🔺نکته پنجم: آیات این کتاب به چه صورت متشابه هستند؟ به صورت «مَثانِيَ». مثانی به چه معناست؟ علامه طباطبایی در تفسیر شریف المیزان می‌فرماید: کلمه «مثانى» جمع «مثنيه» به‌معناى معطوف است، و قرآن را «مثانى» خوانده، چون بعضى از آياتش انعطاف و بازگشت به بعضى ديگر دارد، و هر يك ديگرى را شرح و بيان مى‏كند، بدون اينكه اختلافى در آن‌ها يافت شود و يكديگر را نفى و دفع كنند؛ هم‌چنان‌كه فرمود: أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً: آيا درباره قرآن نمى‏انديشند؟! چنانچه از سوى غير خدا بود، اختلاف فراوانى در آن مى‏يافتند.(سوره نساء،آیه۸۲) 🌐 @tadaborydarquran

🔺 نکته ششم: در این آیه با تعبیر «ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدي بِهِ مَنْ يَشاءُ» می‌فرماید آنچه خدا ما را با آن به صراط مستقیم هدایت می‌کند کتابی است که این دو خصوصیت را دارد، یعنی «مُتَشابِهاً مَثانِيَ»؛ کلمه «مثانی» در این آیه یک قاعده به دست ما می‌دهد و آن اینکه: هر آیه‌ای در قرآن یک مشابه دارد، یعنی آیات دوتا دوتا مشابه هم هستند. حال باید ببینیم مشابه این آیه چیست تا مرجع «ذلِكَ» مشخص شود. مشابه این آیه در سوره انعام است که فرموده: وَ هَدَيْناهُمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيمٍ* ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدي بِهِ مَنْ يَشاءُ مِنْ عِبادِهِ: و آنان را به راه راست هدایت كرديم‏. اين، هدايتِ خداست كه هر كس از بندگان خود را بخواهد با آن راهنمايى مى‏كند.(سوره انعام، آیات۸۸-۸۷). پس این صراط مستقیم همان هدایت پروردگار است. درآیه ۲۳ سوره زمر هم همین تعبیر آمده بود:«ذلِكَ هُدَى اللَّهِ يَهْدي بِهِ مَنْ يَشاءُ». 🌐 @tadaborydarquran

▫️اکنون ما برای تکمیل بحث، به یک دلیل دیگر نیز احتیاج داریم تا بفهمیم با چه وسیله‌ای هدایت به صراط مستقیم محقق می‌شود. گفتیم در آیه ۱۵ و ۱۶ سوره مائده فرموده: قَدْ جاءَكُمْ مِنَ اللَّهِ نُورٌ وَ كِتابٌ مُبينٌ* يَهْدي بِهِ اللَّهُ مَنِ اتَّبَعَ رِضْوانَهُ سُبُلَ السَّلامِ وَ يُخْرِجُهُمْ مِنَ الظُّلُماتِ إِلَى النُّورِ بِإِذْنِهِ وَ يَهْديهِمْ إِلى‏ صِراطٍ مُسْتَقيمٍ؛ خداوند با این «کتاب مبین» کسانی را که تبعیت از رضوان الهی می‌کنند به راه‌های سلامت، هدایت کرده و از ظلمات به سوی نور خارج می‌کند. و در انتهای آیه می‌فرماید بوسیله این کتاب ما ایشان را به صراط مستقیم هدایت می‌کنیم. پس با این دو آیه روشن می‌شود «ذلِكَ» در آیه ۲۳ سوره زمر، به کتاب که وسیله هدایت به صراط مستقیم است، بر می‌گردد... 🌐 @tadaborydarquran

