📚 نگاهی اجمالی به معانی واژگان 🔍 "شوخ" و "شوخ‌طبعی" 😄 در فرهنگ لغات انگلیسی و عربی🖌🖌 🔸شوخی، شوخ‌طبع(شوخ) ، شوخ‌طبعی: Of a gay or Witty Nature. (شوخ‌طبع، شوخ) witt، wittily، humor. (شوخ‌طبعی) jollity، mirth، retulance، Exchanging humorous jokes and tales ‌؛ wittiness.(شوخی) 📎📎📎 ( #فرهنگ_انگلیسی_فارسی_حییم . #هزاره) 📕📕📕 🔸شوخی، شوخ‌طبع(شوخ) ، شوخ‌طبعی: مُزاح: و مازَحتُه ممّا زَحةً و مِزاحاً من باب قاتَلَ... مثال: المُزاحَة تُذهِبُ المَهابَة(شوخی، بزرگی و شکوه را از میان ببرد.) فکاهه: تفکُّه، تَفکیهه. هرچیزی که خنده‌ناک باشد. الظرافة: "و اهلُ العِلم... یَکتُبون کُتُبَ الظُرَفاء و المُلَحاء و کُتُبَ الفُرّاغ و الخُلَعاء و کُتُبَ المَلاهی و الفُکاهاتِ..." (جاحظ. الحیوان. ١/٢۵) "داروی تلخ نصیحت به شهد ظرافت برآمیخته تا طبع ملول از دولت قبول محروم نماند. " (گلستان سعدی. ص٢١۶. چاپ فروغی) دُعابه: اللعِب و المُزاح. مثال: "... إنَّ کثیراً من أعیانِ الحُکماء و العُلماء کانوا ذَوی دُعابةٍ مُقتَصِدة لامُسرِفةٍ... " (بسیاری از بزرگان علم و حکمت اهل مزاح و شوخی بوده‌اند، و در این راه به میانه‌روی و اقتصاد می‌رفته‌اند، نه به زیاده‌روی...) (شرح ابن‌ابی‌الحدید بر نهج‌البلاغه. ١٩/١۶.چاپ مصر) اللطیفه، مُطایبه. 📎📎📎 ( #فرهنگ_غیاث_اللغات و #لسان_العرب و #المعجم_آنلاین) 🖇🖇🖇 دیگر منابع: ( #تاریخ_طنز_و_شوخ‌طبعی_در_ایران_و_جهان_اسلام . #دکتر_علی‌اصغر_حلبی . صفحه ١٠١-١۶۶ ) ( #درباره_طنز . #ابوالفضل_حرّی. صفحه٢٢-٢٨) #تئوری_طنز #خوانش_اشعار_طنز #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📄نظریه‌های بنیادین گفتمان لطيفه🙂 بخش اول✏️ 🔸نظریه‌ی برتری‌جویی🔸 افلاطون(در کتاب جمهوری) و ارسطو(در بوطیقا) دو چهره‌ی سرشناس و البته کهن این نظریه محسوب می‌شوند. افلاطون، حسادت(envy) را عامل اصلی کمیک معرفی می‌کند. ارسطو، کمدی را تقلید از کنش، اطوار و اخلاق زشت می‌داند. البته کمدی به نظر افلاطون «تقلید بدترین صفات انسان نیست، بلکه تقلید اطوار شرم‌آوری است که موجب ریشخند و استهزاء می‌شود. آنچه موجب ریشخند می‌شود نیز امری است که در آن عیب و زشتی هست، اما از آن عیب و زشتی به کسی گزند نمی‌رسد». (فن شعر، ترجمه زرین‌کوب، ۱۲۰) در واقع از نظر افلاطون و ارسطو، خنده از بی‌کفایتی (inadequacy) شوخی‌کننده و شوخی‌شنو حاصل می‌شود. تاماس هابز (۱۹۶۶) (Hobbes) معتقد است: «خنده چیزی نیست مگر، شعفی ناگهانی که از ادراک ناگهانی امری مهم در ضمیر جان خود، به واسطه‌ی قیاس با تزلزل دیگران با خودمان احساس می‌کنیم. انسان‌ها وقتی به یاد اشتباهات خود در زمان گذشته می‌افتند و وقتی یقین حاصل می‌کنند که این یادآوری به ضررشان تمام نمی‌شود، به