📚📖 این کتاب سالیان سال یکی از منابع اصلی نویسندگان و جغرافی دانان در زمینه جغرافیا و جغرافیای تاریخی بوده است. دانشمندان بسیاری همچون مقدسی و مستوفی و امین احمد رازی نویسنده «هفت اقلیم» به آن مراجعه كرده اند.
✳️ ساختار کتاب
کتاب از دو بخش تشکیل شده است: بخش اول تحت عنوان صفت الارض در هشت فصل مرتب شده و قسمت دوم کتاب مربوط به کتاب خراج و صنعت کتابت از ابن فرج قدامة بن جعفر کاتب بغدادی است، که از باب یازدهم تا باب هفدهم آن کتاب را در بردارد.
✳️ گزارش محتوا
کتاب طبق معمول آثار جغرافیایی بمرسوم جغرافیای ریاضی و مخصوصا توصیف شکل زمین بنابر نظر بطلمیوس آغاز می‌شود. مؤلف فصلی کوتاه درباره جهت قبله شهرها، قسمت مهمی را به سخن از سواد عراق اختصاص داده و تقسیمات اراضی و نوع خراج آن را یاد کرده و درباره تاریخ آن نیز در این جا و در موارد دیگر کتاب ملاحظاتی به قلم آورده است. وی در قسمتی از کتاب به یادآوری پادشاهان قدیم، از فریدون به بعد، بر اساس منابع فارسی پرداخته و از پادشاهان ایران و روم و ترک نام برده است.
نویسنده به دلیل داشتن مسئولیت ریاست دیوان برید (پست) ولایت جبال، موفق به جمع آوری اطلاعات مفید و ارزنده‌ای در توصیف راه‌های تجاری و مناطقی چون هند، چین، کره و ژاپن شده است. هر چند که در جاهای متعدد واقعیات با افسانه‌ها و شایعات درهم آمیخته، اما جغرافی دانان بعدی همواره به این کتاب مراجعه می‌کرده‌اند.
کتاب مسالک و ممالک به دانش جغرافی اختصاص دارد. ابن خردادبه اثر خویش را پس از اقامتش در کنار دجله، در سامرا و بین سالهای ۲۳۴- ۲۳۰ ق نگاشت. به نظر می‌رسد مؤلف اثر خود را در دو نوبت نگاشته و در نوبت دوم تغییراتی نیز در آن داده است. بعضی از محققان نیز معتقدند که علیرغم اصالت اثر، مختصری از این کتاب به دست نسل‌های بعدی رسیده و تغییراتی در آن داده شده است.
✳️ ویژگی‌های کتاب
این کتاب احتمالا نخستین اثر با عنوان عمومی مسالک و ممالک است و مؤلف آن نخستین فردی است که کتابی در جغرافیای اقتصادی گردآوری کرده و اثر وی برای ما باقی مانده است. طرح مباحث اقتصادی در اثر ابن خردادبه بیشتر بدان جهت است که اولا مؤلف ایرانی الاصل مسالک و ممالک از سنت ایرانی در جغرافی نگاری پیروی نموده است و جغرافی نگاران پیرو سنت ایرانی برای مسائل مربوط به خراج و محصولات و معادن سرزمین‌ها اهمیت فراوان قائل بوده‌اند. ثانیا مؤلف به جهت شغل حکومتی خویش نه تنها با راه‌های ممالک اسلامی به ویژه ایران آشنا بوده بلکه نیاز جدی به داشتن اطلاعات مبسوط از اوضاع اقتصادی جبال داشته است.
از دیگر وجوه اهمیت مسالک و ممالک آنست که این اثر بر آثار جغرافیایی پس از خود تاثیر فراوانی گذارده است. ابن حوقل صاحب صورة الارض در تدوین اثر خود از مسالک و ممالک سود جسته است. مقدسی که اثر بسیار ارزشمندی در جغرافیا بنام احسن التقاسیم فی معرفة الاقالیم گردآوری کرده، ابن خردادبه را از پیشوایان دانش جغرافی می‌شمرد. ظاهرا نزدیکی ابن خردادبه به خلافت عباسی این امکان را مهیا ساخته بود که وی از آرشیوهای حکومتی استفاده کند و بدین جهت مورد وثوق جغرافی دانان پس از خود قرار گرفته بود، هر چند از سوی بعضی نویسندگان اسلامی چون ابو الفرج اصفهانی به بی دقتی متهم شده است.