✅ شیوه بررسی قرآن که زمینه‌ساز هدایت است 🔺بار دیگر سوال پیشین خود را تکرار می‌کنیم: کدام کتاب ما را به صراط مستقیم هدایت می‌کند؟ کتابی که هر آیه‌اش جداگانه بررسی شود؟ یا کتابی که آیاتش دو تا دو تا مشابه هم هستند باید مورد تأمل قرار گیرد تا ما را به صراط مستقیم هدایت ‌کند؟ ⬆️در بررسی آیات قرآن معمولاً هر آیه به تنهایی دیده می‌شود؛ مثلاً وقتی می‌خواهند بفهمند آیه «ذلِكَ الْكِتابُ لا رَيْبَ فيهِ هُدىً لِلْمُتَّقينَ:آن كتاب [با عظمت‏] هيچ ترديدى در آن نيست [و] راهنماى پارسايان است.(سوره بقره، آیه۲)» یعنی چه؟ «ذلک» را بررسی ادبی می‌کنند؛ «الکتاب» را می‌بینند؛ «لا» را بررسی می‌کنند؛ «ریب» را در لغت می‌بینند؛ «هدی» و «للمتقین» را هم ملاحظه می‌کنند؛ امّا در بررسی مفردات آیات غالباً استعمال این مفردات در جاهای دیگر قرآن را نمی‌بینند! یا از آیه «وَ اعْتَصِمُوا بِاللَّهِ هُوَ مَوْلاكُمْ فَنِعْمَ الْمَوْلى‏ وَ نِعْمَ النَّصيرُ: و به خدا تمسّك جوييد، در حالى كه او سرپرست شماست، و چه نيكو سرپرست، و چه نيكو ياورى.(سوره حج، آیه۷۸)» نتیجه می‌گیرند که اعتصام فقط باید به خدا باشد و نیازی به وسیله و واسطه نیست و توسل به دیگران شرک است! در حالی که اگر آیات مشابه را هم ببینند درمی‌یابند که توسل به پیامبر و اهل بیتش علیهم السلام نه تنها شرک نیست، بلکه عین توحید است. پس قرآنی که آیاتش دوتا دوتا مشابه هم هستند، آن قرآن ما را هدایت می‌کند، زیرا فرمود: «ذلِكَ هُدَى اللَّهِ». 🌐 @tadaborydarquran

▫️حال که طبق آیه ۲۳ سوره زمر مشخص شد خداوند با قرآنی که «متشابه مثانی» است ما را به صراط مستقیم هدایت می‌کند، وظیفه ما نسبت به این کتاب با این ویژگی چیست؟ وظیفه‌ای که خدا در قرآن برای ما بیان فرموده «تدبّر» است؛ چنان‌که در روایت هم آمده: «أَلَا لَا خَيْرَ فِي قِرَاءَةٍ لَيْسَ فِيهَا تَدَبُّرٌ» ؛ در خواندنى كه تدبّر در آن نباشد، خيرى نيست‏. «تدبر» یعنی چه و به چه کاری «تدبّر» می‌گویند؟ 🔺در ابتدا باید ببینیم تدبّر در خود قرآن به چه معناست... 🌐 @tadaborydarquran

🔺🔻 امیرالمؤمنین علی علیه السلام در خطبه ۱۸ نهج‌البلاغه می‌فرماید: وَ اللَّهُ سُبْحَانَهُ يَقُولُ ما فَرَّطْنا فِي الْكِتابِ مِنْ شَيْ‏ءٍ وَ فِيهِ تِبْيَانٌ لِكُلِّ شَيْ‏ءٍ وَ ذَكَرَ أَنَّ الْكِتَابَ يُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً وَ أَنَّهُ لَا اخْتِلَافَ فِيهِ؛ فَقَالَ سُبْحَانَهُ وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً؛ خداوند سبحان فرموده: ما در این کتاب چیزی را فروگذار نکردیم و بيان هر چيزى در آن است‏؛ خدا در کتابش بیان فرموده که بعضی از کتاب، بعضی دیگر را تصدیق می‌کند و در این کتاب اختلافی نیست. سپس حضرت به این آیه استشهاد می‌کنند: «فقال سبحانه وَ لَوْ كانَ مِنْ عِنْدِ غَيْرِ اللَّهِ لَوَجَدُوا فِيهِ اخْتِلافاً كَثِيراً» اگر این کتاب از نزد غیر خدا بود هر آینه در آن اختلاف بسیار بود. 👈 پس «تدبر» همان چیزی است که به ما می‌فهماند بعضی از آیات بعضی دیگر را تصدیق می‌کند؛ به عبارت دیگر تدبر یعنی تصدیق و فهم این حقیقت که بعضی از آیات بعضی دیگر را تصدیق می‌کند و در این قرآن هیچ اختلافی نیست... 🌐 @tadaborydarquran

