شاعرانه ای که شاعر برای اثبات ادب حضرت ابوالفضایل آورده است، دقت کنید! @smahdihoseinir

ب) روایت شاعرانه همین جنبه روایت گری (وصف با بیان جزئیات) باعث می شود که شاعر، زبان صمیمی و روان و عموم فهم را برگزیند: چون نهم ماه محرم رسید کار بدانجا که تو دانی کشید از عقب خیمه صدر جهان شاه فلک جاه ملک آشیان شمر بآواز ترا زد صدا گفت کجائید بنو اختنا تا برهانند زهنگامه ات داد نشان خط امان نامه ات رنگ پرید از رخ زیبای تو لرزه بیفتاد بر اعضای تو... @smahdihoseinir