ابن خردادبه در بیان حدود اقالیم و راهها از بطلمیوس استفاده نموده و لذا نفوذ و تاثیر سنت یونانی در جغرافیای اسلامی از همان ابتدا همپای نفوذ و تاثیر سنت ایرانی وجود داشته است.
نویسنده در اثرش به «وصف زمین و چگونگی ساختار، قبله، راهها و سرزمین‌ها» پرداخته است. وی همچنین قبله و خراج هر سرزمین و تحول خراج در گذشته و حال، پادشاهان زمین و القاب آنها، راهها، منزلگاه‌ها، تقسیمات سرزمین‌ها، اقوام و نژادها، جزایر و آبها، شگفتی‌های زمین و اطلاعات تاریخی را مورد توجه قرار داده و بر خلاف ابن واضح (یعقوبی) صاحب البلدان، فاصله‌ها را بر حسب میل و نه منزل یا روز معین کرده و از این نظر دقیق تر از البلدان است.
وی محدوده جغرافیایی کار خود را تا چین، کره و ژاپن گسترش داده ولی در مواردی وقایع را از افسانه‌ها تمییز نداده است. این امر که مؤلف به سفرهای طولانی نپرداخته را می‌توان مهمترین نقطه ضعف مسالک و ممالک دانست ولی بدون تردید استفاده از آرشیوهای حکومتی، اطلاعات جغرافیای انسانی- اقتصادی و قدمت تاریخی، آن را در مجموع اثری منحصر به فرد می‌سازد.
تنظیم: سرکار خانم خدیجه سادات حسین پور
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
#رویدادهای_تاریخی
امروز پنج شنبه
3 تیر 1400شمسی و 13 ذی القعده 1442 قمری: مصادف با 2021/6/24میلادی
۱_تولد "ابن جوزی" واعظ شهير مسلمان در بغداد(508 ق)
۲_ارتحال فقيه متكلم "ميرزا محمد استرآبادی" (1028 ق)
۳_تحصن مشروطه طلبان به رهبری "شيخ فضلاللَّه نوری" در حرم عبدالعظيم (1286ش)
۴_پايان مرحله اول مشروطيت و آغاز استبداد صغير در دوران مشروطه (1287 ش)
۵_قتل "ميرزا جهانگيرخان شيرازی" مدير روزنامه صور اسرافيل به دستور محمدعلی شاه (1287 ش)
۶_برقراری حكومت نظامی در تهران به دنبال به توپ بستن مجلس شورای ملی (1287 ش)
۷_آغاز حمله بزرگ "ناپلئون بناپارت" پادشاه فرانسه به روسيه تزاری (1812م)
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
#هَفت‌تَپه یک محوطه #باستانی ساخت سال ۱۳۴۵ ه.ش در استان خوزستان در حدود ۱۰ کیلومتری جنوب شرقی شهر شوش واقع شده و مجموعه‌ای از تپه‌های باستانی‌است که احتمالاً شهر تیکنی یا کابناک از تمدن #ایلام را درخود جای داده‌است. گستردگی این محوطه باستانی به مراتب باعث جلب توجه کاوشگران مختلف قرار گرفته‌است. بنابر نظریه‌هایی از این شهر به عنوان یک مرکز مهم سیاسی در زمان حکومت عیلامیان و پادشاهی تپتی‌اهر در سده پانزده پیش‌از میلاد یاد شده‌است که پس‌از ویرانی آن، شهر شوش به مرکز قدرت تبدیل شده‌است، هرچند هنوز مدرکی محکم برای اثبات آن بدست نیامده‌است.