🔺 نظام تصدیقی قرآن اگر تدبّر در قرآن، کشف تصدیق بعضی از آیات نسبت به بعضی دیگر است، سوالی که مطرح می‌شود این است که: نظام تصدیقی قرآن چگونه است؟ کدام آیه، آیه دیگر را تصدیق می‌کند؟ کسانی که در قرآن تکذیب آیه دیگر یا تناقض می‌بینند در حقیقت، آیاتی را می‌بینند که از ویژگی «كِتاباً مُتَشابِهاً مَثانِيَ» برخوردار نیستند. پس آیاتی که در کنار یکدیگر ملاحظه می‌کنیم باید متشابه باشد، یعنی لفظ آیه با آیه دیگر متشابه باشد. از این سخن مشخص می‌شود خصوصیت متشابه مثانی بودنِ این کتاب است که باب تدبّر در قرآن را برای ما باز می‌کند و زمینه‌ساز هدایت به صراط مستقیم می‌شود. 🌐 @tadaborydarquran

✅ نکته مهم در تدبّر تدبر باید در مجموعه‌ای از آیات قرآن باشد نه یک آیه. ممکن است سوال شود: شما از کجا می‌گویید تدبّر در قرآن باید در چند آیه باشد و الا تدبّر نیست؟ 🔺در پاسخ می‌گوییم: شما وقتی در یک آیه دقت می‌کنید، نام این کار «تأمل» و «تفکر» است، نه «تدبّر»؛ لازمه تدبّر در قرآن کریم، تدبر در مجموعه‌ای از آیات است. ما برای اثبات این مدّعا به سه آیه قرآن استشهاد می‌کنیم: ۱. خداوند در آیه۸۲ سوره نساء فرموده: «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ»؛ مراد از قرآن در این آیه، مجموعه آیات است نه یک آیه. پس لازمه تدبّر، دقت در کل قرآن و متعلق تدبّر، کل قرآن است. 🌐 @tadaborydarquran

🔺🔻 ۲. آیه۲۴ سوره محمد (صلی‌الله علیه وآله): «أَ فَلا يَتَدَبَّرُونَ الْقُرْآنَ أَمْ عَلى‏ قُلُوبٍ أَقْفالُها»؛ تدبّر باید در کل قرآن انجام بگیرد. تدبّر در یک آیه معنی ندارد، هر کس فکر کند تدبّر یعنی فرو رفتن در یک آیه، این خلاف منطق قرآن و اسم این کار، تأمل و تفکر است نه تدبّر. ۳. آیه۲۹ سوره ص: «كِتابٌ أَنْزَلْناهُ إِلَيْكَ مُبارَكٌ لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ»؛ اگر فرموده بود «لِيَدَّبَّرُوا آيةً» می‌گفتیم تدبّر همان است که برخی به اشتباه گمان می‌کنند یعنی تدبر در یک آیه؛ اما آیه فرموده «لِيَدَّبَّرُوا آياتِهِ» یعنی باید چند آیه کنار هم بیاید تا «الْقرآن يُصَدِّقُ بَعْضُهُ بَعْضاً» محقّق شود. 🌐 @tadaborydarquran

