#گنبد_آسمان گردشگری فضایی سید محمدسعید انوار تیر ماه سال ۱۴۰۰ از لحاظ رویدادهای فضایی پرخبر و پرچالش بود. ابتدا فضاپیمای اسپیس شیب ۲ (two spaceship)موفق شد به مرز فضا نزدیک شود. پس از آن پرواز نیو شپِرد (Shepard new) مرز فضا را شکافت و عصری جدید در گردشگری فضایی رسما آغاز شد. در این مقاله سعی شده است ضمن مقایسه تکنولوژی این فضاپیماها از اهداف سفرهای فضایی جدید صحبت شود. در بخشی از آن می‌خوانیم: برای رسیدن به فضا نیازی نیست فضاپیمای شما درون مدار زمین قرار گیرد! این جمله در نگاه اول بسیار عجیب به نظر می رسد اما اتفاقی کهبرای فضاپیمایی که درون مدار قرار می گیرد همان سقوط آزادی است که فضاپیمای زیر مداری تجربه می کند. فضاپیما های مداری که به مدارگرد معروف هستند، به سرعتی معادل ۲۸۰۰۰ کیلومتر بر ساعت می رسند. با رسیدن به این سرعت مدارگرد ها در سقوطی همیشگی به دور زمین خواهند چرخید. از آنجایی که تنها نیروی وارد شده به مدارگرد ها در حین چرخش به دور سیاره، نیروی گرانش آن سیاره است، و نتیجه این نیرو شتابی است به سمت مرکز سیاره، سرنشینان این مدارگرد ها احساس بی وزنی خواهند داشت و معلق خواهند بود. همین اتفاق در فضاپیماهای زیر مداری نیز رخ می دهد. در یک پرواز زیر مداری موشک با شتاب کافی سرعت گرفته و تا ارتفاع ۷۰ تا ۹۰ کیلومتری فضاپیما را بالا می برد. در این مرحله فضاپیما از موشک حامل جدا شده و به مدت چند دقیقه سقوط آزادی را خارج از جو زمین تجربه می کند. در لحظاتی که فضاپیما سقوط آزاد می کند، باز هم به دلیل بالا فضانوردان داخل کپسول احساس بی وزنی را تجربه می کنند. مزیت اصلی پرواز های زیر مداری هزینه بسیار کمتر آن هاست زیرا دیگر نیاز به پیشرانه های بزرگ و سنگین برای رساندن سرعت فضاپیما به اعداد بزرگی مانند ۲۸۰۰۰ کیلومتر بر ساعت نیست. همچنین مزیت دیگر آن ها هدف از پرواز است! پرواز های زیر مداری هیچ گاه هدف رسیدن به ایستگاه فضایی یا رفتن به ماه را ندارند و هدف اصلی آن ها صرفا تجربه بی وزنی و دیدن زمین از آن ارتفاعات بالاست. ارتفاعاتی که از آن می توان کروی بودن زمین را مشاهده کرد. دو شرکت بلو اوریجین و ویرجین گالاکتیک اهداف فعلی خود را رسیدن به فضا از طریق پرواز های زیرمداری موفق قرار داده اند. و هر دو شرکت در تیرماه ۱۴۰۰ پرواز های موفقیت آمیزی داشته اند. متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نگاره‌های آسمانی (۵) سید محمد سعید انوار برای یافتن اجرام در فضا و نقشه برداری از آسمان، اخترشناسان از چارچوب مرجعی به نام «کره آسمان» استفاده می کنند. این کره، پوستی خیالی است که مرکز آن روی زمین واقع شده و موقعیت هر جسم سماوی را می توان روی آن تعیین کرد. در «گنبد آسمان» این هفته، ابتدا مروری بر تعریف کره آسمان خواهیم داشت و سپس به تعریف «منطقه البروج» خواهیم پرداخت. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: به همان اندازه که نقشه زمین برای گردشگران و مسافران کارآمد است، نقشه آسمان نیز برای ستاره شناسان اهمیت دارد. در آسمان حتی دستگاه مختصات وجود دارد که همان نقش طول و عرض جغرافیایی در زمین را بازی می کند. راه های دیگری نیز برای شناخت آسمان هست، از جمله روش هایی مانند شناخت صورت های فلکی که از چند هزار سال پیش از آن ها استفاده می شده است. دانستن مکان این آرایش ها و شکل های ستاره ای، آسمان را از مجموعه درهمی از ستاره ها به مکانی آشنا تبدیل می کند. مانند کسی که کشورها را در نقشه زمین می شناسد. ما به خوبی می دانیم که اجسام در فضا می توانند به هر فاصله ای از ما قرار داشته باشند اما برای آنکه بتوانیم موقعیت آن ها را روی نقشه مشخص کنیم، فرض می گیریم که همه آن ها روی پوسته ای کروی چسبیده اند. درست شبیه به زمین، این کره را می توان به استوا و خطوط طول و عرض جغرافیایی تقسیم بندی کرد. همان طور که خشکی های روی زمین به کشورهای مختلف بخش بندی شده اند کره آسمان هم به نواحی مختلفی بخش بندی شده که «صورت فلکی» نام دارد. متن کامل این مقاله را می‌توانید در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان موشک‌هایی که عمودی فرود می‌آیند سید محمد سعید انوار بسیاری از مردم بر این باور هستند که ایده فرود عمودی موشک ها پس از انجام عملیات هایشان حاصل تلاش شرکت های «بلور جین» و «اسپیس ایکس» است. اما این طور نیست! سابقه این ایده جذاب برای استفاده مجدد موشک ها به حدود ۶۰ سال پیش باز می گردد. از اوایل دهه ۳۰ میلادی تصاویر راکت هایی که به صورت عمودی فرود می آیند در کتاب های علمی تخیلی دیده می شد. اما فناوری های لازم حدود ۳۰ سال بعد و در دهه ۶۰ میلادی توسعه داده شد. البته فرود عمودی آن روزها چندان شبیه فرود فالکن ۹ و موشک کمکی نیوشپرد نبود. مهندسان هوافضا در ایالات متحده برای فرود بر روی ماه اولین کسانی بودند که به ناچار استفاده از این روش را در فضای آپلو توسعه دادند. ماه تنها قمر زمین فاقد هرگونه اتمسفر است این ویژگی موجب می شود فرود با چتر نجات که تا آن زمان برای فرود بر روی زمین استفاده می شد، در ماه کارایی لازم را نداشته باشد. به همین علت سیستم فرود فضاپیماهای آپولو بر روی ماه به صورت عمودی و با هدایت فرمانده خلبان آموزش دیده انجام پذیرفت اما حدودا ۵۰ سال زمان برد تا کامپیوترها و سنسورهای پیچیده قرن ۲۱ جای خود را به خلبانان آموزش دیده بدهند. امروزه راکت های فالکن نه و موشک کمکی نوشپرد توانایی فرود عمودی را پیدا کرده و در زمره وسایل فضایی قرار می گیرند که قابلیت استفاده مجدد دارد. کاهش هزینه پروازها بسیار کمک کرده است. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان چشمان بشر خارج از اتمسفر (۱) سید محمد سعید انوار حتما تاکنون نام تلسکوپ هابل به گوشتان خورده است! هابل نوعی تلسکوپ فضایی است که مانند ماهواره ها در مداری به گرد زمین در حال چرخش است. هنگامی که خورشید در آسمان زمین می درخشد انسان ها قادر به رصد ستارگان به صورت اپتیکی نیستند اما تلسکوپ هایی مانند هابل این محدودیت ها را کنار زده و دریچه های جدیدی از فضا را به انسان ها نشان داده است. با توجه به نزدیک شدن زمان پرتاب تلسکوپ فضایی جیمز وب، در این سری مقالات «گنبد آسمان» از تلسکوپ های فضایی خارج از جو زمین صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: از زمان پرتاب هابل، نزدیک به یک میلیون مشاهده علمی با این تلسکوپ انجام شده است که حاصل آن ارائه حدود ۵ هزار مقاله در معتبرترین نشریه های تخصصی ستاره شناسی و فیزیک و شمار بسیار بیشتری مقاله در گردهمایی های بین المللی ستاره شناسی بوده است. ستاره شناسان، در سراسر دنیا، از داده های این تلسکوپ بهره برده اند. دیگر آثار بزرگ هابل در ستاره شناسی به این قرار است: بررسی تحول انواع کهکشان ها و برخورد میان آن ها، بررسی سیاه چاله های ابر پر جرم مرکز کهکشان ها و فوران های عظیم ذرات از آن ها، کشف نشانه های وجود سیاه چاله های میان وزن در مرکز خوشه های کروی، شناخت سحابی های سیاره نما و ... در این میان، یکی از بزرگ ترین یافته های قابل تخمین دقیق سن کیهان (۷/۱۳ میلیارد سال) با سنجش شتاب انبساط کیهان به کمک فاصله سنج دقیق از روش مشاهده ستاره های متغیر قیفاووسی در کهکشان های گوناگون و همچنین رصد انفجارهای ستاره ای یا ابرنواختر در کهکشان های دور و نزدیک بوده است. متن کامل «گنبد آسمان» این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان آسمان تاریک ایران سید محمد سعید انوار گرایش انسان به شناخت نجوم و گردش ستارگان و عواقب چرخش آن ها به ظهور انسان هوشمند برمی گردد. علم نجوم در ایران مانند دیگر نقاط جهان سابقه ای طولانی دارد. با گسترش اسلام زمینه دستیابی به اطلاعات نجومی سایر اقوام برای مسلمان فراهم آمد. در مبانی دین اسلام تشویق به تعلم، تفکر و طرح مسایل نجومی، همراه با استخراج برخی از مسایل ضروری دین به وسیله افلاک سبب شد علم نجوم به یکی از اثرگذارترین پدیده های علمی دوران باستان تبدیل شود. بدین منظور دانشمندان و منجمان همواره به دنبال آسمان های تاریک با افق های مناسب جهت انجام کارهای رصدی خود بوده اند. در «گنبد آسمان» این هفته درباره ویژگی رصدگاه های خوب صحبت کرده و آسمان تاریک کشور عزیزمان را معرفی خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: با گذشت زمان با توجه به مشکلات ذکر شده، پیشینیان ما به جایی ثابت برای مشاهده آسمان و کارهای نجومی نیاز داشتند و ساختمان رصدخانه ها به مقتضای زمان ساخته شدند. از آن جایی که معماری بناها از گذشته تاکنون مبتنی بر هندسه طرح ریزی می شده و در دنیای سنت از جایگاه ویژه ای برخوردار بوده است، هندسه به عنوان بنیاد مشترک هنر و معماری اسلامی در ساخت ابنیه مبدل گشته است. یافته ها نشان می دهد که هندسه مؤثر بر معماری رصدخانه ها هندسه گردش افلاک و آسمان است و در نمونه های بررسی شده، قبل از اسلام رصدخانه ها با پلان مربع و فرم مکعب مستطیل و بعد از اسلام با پلان دایره و فرم استوانه ای ساخته می شدند. امروزه پارامترهای متعددی از عوارض زمین شناختی مانند وجود گسل ها و معادن تا جریان های باد و اختلاف فشار، آلودگی نوری و پایداری جوی در تعیین محل مناسب برای استقرار رصدخانه نقش دارند، این اطلاعات در طراحی فنی تلسکوپ و بهره برداری بهینه از رصدخانه ضروری است، چراکه مشخص می کنند پارامتر دید برای هر محل چقدر است و چه ابزاری برای آن محل مناسب خواهد بود اما به طور کلی محل مناسب برای ستاره شناسی مکانی است که بیشترین شب های صاف و بدون ابر را داشته باشد و واضح ترین تصاویر را از پیکره های آسمانی بدهد. همان طور که گفته شد بشر از زمان های گذشته برای خود رصدگاه هایی را تعیین نموده است و با گذشت زمان به ساخت رصدخانه ها روی آورده است اما آیا امروزه نیز رصدگاه ها ارزش های خود را حفظ کرده اند؟ از شما دعوت می‌کنیم متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نگاره های آسمانی محمد سعید انواذ اکثر صورت های فلکی در آسمان پرستاره به سختی پیدا شده و تقریبا غیر قابل تشخیص هستند. برای کمک در شناسایی آن ها می توانید از صور فلکی روشن تر به عنوان راهنما استفاده کنید. صورت های فلکی دب اکبر (هفت ستاره پر نور آن موسوم به هفت اورنگ مهین یا ملاقه)، ذات الکرسی (که شکل آن شبیه به حرف M یا W انگلیسی است)، جبار و فرس اعظم، صورت های فلکی راهنمای آسمان نیم کره شمالی هستند. از صورت های فلکی راهنما در نیم کره جنوبی می توان به صلیب جنوبی و جبار اشاره کرد. این صورت های فلکی ممکن است از نظر همه کارشناسان و منجمان آماتور یکسان نباشد اما تجربه گروه حاضر بر این باور است.اصلی ترین راهنمای آسمان شب هفت ستاره ملاقه ای شکل در دب اکبر هستند. همان طور که در شکل ملاحظه می کنید، امتداد خطی که دو ستاره پرنور انتهایی کاسه ملاقه با هم می سازند، به طوری که به سمت بیرون کاسه حرکت شود، به ستاره قطبی می رسد. این ستاره همواره جهت شمال را نشان می دهد. (البته فعلا به مدت چند هزار سال!) نکته جالب دیگر درباره این ستاره آن است که این ستاره در تمام عرض های شمالی در تمامی شب ها دیده می شود و طلوع و غروب ندارد. ادامه این یادداشت را در این شماره مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین @zaneruz97

#گنبد_آسمان چند ستاره در عالم وجود دارد؟ سید محمد سعید انوار در یک شب صاف، به دور از شهرها و آلودگی های نوری به آسمان نگاه کنید، در صورتی که بینایی خوبی داشته باشید هزاران ستاره ـ حدود ۶۰۰۰ یا بیشتر ـ خواهید دید. اما این تنها بخش کوچکی از همه ستارگان است. بقیه خیلی دور هستند و ما توانایی دیدن آن ها را با چشم غیر مسلح نداریم. با این حال، ستاره شناسان به این نتیجه رسیده اند که چگونه می توان تعداد کل ستارگان در جهان را تخمین زد، همه آن چیزی که موجود است. در این مقاله درباره تعداد ستارگان موجود در عالم صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: حدود نصف ستاره ها، دوتایی هستند (به دور ستاره دیگری می چرخند) که در نتیجه، احتمال وجود سیارات به دور آن ها را بسیار کم می کند. پس تا اینجا، حدود نصف ستاره ها از دور رقابت خارج می شوند، اما هنوز حدود ۵۰ میلیارد ستاره قابل حیات فقط در کهکشان ما باقی می ماند! در مورد سیاره های قابل سکونت، قضیه از چه قرار است؟ در منظومه شمسی، ۸ سیاره وجود دارد که البته با احتساب اقمار این رقم بسیار بالاتر می باشد. به طور میانگین اگر مکان های قابل سکونت یک منظومه را ۱۰ عدد فرض کنیم، در منظومه شمسی یک دهم مکان ها، واقعا قابلیت حیات دارند، پس حدود یک دهم از ۵۰ میلیارد، یعنی ۵ میلیارد سیاره با برخی از گونه های حیات می تواند در کهکشان ما وجود داشته باشد. متغیری که هنوز در نظر گرفته نشده است زمان است. حیات در زمین سابقه ای چند میلیارد ساله دارد. ممکن است به وجود آمدن این حیات ها در یک زمان نباشد. در نهایت پارامترهای دیگری نیز وجود دارند که می توانند بر این تعداد اثرگذار باشند. این پارامترها در معادله ای موسوم به معادله دِرِیک (Drake) جمع آوری شده اند که به اختصار به برخی از آن ها اشاره می کنیم. این معادله، سرشار از متغیرهای نامعلوم است. در واقع اگرچه متغیرهای این معادله، زیاد هستند اما ایده پشت آن، واقعا ساده است: اگر تعداد ستاره های کهکشانمان که هر سال، قابلیت حیات پیدا می کنند را در کسر ستاره هایی که سیاره هایی در اطراف خود دارند، ضرب کنیم و سپس این عدد را در تعداد سیاره های هر ستاره که واقعا قابلیت حیات دارند ضرب کنیم، به یک عدد تخمینی برای تعداد سیاره هایی در کهکشانمان می رسیم که هرسال قابلیت حیات پیدا می کنند. سپس اگر این عدد را در کسر سیاره هایی که زندگی نه تنها به طور نظری، بلکه واقعا بروز می یابد ضرب کرده و سپس در کسر این سیاره هایی که نه تنها حیات، بلکه حیات هوشمند بروز می یابد ضرب کنیم و در نهایت این عدد را در کسر سیاره هایی که زندگی تکنولوژیکی پیشرفته ای دارند، ضرب کنیم، تخمینی از تعداد تمدن های تکنولوژیکی پیشرفته را بدست می آوریم. متن کامل «گنبد آسمان» این هفته را می‌توانید در مجله زن روز بخوانید‌. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان پیش‌رانش الکترونیک، راه حل سفرهای طولانی در فضا سید محمد سعید انوار در دهه های گذشته جهان شاهد پیشرفت های زیادی در عرصه فضا بوده است. یکی از زمینه هایی که در سال های اخیر پیشرفت های زیادی در آن صورت گرفته است، پیش رانش الکتریکی است. این نوع پیش رانش از یک میدان الکتریکی یا مغناطیسی برای سرعت بخشیدن به گاز خروجی بهره می برد. در «گنبد آسمان» این هفته نگاهی به این دستاورد بشر خواهیم داشت و از زوایای مختلف پیشرانه های الکتریکی را بررسی خواهیم کرد. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: تمام كمبود های موشك های شیمیایی، محققین را به این فكر فرو برد تا بتوان برای ماه ها یا حتی سال ها از یك سیستم پیش رانشی، به طور خاص، زمانی كه فضاپیما در فضاست، استفاده كرد. یكی از بهترین راه ها برای حل این مشكل استفاده از پیشرانه های الكتریكی است. کارآمدترین موشک های شیمیایی می توانند گازهای داغ را با سرعت ۵ کیلومتر در ثانیه به بیرون پرتاب کنند. در حالی که رانش گر های یونی که یکی از انواع رانش گرهای الکتریکی هستند، می توانند اتم ها را تا سرعت ۹۰ کیلومتر بر ثانیه به بیرون پرتاب کنند. این سرعت زیاد به فضاپیما شتاب کارآمدتری می دهد. بهترین موتور های شیمیایی راندمان ۳۵ درصدی و موتور های یونی ۹۰ درصد بهره وری را ارائه می دهند. اگر علاقه‌مند به خواندن این مبحث هستید می‌توانید به مجله زن روز این هفته مراجعه کنید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نگاره‌های آسمانی سید محمد سعید انوار در این قسمت از سلسه مباحث نگاره های آسمانی، با توجه به حضور صور فلکی آندرومدا و جبار به بررسی آن ها خواهیم پرداخت. نام ستارگان و اجرام درون آن ها گفته شده و در صفحه بعد محل حضور آن ها در آسمان مشخص خواهد شد. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: در ماه های مهر و آبان در ابتدای شب، صور فلکی فرس اعظم و آندرومدا در سرسو (بالای سر) قرار دارند. این دو صورت فلکی به یکدیگر چسبیده اند، می توان این طور گفت که دو پای عقب اسب بالدار همان صورت فلکی آندرومداست. ام ـ ۳۱ یا کهکشان آندرومدا نیز در نزدیکی همین صورت فلکی قرار دارد. این کهکشان مارپیچی عظیم به صورت متمایل به ما قرار گرفته و به همین دلیل، آن را بیضی شکل می بینیم. این کهکشان نیز مانند راه شیری دارای کهکشان های قمری است. کهکشان قمری به کهکشان های کوچک تری گفته می شود که در چنگال گرانش کهکشان بزرگ تر قرار دارند و در مسیر های طولانی به دور آن می گردند. ام ـ ۱۱۰ و ام ـ ۳۲ دو کهکشان قمری کهکشان آندرومدا هستند که هنگام رصد کهکشان آندرومدا، در اطراف آن، حتی با تلسکوپ آماتوری مناسب (۸ اینچ به بالا)، قابلیت رصد دارند. از آن جالب تر امکان رصد کهکشان آندرومدا با چشم غیر مسلح است. در آسمان های به نسبت تاریک با کمی دقت و استفاده از تکنیک های رصد چشم غیر مسلح می توان حضور آندرومدا را در پس زمینه تاریک آسمان شب تشخیص داد. کاری که برای نخستین بار توسط دانشمند ایرانی، «عبدالرحمن صوفی رازی» در قرن چهارم هجری انجام داد. وی نخستین ستاره شناسی است که کهکشان آندرومدا را کشف و گزارش رصدی ابر ماژلانی بزرگ را ثبت کرد. بدین ترتیب وی نخستین کسی است که گزارش رصدی اجرام آسمانی خارج از کهکشان راه شیری را ثبت نمود. متن کامل «گنبد آسمان» این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان دنیایی بیگانه ورای کهکشان راه شیری سید محمد سعید انوار برای نخستین بار دانشمندان با استفاده از روشی ابتکاری موفق شدند یک سیاره فراخورشیدی را در کهکشانی دیگر، به جز کهکشان راه شیری شناسایی کنند. به همین بهانه در «گنبد آسمان» این هفته به معرفی سیارات فرا خورشید و نحوه یافتن آن ها پرداخته‌ایم. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: جهان بسیار گسترده است و می توان انتظار داشت که سیاره های دیگری را نه فقط در کهکشان خودمان، بلکه در دیگر کهکشان ها و فاصله های بسیار دورتر کشف کنیم. اکنون طبق پژوهشی که به تازگی در نشریه نیچر استرونومی(Astronomy Nature) منتشر شد است، ستاره شناسان برای نخستین بار، نشانه هایی از یک جهان بیگانه را کشف کرده اند که به دور ستاره ای فراتر از محدوده کهکشان راه شیری می چرخد. این سیاره در کهکشان مارپیچی «مسیه ۵۱) «M۵۱ (قرار دارد که به «کهکشان گرداب» (Galaxy Whirlpool) هم معروف است. این کشف باورنکردنی با استفاده از رصدخانه پرتو ایکس چاندرا (Observatory ray-X Chandra) انجام شده است و زمینه های جدیدی را برای جستجوی سیارات فراخورشیدی بسیار دورتر از قبل باز می کند. جرم کشف شده در M۵۱ تقریبا ۲۸ میلیون سال نوری از زمین فاصله دارد که هزاران برابر بیشتر از فاصله دیگر جهان های بیگانه کشف شده در کهکشان راه شیری است. شما می‌توانید متن کامل این مقاله را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان فرزندان ستارگان سید محمد سعید انوار در مقاله چاپ شده در تاریخ ۲۹ خرداد سال ۱۴۰۰ مجله درباره مواد تشکیل دهنده جهان و منشأ آن ها صحبت شد. تحقیقات اخیر دانشمندان با استفاده از تلسکوپ آلما منشأ فلوئور یکی دیگر از این عناصر را نشان می دهد. در «گنبد آسمان» این هفته درباره این عنصر حیاتی و نحوه تشکیل آن صحبت خواهد شد. در کنار آن به تولید برخی دیگر عناصر در ستارگان پرداخته خواهد شد. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: ساده ترین اتم جهان، هیدروژن است که شامل تنها یک پروتون در هسته خود است. هیدروژن در فرآیندی که به هم جوشی هسته ای معروف است درون ستارگان و در دمایی بسیار بالا به هلیم دومین عنصر ساده جهان تبدیل می شود. اکثر ستارگان در جهان در حال تبدیل هیدروژن به هلیم هستند. اما ستارگان کمتری نیز وجود دارند که در مراحل پایانی عمر خود قرار دارند. این ستارگان در حال تولید عناصر دیگری هستند. همان عناصری که بر روی زمین هم یافت شده و در جدولی موسوم به جدول مندلیف جمع آوری و دسته بندی شده است. اکسیژنی که نفس می کشیم، کربن موجود در گیاهان، طلا در زیورآلات، اورانیوم موجود در نیروگاه های هسته ای همه و همه در هسته ستارگان در حال مرگ تولید شده اند. در آخرین پژوهش ها در همین زمینه منشأ یکی دیگر از این عناصر کشف شده است. شما همراهان گرامی کانال زن روز می‌توانید متن کامل این مقاله را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان آیا سیارک‌ها خطرناکند؟ سید محمد سعید انوار در بسیاری از خبرهای حوزه نجوم و فضا چنین عباراتی به چشم می خورد: احتمال برخورد یک سیارک به زمین ۷۰ برابر شد، آیا فلان سیارک به زمین برخورد خواهد کرد؟ مشخصا چنین تیترهای جذابی به بازدید صفحات مجازی نویسندگان و منتشرکنندگان این اخبار کمک شایانی خواهد کرد اما این دسته اخبار در چه جایگاهی از حقیقت قرار دارند؟ در «گنبد آسمان» این هفته به سیارک ها و حواشی پیرامون آن ها خواهیم پرداخت. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: سیارک ها اجسام کوچکی هستند که از سنگ یا فلز ساخته شده اند. سیارک ها معمولا بر خلاف سیارات که تقریبا کروی هستند، شکل نامنظمی دارند و به دور خورشید در حال گردش هستند. میلیون ها سیارک در منظومه خورشیدی ما وجود دارند. بسیاری از آن ها میان مدار بهرام (مریخ) و مدار هرمز (مشتری) قرار گرفته اند و گرد خورشید می گردند. دسته ای دیگر از آن ها در مکان های دیگر منظومه خورشیدی، مانند کمربند «کایپر» (بعد از مدار نپتون) یافت می شوند. به نظر می رسد علت اینکه اغلب آن ها در فاصله مریخ و مشتری دیده می شوند این است که احتمالا در مدار بین این دو سیاره، سیاره دیگری نیز وجود داشته، یا در حال به وجود آمدن بوده که به علت گرانش شدید مشتری متلاشی شدهاست و سیارک ها از بقایای آن پدید آمده اند. در آغازین روزهای ژانویه ۱۸۰۱» جوزپه پیاتسی» جرمی را در آسمان رصد کرد که ابتدا یک شهاب سنگ به نظر می رسید ولی زمانی که مدار آن به درستی تعیین گردید، مشخص شد که سیاره بسیار کوچک است، آنقدر کوچک که آن را در رده جدیدی به نام سیارک ها دسته بندی کرد. پیاتسی آن را «سِرِس» نامید. تا چند سال بعد سه سیارک جدید دیگر کشف شدند و تا پایان آن قرن صدها عدد از آن ها شناسایی شده بودند. تا به امروز تعداد این سیارک ها به چند صد هزار و حتی چند میلیون رسیده است و هنوز اکتشاف آن ها ادامه دارد چرا که تعدادی از سیارک ها چنان کوچک هستند که از زمین قابل رؤیت نیستند اما بزرگ ترین آن‌ها همان سِرِس است که شماره یک را بر پیشانی خود دارد. از سال ۲۰۰۶ میلادی برخی منجمان معتقد هستند سرس به دلیل شکل کروی، باید در دسته سیارات کوتوله قرار گیرد. شما می‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان حال و روز خورشید سید محمد سعید انوار خورشید یک چرخه آب‌و‌هوای خورشیدی جدید را آغاز کرده است. دانشمندان رسما اعلام کرده‌اند که خورشید چرخه آب‌وهوایی جدیدی را تجربه می‌کند و چرخه‌ خورشیدی ۲۵ احتمالا شباهت زیادی به چرخه‌ قبلی دارد که از سال ۲۰۰۸ تا ۲۰۱۹ (۱۳۸۷ تا ۱۳۹۸) طول کشید. در «گنبد آسمان» این هفته به چرخه خورشیدی خواهیم پرداخت و دلایل به وجود آمدن و اهمیت آن را بر زندگی انسان بررسی خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: میزان تابش گرمایی خورشید به‌طور قابل قبولی در طول زمان ثابت است اما سطح آن یا فوتوسفر تغییر می‌کند. نواحی تیره‌ای که به نام لکه‌های خورشیدی شناخته می شوند به‌طور مستقل یا به شکل گروهی بر سطح ظاهر شده و از چند ساعت تا 2 ماه دوام می‌آورند. این لکه‌ها به‌طور معمول بین ۱۵۰۰ تا ۵۰ هزار کیلومتر قطر دارند و تعداد آن‌ها در طی چرخه‌های حدودا ۱۱ ساله تغییر می‌کند. زمانی تصور می‌شد که آن‌ها سیاره‌های داخلی منظومه شمسی هستند که از مقابل قرص خورشید عبور می‌کنند اما در سال ۱۶۱۲ میلادی دانشمند ایتالیایی، «گالیله» به درستی آن‌ها را به‌عنوان عوارض سطحی خورشید شناسایی و معرفی کرد. «ریچارد کرینگتون» ستاره‌شناسی انگلیسی بود که در سال ۱۸۶۳ متوجه شد لکه‌ها در نواحی استوایی سریع‌تر از لکه‌هایی که نزدیک قطب هستند حرکت می‌کنند. این تفاوت به دلیل این واقعیت بود که نواحی مختلف خورشید با سرعت‌های مختلفی به دور محور دوران ستاره می‌چرخند. لکه‌های خورشیدی به این دلیل به‌وجود می‌آیند که این تفاوت سرعت بر میدان مغناطیسی خورشید تأثیر می‌گذارد. شما می‌توانید «گنبد آسمان» این هفته را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان کسوف، خورشید گرفتگی و هرآنچه لازم است بدانید سید محمد سعید انوار به بهانه کسوف 13 آذر و پدیده غیر قابل رؤیت در ایران، در «گنبد آسمان» این هفته نگاهی به کسوف‌های آینده در منطقه و جهان خواهیم انداخت، بایدها و نبایدها و نحوه رصد کسوف‌ها را بررسی خواهیم کرد و از گردشگری مبتنی بر این پدیده جذاب خواهیم گفت. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: یکی از حیرت‌انگیزترین پدیده‌های طبیعی، گرفت کامل خورشید است. خورشیدگرفتگی کلی، زمانی رخ می‌دهد که در ظاهر ماه از جلوی خورشید عبور کند و به‌طور کامل قرص خورشید را پنهان کند. هنگامی‌که خورشیدگرفتگی رخ دهد، اتمسفر زیبای خارجی خورشید دیده می‌شود که به آن کرونا یا تاج می‌گویند. (با توجه به معروف شدن گونه ویروسی با نام کرونا از سال 2019 میلادی، این کلمه اکنون بیشتر بار پزشکی دارد اما جالب است بدانید کرونا در لاتین به معنای تاج است و در نجوم، به دو صورت فلکی به نام‌های تاج شمالی و جنوبی به همراه تاج خورشید که در این مقاله اشاره شده است کلمه کرونا اطلاق می‌شود) کرونا همیشه در اطراف خورشید قرار دارد، همان جایی که نور خورشید معمولا از آنجا ساطع می‌شود، اما قرص نورانی خورشید اجازه دیدن آن را به ما نمی‌دهد. گرفتگی کامل خورشید حاصل یک همزمانی بزرگ است و زمانی رخ می‌دهد که ماه در اندازه و فاصله مناسبی از زمین قرار بگیرد و اندازه آن دقیقا به اندازه خورشید در آسمان منطبق شود. خورشید نسبت به ماه بسیار بزرگ‌تر است قطر آن ۴۰۰ بار بزرگ‌تر از ماه هست، اما در فاصله ۴۰۰ بار دورتر نسبت به فاصله ماه از زمین قرار دارد و این عامل باعث می‌شود که یک گرفتگی کامل امکان‌پذیر باشد. اگر ماه کمی‌کوچک‌تر یا دورتر از زمین بود، نمی‌توانست خورشید را کاملا بپوشاند. اگر ماه کمی‌ بزرگ‌تر یا نزدیک‌تر به زمین بود، شما نمی‌توانستید کرونا را از نزدیک و به‌خوبی ببینید. شما می‌توانید متن کامل این یادداشت را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان آماده برای بارش شهابی جوزایی سید محمد سعید انوار بارش های شهابی یکی از پدیده های نجومی است که می تواند حیرت هر بیننده ای را به همراه داشته باشد. عبور چندین گوی آسمانی روشن در پهنه تاریک آسمان و رد زیبایی که از خود بر جای می گذارد، بسیار جذاب است. این هفته به بهانه رسیدن به اوج بارش شهابی جوزایی در مورد این بارش و آنچه برای رصد این بارش جذاب نیاز هست صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: یکی از مهم ترین ویژگی های هر بارش شهابی، کانون آن است. در قسمت قبل در مورد توده های شهاب واره که اطراف مدار زمین هستند، صحبت شد. هنگامی که زمین با جاذبه خود این ذرات را به سمت خود می کشد، این ذرات از یک جهت خاص وارد جو زمین شده و برای ناظر زمینی تداعی کننده ورود شهاب ها از یک نقطه در آسمان شب هستند. به عبارتی دیگر ناظر زمینی تصور می کند شهاب ها از یک نقطه خاص در آسمان گسیل شده و به دیگر نقاط می رود. پیدا کردن این نقطه کار چندان سختی نیست. کافی است چند شهاب را رصد کرده و امتداد مسیرشان را به صورت معکوس ترسیم کنید. نقطه مشترک این حرکت معکوس، همان کانون بارش است. نام گذاری بارش های شهابی نیز بر همین اساس است. بستگی به آنکه کانون این بارش های شهابی در کدام نقطه از آسمان و کدام صورت فلکی قرار داشته باشد، نام آن بارش به نام همان صورت فلکی قرار داده شده است. برای مثال کانون های بارش های شهابی برساووشی، جوزایی و جباری به ترتیب در صورت های فلکی برساووش، جوزا و جبار قرار دارند. از شما دعوت می‌کنیم متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نجوم در دنیای دیجیتال سید محمد سعید انوار با پیشرفت تکنولوژی های حوزه دیجیتال و در دسترس قرار گرفتن آن برای عموم افراد، نجوم و گرایشات مرتبط با آن نیز با قرار گرفتن بر روی چنین بسترهایی، پیشرفت کرده، ارزان شده و به سادگی در دسترس عموم افراد جامعه قرار گرفته است. در «گنبد آسمان» این هفته به معرفی چند نرم افزار مرتبط و اثرگذاری آن بر جامعه نجومی خواهیم پرداخت. در بخشی از این مقاله می‌خوانیم: در رصدهای شبانگاهی یکی از ابزارهای مهم برای هر منجم آماتور نقشه آسمان است. شناخت آسمان بدون نقشه برای هر تازه کاری غیر ممکن بوده و منجمین با تجربه نیز برای شناخت ستارگان کم نورتر نیاز به چنین نقش هایی دارند. از این رو از سال های دورتر کتاب هایی تحت عنوان اطلس جامع آسمان شب به وجود آمده اند که اغلب بزرگ و سنگین بوده و حاوی نقشه هایی از آسمان شب بودند که تا ریزترین جزئیات در آن ها نوشته شده بود. با پیشرفت تکنولوژی این کتاب ها به صورت pdf در لپ تاپ های منجمین آماتور قرار گرفت تا بتوانند بدون نیاز به در دست گرفتن همزمان کتاب و چراغ قوه قرمز کوچک، نقشه آسمان را خوانده و اجرام موردنظر را رصد کنند. در این برهه از زمان دو رویداد مهم در حال رقم خوردن بود اول آنکه فایل های شلوغ و پر حجم pdfهای کتاب در حال تبدیل شدن به نرم افزارهایی با قابلیت های جذاب بود و از طرف دیگر لپ تاپ های سنگین و پر حجم در حال تبدیل به تبلت ها و گوشی های کم حجم با مصرف کم می شدند که توانایی روشن بودن در چندین ساعت را دارا بودند. این دو رویداد در سال های اخیر با یکدیگر تجمیع شد و نرم افزارهای کم حجم و با قابلیت بالا برای گوشی های همراه و تبلت ها ارائه شد. امروزه کمتر منجمی از کتاب های سنگین اطلس آسمان شب استفاده می کند و به جای آن تمامی اطلاعات مورد نیاز را در نرم افزارها در گوشی همراه خود دارد. همچنین عکاسان نجومی با استفاده از نرم افزارهای مخصوص تلسکوپ عکس های حیرت انگیزی را از آسمان شب ثبت می کنند. اگر علاقه‌مند به خواندن این مطلب هستید، می‌توانید متن کامل گنبد آسمان این هفته را در مجله زن روز بخوانید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان اورانوس غول آبی یخی سید محمد سعید انوار اورانوس و نپتون سیارات غول پیکری هستند که برای مردمان باستان ناشناخته بودند. به دلیل فاصله بسیار زیاد آن ها از