خنده می‌افتند». نظریه‌پردازان بسیاری که در حوزه طنز کار می‌کنند، مثل موریل( ۴-۱۴: ۱۹۸۳)، راسکین(۸-۳۶ : ۱۹۸۵)، فوگل (۵-۱۷: ۱۹۸۹) و آتاردو (۴۹-۵۰: ۱۹۹۴) به مسأله‌ی برتری‌جویی به منزله‌ی عامل خنده پرداخته‌اند. #تئوری_طنز #فلسفه_طنز #درباره_طنز #ابوالفضل_حری #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📄نظریه‌های بنیادین گفتمان لطيفه🙂 بخش دوم✏️✏️ 🔸نظریه‌ی برتری‌جویی🔸 از زمان هابز به بعد، فیلسوفان دیگری از جمله هانری برگسون، به نظریه‌ی تفوّق یا برتری‌جویی پرداخته‌اند. به زعم برگسون، خنده رفتاری اجتماعی است که هدفش تصحیح رفتار افرادی است که به جای انعطاف‌پذیری، خشک و عبوسانه عمل می‌کنند. در واقع، افراد خنده‌دار، کسانی هستند که نه بسان موجودات متعادل، که ماشین‌وار رفتار می‌کنند. نظریه‌ی برتری‌جویی به تلاش انسان بدوی برای مقابله با دشمن -که امروزه به شکل خنده‌ی متمدنانه در آمده است- نیز اشاره می‌کند. ما با خنده به حماقت و دستپاچگی‌های دیگران، از احساس برتری بر آنان مشعوف می‌شویم. در این خصوص، اتفاقی هر چند کوچک نیز ما را به وجد می‌آورد. عامل دیگر خنده، احساس قرابت با یک گروه قومی به منظور انتقام گرفتن از گروه‌ها یا اقوام دیگر است. البته مواقعی هم پیش می‌آید که در لطیفه‌ها چیز برتری‌جویانه‌ای که به خنده‌مان بیاندازد، برخورد نکنیم. موریل(۱۹۸۳:۱۴) به خوبی جمع‌بندی می‌کند: « در برخی مواقع به خنده‌های کمیک یا غير‌کمیک برمی‌خوریم که در آنها احساس برتری‌جویی، محلی از اعراب ندارد.» #تئوری_طنز #فلسفه_طنز #درباره_طنز #ابوالفضل_حری #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📄نظریه‌های بنیادین گفتمان لطيفه🙂 بخش سوم✏️✏️✏️ 🔸نظریه‌ی رهاسازی و آسودگی🔸 این نظریه با نام زیگموند فروید پیوند خورده است. فروید در مقاله‌ای با نام «شوخی‌ها و ارتباط آنها با ضمیر ناخودآگاه» نشان می‌دهد که «گاه واژه‌های پلید و کنایه‌هایی که به محرّمات معین صورت می‌گیرد، علاوه بر معنای سطحی، از معنویت روانی نیز برخوردارند.» (اسپراکمن، ۱۳۷۵:۸۹). فروید میان دو گروه از شوخی فرق می‌گذارد: شوخی‌های سهوی (abstract) و شوخی‌های عمدی (tendentious). فروید شوخی‌های عمدی را با تاریخ تکاملی ظرفیت کمیک انسان هم‌عصر می‌داند. شوخی‌های عمدی، شکل رشد یافته‌ی جوک کثیف (dirty joke) هستند. فروید، شوخی عمدی را به سه گروه جنسی، تهاجمی و بدبینانه تقسیم می‌کند. هدف هر سه نوع، راضی نگه‌داشتن امیال سرکوب شده است و عامل سرکوب‌گر، جامعه یا هنجارهای نهادینه شده‌ی آن است. این مفهوم، اساس نظریه‌های تحریک‌محور را تشکیل می‌دهد. #تئوری_طنز #فلسفه_طنز #درباره_طنز #ابوالفضل_حری #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📄نظریه‌های