✅ عدم بی‌نیازی از احادیث یک نکته مهم در بحث تدبر در قرآن: این روش تدبر در قرآن سبب بی‌نیازی ما از روایات نیست، بلکه برعکس، مراجعه ما به روایات را دو چندان می‌کند و همچنین باب عرضه روایات به قرآن و فهم درست روایات را باز می‌کند. به عنوان نمونه با همین روش تدبر در کتاب متشابه مثانی، پاسخ به شُبهه باطل «حسبنا کتاب الله: کتاب خدا برای ما کافی است» را بیان می‌کنیم: در سوره نحل آیه۴۴ فرمود: وَ أَنْزَلْنَا إِلَيْكَ الذِّكْرَ لِتُبَيِّنَ لِلنَّاسِ مَا نُزِّلَ إِلَيْهِمْ وَ لَعَلَّهُمْ يَتَفَكَّرُونَ؛ «انزال قرآن» نزول دفعی قرآن در شب قدر است و «تنزیل» نزول تدریجی قرآن در طول ۲۳ سال؛ طبق این آیه شریفه، قرآن که ما نزِّل است احتیاج به تبیین کسی دارد که قرآن بر قلب او یکجا انزال شده است؛ تبیین رسول اکرم(ص) نیز توسط سخنان و احادیث آن حضرت بوده؛ پس آن‌هایی که می‌گویند ما فقط قرآن را قبول داریم و نیازی به احادیث نداریم، طبق همین آیه قرآن حرفشان باطل است. در آیه مشابه با این آیه چنین می‌خوانیم: وَ مَا أَنْزَلْنَا عَلَيْكَ الْكِتَابَ إِلاَّ لِتُبَيِّنَ لَهُمُ الَّذِي اخْتَلَفُوا فِيهِ وَ هُدًى وَ رَحْمَةً لِقَوْمٍ يُؤْمِنُونَ:و ما قرآن را بر تو نازل نكرديم مگر براى اينكه آنچه را در آن اختلاف کرده‌اند، براى آن‌ها روشن كنى؛ و [اين قرآن] مايه هدايت و رحمت است براى قومى كه ايمان مى‏آورند.(سوره نحل، آیه۶۴) ؛ در این آیه هم علت انزال کتاب بر پیامبر اکرم(ص) تبیین آن چیزی معرفی شده که مردم در آن اختلاف کرده‌اند. حال مردم در چه چیزی اختلاف کرده‌اند؟ پاسخ این سوال در سوره بقره آمده است: ذٰلِكَ بِأَنَّ اللَّهَ نَزَّلَ الْكِتَابَ بِالْحَقِّ وَ إِنَّ الَّذِينَ اخْتَلَفُوا فِي الْكِتَابِ لَفِي شِقَاقٍ بَعِيدٍ: آن (عذاب) به خاطر اين است كه خداوند كتاب آسمانى را به حق نازل كرده [ولى اينان، آن را واگذاشتند و در تكذيبش كوشيدند و آن را مايه اختلاف قرار دادند]؛ و يقيناً آنان كه در كتاب اختلاف كردند در جداییِ عمیقی قرار دارند.(سوره بقره، آیه۱۷۶)؛ این آیه می‌فرماید مردم در خود قرآن هم اختلاف کردند؛ پس اگر قرآن به تنهایی کافی بود و اختلافات را حل می‌کرد مردم در خود این قرآن اختلاف نمی‌کردند. این آیه نشان می‌دهد که خود این قرآن به تنهایی رفع اختلاف نمی‌کند، بلکه باید تبیین کننده‌ای در کنار قرآن باشد تا به سبب تبیین او اختلافات حل شود و الا فرَق مختلف اسلامی این کتاب را دارند، ولی باز با یکدیگر دچار اختلاف هستند. 🌐 @tadaborydarquran

❌ خطر بررسی تک آیه‌ایِ قرآن بررسی یک آیه به‌تنهایی ما را به مراد خداوند در قرآن نمی‌رساند و حتی در موارد بسیاری باعث انحراف از مراد خدا می‌شود؛ زیرا همان‌طور که می‌دانیم آیات قرآن ناسخ و منسوخ، عام و خاص، مطلق و مقید و محکم و متشابه دارد و همه این خصوصیات باعث می‌شود یک آیه به تنهایی نتواند ملاک اظهار نظر قرار نگیرد؛ 👈ریشه غالب شبهات قرآنی نیز بررسی تک آیه‌ای آیات است. 🌐 @tadaborydarquran