#قاب_تصویر
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
اکتشاف اولیه
گیر کردن گاوآهن ماشین‌های شخم زنی کشت و صنعت نیشکر هفت تپه موجب پیدایش اولیه این مجموعه شد. نخستین عملیات حفاری به سرپرستی #عزت‌اله_نگهبان در سال ۱۳۴۴ در این محل آغاز گردید که تا سال ۱۳۵۷ ادامه یافت. بررسی‌های روزمینی که پیش‌تر مَک آدامز (Robert McC Adams) در این ناحیه انجام داده بود، نشان می‌داد که این محوطه گسترده #باستانی فقط در دوره محدودی مسکونی بوده‌است. هفت تپه، در حاصل‌خیزترین قسمت دشت خوزستان واقع شده‌است. این محل باستانی، بین رودخانه‌های# دز و #کرخه در حدود ۱۷ کیلومتری جنوب شرقی شوش و در وسط کشتزارهای طرح نیشکر هفت تپه قرار گرفته‌است. آثار باستانی هفت تپه، از مدت‌ها پیش مورد توجه خاورشناسان و دانشمندان بوده‌است و این آثار در اواخر قرن نوزدهم میلادی، جلب توجه «ژاک دمرگان»، #باستان‌شناس_فرانسوی را که در آن هنگام رئیس هیئت حفاری فرانسوی در ایران بود، نمود. دمرگان این مجموعه آثار باستانی هفت تپه را به نام هفت شغال ثبت نموده‌است که ظاهراً به نظر می‌رسد در ثبت این نام، که در لهجه محلی هفت #چغا به معنی هفت تپه است تا اندازه ای دچار اشتباه گردیده و تلفظ محلی و اصلی آن را کاملاً متوجه نشده‌است.
#قاب_تصویر
#شوش
#هفت_تپه
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
تاریخ تمدن ایلام
کلمه چغا در قسمت شمالی دشت خوزستان به معنی تپه آثار باستانی می‌باشد و موارد مکرر آن مانند: #چغازنبیل (تپه باستانی به شکل زنبیل)، چغامیش (تپه باستانی به شکل میش)، #چغاپهن (تپه باستانی پهن و بزرگ) و غیره به خوبی مشاهده می‌گردد. کاوش و حفاری علمی تپه‌های باستانی هفت تپه از سال ۱۳۴۴ تا ۱۳۵۵ هجری شمسی توسط هیئت باستان‌شناسی ایرانی به سرپرستی عزت‌الله نگهبان صورت گرفت که در نتیجه آن، اطلاعات و مدارک #ذی‌قیمتی در خصوص گوشه ای از حلقه‌های تاریک تاریخ تمدن ایلام، دراختیار محققین و دانشمندان قرار داد. بعضی از دانشمندان باستان‌شناس، قبلاً عقیده داشتند که اسم باستانی و قدیمی شهری که آثار باستانی هفت تپه در آن قرار دارد، #شهر «تیکنی» Tekni می‌باشد، اما براثر حفاری‌های عملی انجام شده معلوم گشت که نام اصلی و باستانی هفت تپه شهر «کاپناک» Kapnak است. مدارک باستان‌شناسی بدست آمده در حفاری هفت تپه بیانگر این است که این شهر باستانی مربوط به سالهای ۱۵۰۵ تا ۱۳۵۰ ق.م. از تاریخ ایلام می‌باشد. در سنگ نبشته بزرگی که در حفاری هفت تپه بدست آمده از شخصی به نام «تپتی آهار» Tepti - Ahar نام برده شده که خود را پادشاه #ایلام و #انشان و #دزفول نامیده‌است. تپتی آهار در این سنگ نبشته، لقب خود را آزادکننده کشور ایلام از استیلا و یوغ سلاطین #کاسی بین‌النهرین نامیده و بدین لقب فخر و مباهات می‌نماید.