بنیادین گفتمان لطيفه🙂 بخش چهارم✏️✏️✏️✏️ 🔸نظریه‌ی رهاسازی و آسودگی🔸 شوخی سهوی بر خلاف شوخی عمدی، انگیزه‌ی آزاد دارد و به سهولت نمی‌توان آن را براساس نظریه‌ی مبتنی بر تحریک - ارضا تبدیل کرد. فروید، سوای این تمایز به مسائل دیگر هم اشاره می‌کند که به کار بررسی‌های شوخ‌طبعی می‌آید. فروید شگردها و تکنیک‌های لطيفه را دسته‌بندی و مشخص می‌کند. از جمله شگردهایی که او بدان‌ها اشاره می‌کند، شگرد دومعنایی (double meaning) است که اتفاقاً با مفهوم موقعیت متضاد (Script conflict) موردنظر راسکین هم‌پوشانی جزیی دارد. دو معنایی خود را در قالب اسم خاص/ اسم عام، استعاره / معنای حقیقی، جناس / ابهام و دو معنایی به واسطه‌ی تلمیح بروز می‌دهد. در یک کلام، هم‌پوشانی دو معنا سبب بروز خنده می‌شود. #تئوری_طنز #فلسفه_طنز #درباره_طنز #ابوالفضل_حری #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📄نظریه‌های بنیادین گفتمان لطيفه🙂 بخش پنجم✏️✏️✏️✏️✏️ 🔸نظریه‌ی عدم تجانس🔸 عدم تجانس کلامی عمدتاً حول محور مسائل زبانی لطیفه‌ها دور می‌زند، [که آن را در فصل دوم، ذیل مؤلفه‌های زبان‌شناختی شوخ‌طبعی بررسی خواهیم کرد.] عجالتاً همین بس که اشاره کنیم عامل سرگرم کنندگی که در لبّ مطلب (Punch line) لطیفه به اوج می رسد، به واسطه‌ی عدم تجانس کلامی، لبان خواننده را به خنده می‌گشاید. البته گاهی این عدم تجانس یا تناسب منجر به ایجاد ترس، خشم و احساسات منفی دیگر می‌شود. آنچه تفریح و سرگرم‌کنندگی را از این‌گونه واکنش‌ها متمایز می‌کند این است که سرگرمی از روی عدم تجانس منجر به ایجاد لذت می‌شود. تفاوت این نظریه با نظریه‌ی برتری‌جویی در این است که در اولی تضاد میان آنچه مورد انتظار است و آنچه به واقع اتفاق می‌افتد، خنده‌دار است و در دومی، حس برتر بودن نسبت به کسی که کاری بی‌تناسب انجام داده است. 📎📎📎 منبع: (درباره‌ی طنز. ابوالفضل حری. صفحه ۳۹-۴۰) #تئوری_طنز #فلسفه_طنز #درباره_طنز #ابوالفضل_حری #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز @tarzetanz

📝نیل به خنده به‌واسطه‌ی کاربرد زبان در شوخ طبعی✍ #درباره_طنز #ابوالفضل_حری بخش اول✏️ دومعنا داشتن از جمله مهم‌ترین مولفه‌های شوخ‌طبعی در نظر گرفته می‌شود. از جمله مهم‌ترین واژگانی که در گفتمان متعارف و ادبی به دو معنایی یا چند معنایی اشاره دارند عبارتند از : 🔸ابهام (ambiguity) 🔸جناس و بازی‌های کلامی (pun) 🔸کنایه (Irony) 🔸طعنه (Sarcasm) در واقع، دومعنایی حاصل نوعی ناهماهنگی کلامی میان دو موقعیت است که از آن به عدم تجانس زبانی ( Verbal Incongruity) یاد می‌کنیم. معنای قاموسی عدم‌ تجانس «ناپیوسته، عدم تطابق و سازگاری با یکدیگر، منفصل و نامناسب» است. عدم تجانس از دو جنبه‌ی کلامی