بسم الرحمن الرحیم
نازل شدن آیۀ مباهله
يكى از اعياد مهمّ تاريخ اسلام عيد بزرگ مباهله است. در اين عيد بزرگ، خدای متعال مهم ترین آيهاى كه در مورد فضيلت اهلبيت علیهم السلام است را نازل فرمود که به آيه مباهله معروف است.
جريان مباهله اين گونه بود كه در سال نهم هجرى، پيامبراکرم صلی الله علیه و آله به امر خداوند، مردم نجران را به اسلام دعوت كردند و آنان را مخيَّر نمودند كه یا مسلمان شوند، يا ماليات بدهند.
کشیشان و بزرگان مسیحی نجران با یکدیگر مشورت كردند و هشتاد و هشت نفر از نخبگان خود را براى تحقيق به مدينه فرستادند. آنان می گفتند: عيسى پسر خداست؛ چون پدر ندارد.
خداوند وحى فرستاد كه حضرت آدم علیه السلام نه پدر داشت و نه مادر؛ (پس چرا او را فرزند خدا نمىدانيد؟!) بحث های زيادى بين آن ها واقع شد و نجرانيان در همه این مباحث شكست خوردند. در آخر پيشنهاد دادند كه بياييد مباهله كنيم. یعنی ما به شما و شما به ما نفرین کنید تا هرکس باطل است، به عذاب الهی گرفتار و رسوا شود!
در این هنگام آيه مباهله نازل شد و این پیشنهاد پذیرفته شد و یک روز برای مباهله معین گردید. قرآن در این باره می فرماید:
فَمَنْ حَاجَّكَ فيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ فَقُلْ تَعالَوْا نَدْعُ أَبْناءَنا وَ أَبْناءَكُمْ وَ نِساءَنا وَ نِساءَكُمْ وَ أَنْفُسَنا وَ أَنْفُسَكُمْ ثُمَّ نَبْتَهِلْ فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللّهِ عَلَى الْكاذِبينَ؛
پس هرکس با تو در باره خدا و دین خدا بحث کند، بعد از آن که از طرف خدا برای تو علم حاصل شده، به آن ها بگو: بیایید ما فرزندانمان را و شما هم فرزندانتان را، ما زن هایمان و شما هم زن هایتان را، ما خودمان را و شما هم خودتان را دعوت کنید و سپس مباهله کنیم و لعنت خدا را بر دروغ گویان قرار دهیم!
روز مباهله، یعنی بیست و چهارم ذی الحجه، پيامبراکرم صلی الله علیه و آله با اميرالمؤمنين و حضرت زهرا و امام حسن و امام حسين علیهم السلام براى مباهله حاضر شدند و نجرانيان که با جمعیت زیادی آمده بودند متوجه شدند که پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله آن قدر به حقّانیّت خویش اطمینان دارد که بهترین و نزدیک ترین عزیزان خود را برای مباهله آورده است!
از طرفی چهره های نورانی آن وجود مقدس و اهل بیتش را که مشاهده کردند، به خود لرزیدند؛ و آثار عذاب الهی را مشاهده كردند و ترسیدند و از مباهله منصرف شدند ، عدّهاى از آنان نیز مسلمان شده و بقيه به دادن جِزيه و مالیات راضى شدند و اين پيروزى بزرگ مسلمانان بر مسيحيان زبانزد خاص و عام گردید .
در اين آيه به اعتراف مفسِّران شیعه و سنی، خداوند امام حسن و امام حسين علیهماالسلام را فرزندان پيامبرصلی الله علیه وآله وسلم معرفی کرده و اميرالمؤمنين علیه السلام را نَفْس نفیس و جان پاک و شریف پيامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم معرفی فرموده است. و اين یکی از بزرگ ترین فضیلت های امیرالمومنین علی علیه السلام است . یعنی تمام فضائل پیامبر اکرم صلی الله علیه وآله وسلم به جز سِمَت نبوّت برای حضرت علی علیه السلام نیز ثابت است ! چنانکه خود آن حضرت مکرر به این مطلب تصریح فرموده اند!