خورشید، این دو سیاره فقط با تلسکوپ دیده می شوند. حتی در دوران مدرن نیز تنها یک کاوشگر به سمت آن ها پرواز کرده است. در «گنبد آسمان» این هفته درباره اورانوس و ویژگی های جالب آن صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: اورانوس نخستین سیاره ای بود که در دوران مدرن کشف شد. این اتفاق زمانی روی داد که ستاره شناسی انگلیسی به نام «ویلیام هرشل» ، آن را در ماه مارس ۱۷۸۱ رصد کرد. در دویست سال بعدی ۵ قمر اصلی آن کشف شدند اما جزئیات این اقمار و خود اورانوس تا زمان مأموریت «ویجر ۲» در ۱۹۸۶ ناشناخته ماندند. از آن زمان تاکنون رصد هایی که تلسکوپ فضایی هابل انجام داده در کنار رصدهایی که با کمک روش های رصدی بهبود یافته و توسط رصدخانه های زمینی صورت گرفته منجر به افزایش دانش ما از این سیاره شده است. ویجر ۲ تنها فضاپیمایی است که به کاوش اورانوس پرداخته است. این فضاپیما پس از این که به ملاقات مشتری و زحل رفت، از کنار این سیاره عبور کرد و راه خود را به سوی نپتون ادامه داد. سفر ویجر ۲ به هر چهار سیاره غول منظومه شمسی به نام تور بزرگ شناخته می شود. ویجر۲ روز ۲۴ ژانویه ۱۹۸۶، نزدیک ترین گذر خود از کنار سیاره اورانوس را از فاصله ۸۱۵۰۰ کیلومتری آن انجام داد. تصاویر ارسال شده به زمین نخستین نگاه نزدیک از این دنیای دوردست را در اختیار ما قرار داد. این فضاپیما همچنین دمای اتمسفر اورانوس را اندازه گیری کرد و میدان مغناطیسی آن را کشف و سیستم حلقه های آن را مورد بررسی قرار داد و ۱۱ قمر جدید در اطراف آن کشف کرد. فضاپیمای دوقلوی آن یعنی ویجر ۱ ،۱۵ روز بعد از ویجر ۲ به فضا پرتاب شد اما مسیری سریع تر را به سوی سیارات مشتری و زحل پیش گرفت. شما می‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان روزهای پر التهاب «جیمز وب» تلسکوپ فضایی «جیمز وب» ۲۵ دسامبر (۴ دی) در ساعت ۲۰:۰۷ منطقه زمانی شرقی (۵۰:۱۵ به وقت تهران) توسط موشک «آریان ۵» و از مرکز فضایی گویان فرانسه در آمریکای جنوبی پرتاب شد و اکنون به مسیر خود برای استقرار ادامه می دهد. مسیری که خیلی هموار نیست و دلهره و اضطراب را برای کارشناسان آن تا استقرار کامل و اولین نوردهی به همراه خواهد داشت. در «گنبد آسمان» این هفته درباره مسیر پر پیچ و خم جیمز وب و مأموریت سنگین آن صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: تا زمان نگارش این مقاله، جیمز وب در حال سفر به یکی از مدارهای جذاب اطراف زمین است. سفری نه چندان کوتاه! از زمان پرتاب جیمز وب تا استقرار کامل در مدار لاگرانژی ۲ حدود ۳۰ روز زمان لازم است. شاید برای شما هم مانند من این سؤال به وجود آمده باشد که مگر چقدر این مدار دور است؟! یا اصلا چه فاصله ای از زمین دارد؟! پس لازم است نگاهی به ویژگی های مداری لاگرانژی دو بیاندازیم. حدود ۴۰۰ سال است که می دانیم زمین و سایر سیارات در حال گردش به دور خورشید هستند. خورشید، تنها ستاره منظومه شمسی و حاوی ۹۹ درصد از جرم کل این منظومه است. با وجود این جرم بسیار بزرگ با جاذبه های بسیار قوی تر از زمین، چرا ما انسان ها از روی زمین کنده نشده به داخل خورشید سقوط نمی کنیم؟! پاسخ به این سؤال در فاصله نهفته است. در مکانیک سماوی با فاصله گرفتن از اجرام اثر نیروی جاذبه آن ها نیز کاهش می یابد. این مسئله برای زمین، خورشید و ما انسان ها نیز صدق می کند. اگر از زمین فاصله بگیریم کم کم اثر جاذبه زمین کمتر شده و به صفر می رسد اما این پایان ماجرا نیست و تازه وارد میدان جاذبه خورشید می شویم! احتمالا چنین معماهایی در ذهن «لئونارد اویلر» و «جوزف لوئیس لاگرانژ» در سال ۱۷۷۲ شکل گرفته بود. جایی که حل آن را لاگرانژ در مقاله «مسئله سه جرم» توضیح داده است. اگر از زمین فاصله بگیریم و به سمت خورشید حرکت کنیم در مکانی نیروی جاذبه خورشید و زمین بر ما برابر می شود. این نقطه را «نقطه لاگرانژی یک» نامیده اند. به همین صورت اگر خلاف جهت از خورشید و زمین دور شویم باز هم به نقطه ای می رسیم که جاذبه زمین و خورشید بر روی ما برابر می شود این نقطه را نیز «لاگرانژی دو» نامیده اند. در مجموع ۵ نقطه لاگرانژی میانه دو جرم وجود دارد. انتخاب مهندسان برای قرارگیری جیمز وب نقطه لاگرانژی ۲ است. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نپتون، آخرین غول یخی سید محمد سعید انوار با در نظر نگرفتن پلوتو به عنوان یک سیاره از سال ۲۰۰۶، نپتون آخرین و دورترین سیاره منظومه شمسی از خورشید قرار گرفت. نپتون در میان سیارات گازی، از همه کوچک تر است. اما جرم آن ۱۷ برابر و قطر آن ۴ برابر زمین است. نپتون تنها سیاره ای است که با چشم غیر مسلح دیده نمی شود. در «گنبد آسمان» این هفته درباره آخرین سیاره منظومه شمسی صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: لکه سیاه بزرگ، آشفته ترین بخش نپتون است. این لکه که بیشتر شبیه گردباد است در نیمکره جنوبی این سیاره قرار دارد. در اطراف این لکه ابرهای سفیدی وجود دارد. لکه سیاه بزرگ به اندازه کره زمین است و در جهت خلاف عقربه های ساعت می چرخد؛ همچنین بعضی اوقات از خود لکه های سیاه کوچک تری هم تولید می کند. این لکه از بسیاری جهات شبیه لکه سرخ مشتری است با این فرق که در شکل و اندازه آن بیشتر تغییر به وجود می آید. در نزدیکی قطب جنوب نپتون لکه سیاه دیگری شبیه بادام، وجود دارد که آن را لکه سیاه۲ می نامند. با این که بادهای پر سرعت تمام این سیاره را فراگرفتهاست سریع ترین آن ها در نزدیکی لکه سیاه بزرگ قرار دارد. مشاهدات جدید درباره از بین رفتن لکه سیاه بزرگ خبر می دهند. وجود بادها و طوفان های قوی در جو نپتون نشان می داد که این سیاره حرارتش را از منبع دیگری می گیرد. وویجر ۲ کشف کرد دمای اورانوس و نپتون مانند هم است با این تفاوت که نپتون از خورشید نسبت به اورانوس دورتر است. اما نپتون برخلاف اورانوس حرارتی بیشتر از آنچه می گیرد، تابش می کند؛ که شاید این حرارت از دما و فشار شدیدی که از هسته سنگی درون این سیاره آزاد می شود، به وجود می آید؛ بنابراین می توان نتیجه گرفت حرارتی که نپتون از درون خود دریافت می کند باعث به وجود آمدن بادها و طوفان های قوی در این سیاره می شود. شما می‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان هلال ها سید محمد سعید انوار شاید تا به حال واژه هلال را فقط برای ماه شنیده باشید اما بد نیست بدانید برای سایر سیارات نیز هلال تعریف می شود. هلال سیاره زهره یکی از زیباترین هلال های سیارات است. در «گنبد آسمان» این هفته به رصد سیارات از روی زمین و آنچه از تلسکوپ های آماتوری دیده می شود پرداخته ایم. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: درست مانند ماه، ممکن است منجم ها در هنگام رصد با تلسکوپ، قسمتی از بعضی سیارات را ببینند. شاخص ترین این سیارات که هلال های جذاب و زیبایی هم دارد، دومین سیاره منظومه شمسی، زهره است. سیاره زهره را بعد از غروب آفتاب در غرب یا قبل از طلوع در شرق می توان رصد کرد. به دلیل نزدیک تر بودن زهره به خورشید مدار آن طوری است که برخلاف سیارات دیگر، هیچ گاه بالای سر یا سمت جنوب آسمان دیده نمی شود. جمعه ۱۷ دی ماه ۱۴۰۰ سیاره زهره در مقارنه داخلی قرار داشت و از آسمان شامگاهی به آسمان صبحگاهی نقل مکان کرد. این مقارنه داخلی فرصت بسیار عالی برای عکاسان نجومی ایجاد کرد تا از هلال بسیار زیبای زهره عکاسی کنند. همچنین سیاره عطارد نیز به صورت هلال دیده می شود دلیل آن نیز درونی بودن این سیاره است. اما ساکنان زمین از دیدن هلال بقیه سیارات محروم هستند زیرا زمین در جلوی آن ها و نزدیک تر به خورشید قرار دارد. برای این سیارات، مقارنه داخلی غیر ممکن است اما ممکن است از روی زمین همه سیاره به طور کامل روشن دیده نشود! به طور مثال ساکنان زمین در برخی از اوقات سال نیمی از سیاره مریخ را روشن می بینند. محاسبات هلال و درصد روشنایی سیارات بسیار مهم است مانند اهمیتی که برای رصد هلال ماه (به خصوص ماه های رمضان و شوال) وجود دارد. این محاسبات بر دریافت اطلاعات از رصدهای سیارات بسیار تأثیرگذار است. هر سیاره هنگامی که در مقابله باشد، پرنورترین، نزدیک ترین و بهترین حالت رصدی خود را دارد و منجمین آماتور به دنبال رصد و عکاسی از سیارات در این هنگام می باشند. شما می‌توانید متن کامل این یادداشت را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان جیمز وب مستقر در مدار سید محمد سعید انوار هفته های گذشته درباره پرتاب و قرارگیری مداری تلسکوپ فضایی جیمز وب صحبت کردیم. جیمز وب به مدار لاگرانژی۲ رسیده، آینه ها کاملا باز شده و آماده نورگیری می باشد. در «گنبد آسمان» این هفته درباره مکانیزم پیچیده آینه ها و آنچه مهندسین و دانشمندان حوزه نجوم و فضا از این تلسکوپ انتظار دارند صحبت خواهیم کرد. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: با رسیدن جیمز وب به مدار لاگرانژی ۲ و استقرار در آن یک مرحله طولانی برای تراز کردن اپتیکی آغاز می شود. این مرحله چند ماهه برای آماده سازی ۱۸ آینه اصلی و آینه ثانویه برای گرفتن اولین نور و پردازش آن است. پایگاه اطلاع رسانی تلسکوپ فضایی جیمز وب از قول یکی از مهندسین این پروژه مطرح کرد: «تصور کنید وب آینه های خود را نزدیک به ساختار تلسکوپ نگه می دارد و آن ها را در طول ارتعاشات و شتاب های پرتاب ایمن نگه می دارد. اکنون هر آینه باید به اندازه ۵/۱۲ میلی متر جابه جا شود تا میخ ها از آن جدا شوند و آینه ها برای مرحله هم ترازی آماده شوند. رسیدن به این نقطه نیاز به صبر دارد. محرک های آینه ای که با کامپیوتر کنترل می شوند، برای حرکات بسیار کوچک با اندازه نانومتر طراحی شده اند. هر یک از آینه ها را می توان با دقت فوق العاده ای با تنظیمات کوچک ۱۰ نانومتری (حدود یک ده هزارم قطر موی انسان)، جابه جا کرد. اکنون ما از همان محرک ها برای جابه جایی بیش از یک سانتی متر استفاده می کنیم. بنابراین استقرار اولیه بزرگ ترین حرکتی است که محرک های آینه ای وب در فضا انجام می دهند و ما همه آن ها را به یکباره انجام نمی دهیم! ابزارها نیز به صورت تدریجی و با دقت کنترل شده و خنک می شوند و وب نیز به آرامی به سمت ال۲ حرکت می کند. آهسته و پیوسته! این فرایند های تدریجی ما را به سوی هدف نهایی، که همسوسازی آینه هاست، نزدیک تر می کند.» شما می‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان ایستگاه‌های فضایی در گذر زمان سکونت در فضا و دیگر سیارات همواره از آرزوهای بشر بوده است. داستان های علمی تخیلی زیادی در قرن های ۱۹ و ۲۰ میلادی به موضوع سکونت در فضا پرداختند اما این اتفاق برای اولین بار در سال ۱۹۹۸ با پرتاب اولین قطعات ایستگاه فضایی بین المللی به وقوع پیوست و از سال ۲۰۰۰ میلادی تا هم اکنون دارای سرنشین بوده است. در «گنبد آسمان» این هفته نگاهی به ایستگاه های فضایی ساخته شده و تاریخچه آن ها خواهیم داشت. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: پس از پایان جنگ سرد و از سال ۱۹۹۰، دولت های آمریکا و روسیه گفتگوهایی را برای تلفیق تلاش هایشان برای ساخت ایستگاه فضایی جدید آغاز کردند. در تابستان سال ۱۹۹۳ دولت های آمریکا و روسیه برای تلفیق پروژه ایستگاه های فضایی میرـ۲ و آزادی به توافق اولیه دست یافتند. سپس موافقت شد که برنامه های ساخت ابزار و آزمایشگاه های فضایی ژاپن و سازمان فضایی اروپا نیز در این برنامه گنجانده شود. با ترکیب طرح های پیشین، توافق نهایی برای ساخت ایستگاه فضایی در ۱۰ آبان ۱۳۷۲ (یکم نوامبر ۱۹۹۳) حاصل شد. طرح ایستگاه فضایی بین المللی نسبت به طرح های پیشین دارای مزایای زیادی بود که از جمله آن ها می توان به حجم مفید بیشتر ایستگاه، استفاده از تجربه طولانی روسیه در توسعه ایستگاه های فضایی، آماده سازی سریع تر، و توزیع هزینه های پروژه بین همه مشارکت کنندگان اشاره کرد. قرار بر این شد که از تمام برنامه های کشورهای مشارکت کننده در ساخت و توسعه ایستگاه فضایی بین المللی استفاده شود. این برنامه ها شامل ایستگاه فضایی میرـ۲ ،ایستگاه فضایی آزادی، آزمایشگاه کلمبوس (ساخته شده توسط اتحادیه اروپا)، و آزمایشگاه کیبو (ساخته شده توسط ژاپن) بود. شما می‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان لحظات دلهره آور بازگشت سید محمد سعید انوار بدون شک یکی از حساس ترین مراحل بازگشت فضانوردان، لحظه ورود به اتمسفر زمین است. در این لحظات دو اتفاق مهم روی می دهد که هرکدام از آن ها می تواند مشکلات زیادی را به همراه داشته باشد. به بهانه سالگرد سانحه فضاپیمای کلمبیا، در در این قسمت گنبد آسمان هفته به بررسی لحظات سخت و دلهره آور ورود به اتمسفر خواهیم پرداخت. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: یک ورزشکار المپیک را در رشته شیرجه تصور کنید. این ورزشکار از ارتفاعات بالا (بیش از ۱۰ متر) به درون استخر آب شیرجه می زند. مهارت این ورزشکار در هنگام برخورد و ورود به آب باید آن قدر زیاد باشد تا آسیب نبیند. اگر زاویه برخورد این ورزشکار به آب کمی تغییر کند، به دلیل ضربه محکمی که در مقابل از آب دریافت می کند، منجر به مصدومیت های جدی و حتی مرگ خواهد شد. مثال بالا شبیه سازی ساده ای برای درک اهمیت مرحله ورود به اتمسفر در سفر های فضایی است. در ورود به اتمسفر، فضاپیما از یک محیط بسیار رقیق (فضا) به محیط غلیظ تری (هوا) وارد می شود. هرچند تفاوت هایی نسبت به مثال بالا وجود دارد اما رعایت نشدن سرعت و زاویه درست در هنگام ورود توسط فضاپیما می تواند آثار جبران ناپذیری را به همراه داشته باشد. به علاوه به علت سرعت بسیار زیاد فضاپیما، پدیده ای به نام «گرمایش آیرودینامیکی» به وجود می آید که باعث گرم شدن فضاپیما می شود. بنابراین نیاز است تا فضاپیما به خوبی عایق بندی شود. عدم رعایت درست عایق بندی ممکن است موجب خسارات جبران ناپذیری شود. در یکم فوریه سال ۲۰۰۳ شاتل فضایی کلمبیا که حامل ۷ فضانورد بود، دچار سانحه شد. قسمتی از کاشی های عایق حرارت که در کف فضاپیما وجود داشت، در حین مأموریت کنده شده بود و در هنگام ورود به جو حرارت زیادی از آن قسمت به شاتل وارد شد. کلمبیا در ارتفاع ۷۵ کیلومتری زمین منفجر شد. تمامی ۷ سرنشین آن کشته شده و فقط تکه های سوخته فضاپیما به زمین رسیدند. در مأموریت های پیشین شاتل نیز چندبار کاشی های عایق حرارت کنده شده بود و برخی از مهندسین، هشدار امکان چنین رویدادی را داده بودند. شما می‌توانید متن کامل این یادداشت را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان به سمت فروسرخ و پایین تر از آن سید محمد سعید انوار در سال های اخیر تلسکوپ هایی که برای رصد آسمان ساختهمی شوند، اغلب توانایی رصد در طول موج های فروسرخ و رادیویی را دارند. ذرات گردوغبار و سحابی ها در بسیاری از موارد، اجازه عبور نور را از خود نمی دهد و رصد اجرام ماورای آن ها برای تلسکوپ هایی که در نور مرئی کار می کنند، غیرممکن خواهد بود. چندی پیش در یکی از مجلات معتبر فیزیک، تصویری در امواج رادیویی و فروسرخ از راه شیری منتشر شد که حیرت دانشمندان این حوزه را برانگیخت. بسیاری از امواج موجود در تصویر همچنان ناشناخته هستند. در «گنبد آسمان» این هفته به همین بهانه نگاهی به رصد در طول موج های دیگر خواهیم داشت. در بخشی از این یادداشت می‌خوانیم: ابزار های مختلفی که برای رصد اجرام مختلف در آسمان به کارمی روند از بخش های مختلف طیف الکترومغناطیس استفاده می کنند. ناحیه فروسرخ عمدتا به عنوان تابش حرارتی شناخته می شود. این نوع تابش برای چشم انسان قابلیت رؤیت ندارند. مثال خوبی از تابش حرارتی، فلز آهن در صنایع فولاد است. هنگا می که این فلز گرم می شود از خود گرما تابشمی کند. اگر فلز گرم تر شود، کم کم تابش آن به رنگ سرخ دیده می شود، این در حالی است که همچنان تابش فروسرخ وجود دارد و حتی بیشتر نیز شده است. در صورتی که به گرما دادن به فلز ادامه دهیم تابش آن به رنگ سفید تغییر می کند. در مورد ستارگان، سیارات و سایر اجرام نیز همین گونه است. عمده موادی که می شناسیم باید تا دما های بالایی گرم شوند تا در نور مرئی شروع به تابش کنند. اما هر جسمیکه دمایی بالاتر از صفر مطلق (۲۷۳ -درجه سانتی گراد) داشته باشد نوعی از تابش را از خود بروز می دهد. عمده این تابش ها در ناحیه امواج رادیویی و فروسرخ قرار دارند. شما ذمی‌توانید متن کامل این نوشتار را در مجله زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97

#گنبد_آسمان نجوم در قرن جدید سید محمد سعید انوار فروردین ۱۴۰۱ ورود به قرن جدید، قرن پانزدهم هجری شمسی است. در این قرن شاهد پیشرفت بسیاری در حوزه نجوم و فضا خواهیم بود. اخترشناسی رادیویی و فروسرخ به لطف تلسکوپ هایی همانند «جیمز وب» پیشرفت های شگرفی را خواهند داشت. صنعت فضایی نیز به لطف ورود شرکت های خصوصی همگانی تر خواهند شد. اما از طرفی مانند قرن گذشته شاهد گسترش آلودگی های نوری خواهیم بود و آسمان تاریک برای منجمان و عکاسان آماتور از بین خواهد رفت. در «گنبد آسمان» این هفته به بررسی رویدادها و افق پیش روی نجوم خواهیم پرداخت. در بخشی از این نوشتار می‌خوانیم: از آنجایی که در فقه شیعه رؤیت هلال مبنای آغاز ماه های قمری است، شروع ماه های رمضان و شوال به دلیل واجب بودن روزه و حرمت آن در روز عید فطر بسیار پر اهمیت است. نقشه هایی برای تخمین رصد هلال ماه توسط منجمین کارکشته و با محاسبات فراوان تولید می شود که رؤیت هلال را پیش بینی می کند. به خاطر داشته باشید که این نقشه ها الزام آور نبوده و ملاک رصد هلال ماه توسط خود فرد یا افراد دیگری می باشد (در باب این مسئله به رساله مرجع تقلید خود رجوع کنید). همانند سال های گذشته رؤیت هلال ماه رمضان چندان چالشی نخواهد داشت و به احتمال فراوان، هلال در شامگاه شنبه ۱۳ فروردین ماه رؤیت خواهد شد. بنابراین روز یکشنبه ۱۴ فروردین ماه اول رمضان خواهد بود. در مقابل رصد هلال ماه شوال برای اعلام عید فطر باز هم چالشی خواهد بود. هلال ماه در روز یکشنبه ۱۱ اردیبهشت قابلیت رصد با چشم مسلح را دارد اما نزدیک بودن آن به خورشید و باریک بودن هلال ماه رصد آن را بسیار سخت خواهد کرد. تجربه رصدگران در سال های گذشته نشان داده است که هلال های بسیار سخت نیز شکار شده اند. اما سختی رصد این هلال ماه شوال چالشی جدید برای گروه های استهلال خواهد بود. از شما دعوت می‌کنیم متن کامل این یادداشت را در مجله نوروزی زن روز مطالعه فرمایید. @zane_ruz ارتباط با ادمین: @zaneruz97