و غیرکلامی قابل بررسی است. عدم تجانس کلامی عمدتاً حول محور مسائل زبانی لطیفه‌ها دور می‌زند... عامل سرگرم‌کنندگی که در لبّ مطلب (Punch line) لطیفه به اوج می‌رسد، به‌واسطه‌ی عدم تجانس کلامی، لبان خواننده را به خنده می‌گشاید. عدم تجانس غیرکلامی که با کنایه‌ی موقعیت( Irony of Situation ) هم‌پوشانی معنایی دارد، بر مؤلفه‌ی غیرمترقبه بودن (surprise) تاکید می‌کند. بر این اساس، تضاد میان آنچه مورد انتظار است و آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد، لبان بیننده را خندان می‌کند. البته گاهی این عدم تجانس یا تناسب منجر به ایجاد ترس، خشم و احساسات منفی دیگر می‌شود. آنچه تفریح و سرگرم‌کنندگی را از این‌گونه واکنش‌ها متمایز می‌کند این است که سرگرمی از روی عدم تجانس منجر به ایجاد لذت می‌شود. تفاوت این نظریه با نظریه‌ی برتری‌جویی در این است که در اولی تضاد میان آنچه مورد انتظار است و آنچه در واقعیت اتفاق می‌افتد، خنده‌دار است و در دومی، حس برتر بودن از کسی که کاری بی‌تناسب انجام داده است. 📎📎📎 منبع: (درباره طنز. ابوالفضل حری. صفحه۴۳) #تئوری_طنز #فکاهیات_مطایبات #شگردهای_طنزپردازی #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز 🆔 ایتا : @tarzetanz 🆔 تلگرام : @tarzetanz 🆔 اینستاگرام : @hassan__malekan

📖شگردهای دومعنایی ✏️(double meaning)🖍 #درباره_طنز #ابوالفضل_حری بخش دوم✏️✏️ شگردهای دومعنایی(double meaning) در لطیفه‌ها که فروید، دسته‌بندی و ارائه کرد: 🔹هم‌نامی با نام اشخاص و اشیا (meaning as a name and a thing) 🔹معنای استعاری و حقیقی (metaphorical and literal meaning) 🔹دومعنایی خاص (double meaning proper) 🔹دو پایانی (double entendre) 🔹چندمعنایی همراه با تلمیح (double meaning with an allusion) 🔸دو نمونه لطیفه با شگردهای دومعنایی🔸 📜حاکم آمل از بهر سراج‌الدین قمری براتی نوشت بر دهی که نام او پَس بود. سراج‌الدین به طلب آن وجه می‌رفت. در راه باران سخت می‌آمد. مرد و زنی را دید که گهواره‌ای و بچه‌ای بر دوش گرفته به زحمت تمام می‌رفتند. پرسید که راه پَس کدام است؟ مرد گفت: اگر راه پَس دانستمی ، بدین زحمت گرفتار نشدمی. [هم‌نامی نام روستا که «پَس» است با قید پس.] 📜قزوینی تابستان از بغداد می‌آمد. گفتند: آنجا چه می‌کردی؟ گفت: عَرَق. [چه می‌کردی هم در معنای «چه‌کاری انجام می‌دادی؟» و هم در معنای «از شدت گرمای بغداد «چه می‌کردی؟»] 🖇🖇🖇 منبع: (درباره طنز. ابوالفضل حری. صفحه۴۹-۵۰) #تئوری_طنز #فکاهیات_مطایبات #شگردهای_طنزپردازی #یادداشت_ها_و_مقالات #بررسی_واژگان_مهم_در_حوزه_طنز #حکایات_حکیمانه_و_کوتاه_نوشتهای_طنز 🆔 ایتا : @tarzetanz 🆔 تلگرام : @tarzetanz 🆔 اینستاگرام : @hassan__malekan