✳️ ماجرای مباهله
تفسير قمى از امام صادق علیه السلام روايت كرده كه فرمود: نصاراى نجران وقتى براى شرفيابى حضور رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم حركت مىكردند، سه نفر از بزرگانشان به نام اهتم و عاقب و سيد با آنان همراهى نمودند، در مدينه وقتى موقع نمازشان رسيد، ناقوس نواخته به نماز ايستادند، اصحاب رسول خدا ص عرضه داشتند: يا رسول اللَّه اين مسجد تو است، مسجد اسلام است، چرا بايد در اينجا ناقوس بنوازند؟ رسول خدا ص فرمود: كارى به كارشان نداشته باشيد.
بعد از آنكه از نمازشان فارغ شدند، به رسول خدا ص نزديك شده، پرسيدند: مردم را به چه دينى دعوت مىكنى؟
فرمود: به شهادت دادن به اينكه جز اللَّه معبودى نيست و اينكه من فرستاده خدايم و اينكه عيسى علیه السلام بندهاى است مخلوق كه مىخورد و مىنوشيد و سخن مىگفت.
پرسيدند: اگر مخلوق و بنده بود پدرش كه بود؟، در اينجا به رسول خدا ص وحى شد كه به ايشان بگو:
شما در باره آدم چه مىگوئيد؟ آيا بندهاى مخلوق بود، مىخورد و مىنوشيد و سخن مىگفت يا نه؟ رسول خدا ص همين سؤالات را از ايشان كرد، جواب دادند: بله بندهاى مخلوق بود و كارهايى كه برشمردى مىكرد، فرمود: اگر بنده بود و مخلوق، پدرش كه بود؟
مسيحيان مبهوت و مغلوب شدند و خداى تعالى اين آيه را فرستاد:
«إِنَّ مَثَلَ عِيسى عِنْدَ اللَّهِ كَمَثَلِ آدَمَ خَلَقَهُ مِنْ تُرابٍ ...» و نيز اين آيه را كه فرمود: «فَمَنْ حَاجَّكَ فِيهِ مِنْ بَعْدِ ما جاءَكَ مِنَ الْعِلْمِ ...تا جمله ی ... فَنَجْعَلْ لَعْنَتَ اللَّهِ عَلَى الْكاذِبِينَ» [آل عمران آیه ی 59 و 61]
رسول خدا ص به ايشان فرمود: پس با من مباهله كنيد، اگر من صادق بودم لعنت خدا بر شما نازل شود و اگر كاذب باشم لعنتش بر من نازل شود.
مسيحيان گفتند: با ما از در انصاف درآمدى، قرار گذاشتند همين كار را بكنند، وقتى به منزل خود برگشتند، رؤسا و بزرگانشان مشورت كردند و گفتند: اگر خودش با امتش به مباهله بيايند، مباهله مىكنيم چون مىفهميم كه او پيغمبر نيست و اگر خودش با اقرباءش به مباهله بيايد مباهله نمىكنيم، چون هيچكس عليه زن و بچه خود اقدامى نمىكند، مگر آنكه ايمان و يقين داشته باشد كه خطرى در بين نيست و در اين صورت او در دعوايش صادق است.
فردا صبح به طرف رسول خدا ص روانه شدند، ديدند كه تنها رسول خدا ص و على بن ابى طالب و فاطمه و حسن و حسين ع براى مباهله آمدهاند، نصارا از اشخاص پرسيدند: اينان چه كسانى هستند؟ گفتند: اين مرد پسر عمّ و وصى و داماد او است و اين دخترش فاطمه س است و اين دو كودك، دو فرزندانش حسن و حسين ع هستند، نصارا سخت دچار وحشت شدند و به رسول خدا ص عرضه داشتند: ما حاضريم تو را راضى كنيم، ما را از مباهله معاف بدار، رسول خدا ص با ايشان به جزيه مصالحه كرد و نصارا به ديار خود برگشتند. (ترجمه ی تفسیر المیزان، ج 3، ص 360)