آثار معماری مکشوفه در هفت تپه عبارتند از:
مجموعه آرامگاه تپتی آهار
معبد خصوصی او
آرامگاه دسته جمعی
ساختمان معبد
آرامگاه، زیگورات یا کاخ شماره ۱
حیاطها، زیگورات یا کاخ شماره ۲
دیوار طویل شمالی و تالار طویل.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
آرامگاه دسته جمعی هفت تپه
این آرامگاه، بنایی آجری با طاق هلالی است که در نوع خود قدیمی‌ترین نمونه طاق هلالی در دنیا می‌باشد. در این آرامگاه ۲۳ اسکلت وجود داشت که ۱۴ عدد آنها به‌طور منظم و درجوار یکدیگر قرار داشتند و ۹ اسکلت دیگر به علت عدم محل کافی به‌طور نامنظم بر روی پاهای ردیف اول انباشته شده بودند. شهر هفت تپه نیز، همانند شهر دوراونتاش (چغازنبیل) در سال ۶۴۵ ق. م توسط سربازان آشوری به سرکردی آشور بانیپال با خاک یکسان گردید.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
#رویدادهای_تاریخی
امروز جمعه4 تیر1400شمسی،14 ذی القعده 1442قمری ؛مصادف با 2021/6/25میلادی
۱-درگذشت "ابن سمعون" واعظ مسلمان(387 ق)
۲- تولد مجتهد بزرگ شيعه "حاج ميرزا رضی ذوالنوری" عالم و فقيه(1294 ق)
۳- تصويب قانون اساسی مشروطيت ايران(1324 ق)
۴-انتقال امام خمينی(ره) به پادگان عشرت آباد توسط ساواك (1342ش)
۵-روز ملی شدن شركتهای بيمه (1358 ش)
۶-آغاز عمليات محدود قدس 2 در منطقه هورالهويزه توسط سپاه (1364 ش)
۷-سقوط مناطق كوشك، طلائيه، خيبر و جزاير مجنون در حمله ارتش بعثی به اين مناطق(1367ش)
۸-اولین اجلاس بین المللی مبارزه جهانی با تروریسم (1390ش)
۹- آغاز جنگ كره شمالی و جنوبی با حمايت شوروی و امريكا (1950م)
۱۰_ و تاریخ خواهد نوشت در چنین روزی رهبر مسلمانان ،به واکسن ایرانی اعتماد کرد. تا توانمندی و استعداد جوان ایرانی، به گوش همه‌ی اهل عالم برسد.
#اللهم_صل_علی_محمد_و_آل_محمد
#اللهم_عجل_لولیک_الفرج
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
#ادامه
آثار موزه هفت تپه
گل نوشته ها: از مهمترین آثار کشف شده در سایت باستانی #هفت_تپه، گل نوشته ها هستند که بر روی چندین و چند کتیبه سنگی بزرگ به خط میخی و زبان اکدی نوشته شده اند. دیدن این متن های باستانی در این موزه می تواند شما را در سفری تاریخی به گذشته های دور ببرد.
#مهرها: از دیگر آثار مهم کشف شده در این محوطه مهرها هستند که طراحی جالبی دارند. این مهرها به صورت مسطح یا استوانه ای بوده و برای ساخت آنها از موادی مثل سنگ و گل پخته استفاده شده است.
#پیکرهای کوچک سفالین: این مجسمه های کوچک و سفالین طراحی های جذاب و جالب توجهی دارند. برای ساخت این پیکرهای کوچک بعد از قالب گیری، آنها را در کوره می پختند. این پیکرهای کوچک بسیار متنوع هستند؛ بعضی از آنها در شمایل انسان و بعضی نیز حیوانات را به تصویر درآورده اند.
#ظرف های سفالین: این ظرف ها از دیگر آثاری هستند که معمولا در بیشتر سایت های باستانی کشف می شوند. سفال های این محوطه یا ساده هستند یا طراحی جالب توجهی دارند. سفال هایی که در آنها هیچ طرح و نقشی به کار نرفته بیشتر نخودی رنگ هستند و آنهایی که طراحی دارند در رنگ های قهوه ای روشن و یا تیره دیده می شوند.
تابوت: تعداد بسیار زیادی از تابوت های سفالین در این محل کشف شده که به خوبی طرح های مرسوم آن زمان را به ما نشان می دهند.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
#زیورآلات: این یافته ها فقط کارکرد زیبایی داشتند و از آثار ارزشمند هنرمندان آن دوره به شمار می آیند. از ارزشمندترین آثار تزئینی این محل گردن بندهایی هستند که از سنگ های باارزش مثل عقیق ساخته شده اند.
سردیس های گلی: شاید یکی از ارزشمندترین آثار کشف شده در این سایت همین سردیس ها باشند. این سردیس ها شامل یک زن و مرد ایلامی و ماسک چهره یک مرد است.
اشیای فلزی: در این محل اشیایی فلزی مثل سوزن، دکمه، قلاب، سرنیزه، خنجرها و … بدست آمده است.
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j
انا لله وانا الیه راجعون
درگذشت عالم وارسته و خادم اهل‌بیت (علیهم‌السلام) جناب حجت الاسلام والمسلمین سیدمهدی واسعی، پدر استاد ارجمند جناب آقای دکتر واسعی را به ایشان و همه بازماندگان داغدیده تسلیت عرض نموده و علو درجات را برای آن فقید سعید از خداوند متعال خواستاریم.
انجمن علمی تاریخ جامعه الزهرا سلام الله علیها
-----------❀❀✿❀❀---------
@tarikh_j