#شبهات
6️⃣سخنی چند درباره «قمه زنی» در پنج مقوله!
۱)دلیل عاملین این کار!
۲)پیشینه!
۳)موافقان!
۴مخالفان!
۵)سخن پایانی!
#قمه_زنی
#خرافات_عزاداری
#تحریفات_عاشورایی
@AsnadolMasaeb
✅بحث «قمه زنی» را در پنج مقوله بررسی می کنیم :
1️⃣دلیل عاملین این کار :
در ابتدای بحث، این نکته قابل ذکر است که یکی از دلایل طرفداران و عاملین قمه زنی که بسیار مورد استناد و استفاده قرار می‌گیرد، ادعای اقدام حضرت زینب(س) در کوبیدن پیشانی مبارک به چوبه ی محمل هنگام رؤیت سر مطهّر امام حسین(ع) در کربلاست!
آن ها برای اثبات ادعای خود به روایتی مشهور از «مسلم جصّاص» استناد می‌کنند.
اصل روایت را ابتدا علامه مجلسی نقل می کند که شخصی به نام «مسلم جصّاص(گچکار)» نقل می کند که؛ من در کوفه مشغول تعمير و گچکاری دارالعماره بودم که اسراء را وارد کوفه کردند.
سپس حضرت زینب(س) هنگامی که با سر مبارک برادر رو به رو شد.
📋«فَنَطَحَتْ جَبِينَهَا بِمُقَدَّمِ الْمَحْمِلِ حَتَّى رَأَيْنَا الدَّمَ يَخْرُجُ مِنْ تَحْتِ قِنَاعِهَا»
♦️پیشانی خود را به چوبه‌ی محمل زد و خون را دیدم که از زیر مقنعه‌اش بیرون می‌زد.(۱)
🌐بررسی روایت :
1⃣این روایت را «مجلسی» در «بحارالانوار» بدون سند یا به اصطلاح «مرسل» نقل کرده و خود مجلسی نیز به مرسل بودن آن اذعان کرده است و در ابتدای روایت می گوید :
📋«أَقُولُ رَأَيْتُ فِي بَعْضِ الْكُتُبِ الْمُعْتَبَرَةِ رُوِيَ مُرْسَلًا عَنْ مُسْلِمٍ الْجَصَّاصِ»
♦️در بعضی کتب معتبر از مسلم جصاص روایتی مرسل از مسلم جصاص نقل شده است.
این اذعان مجلسی به نامعتبر بودن این روایت تاریخی کافیست.
«مرسل : حدیثی که مقابل خبر مسند می‌باشد، و خبری را که همه یا برخی از راویان آن از سلسله سند حذف و اتصال اسناد آن به معصوم قطع شده باشد؛ فرقی ندارد که نام راوی یا راویان از ابتدای سلسله سند یا از وسط و یا از آخر آن حذف شده باشد و یا راوی آن مشخص نباشد.»
2⃣علاوه بر مرسل بودن این گزارش، شخص «مسلم الجصاص» نیز مجهول است که موجبات ضعف سند را از جهتی دیگر نیز فراهم می‌کند.
3⃣«شیخ عباس قمی» منشاء این روایتِ جصاص را دو کتاب «نورالعین» اثر «ابواسحاق اسفراینی(۴۱۸ق» و «المنتخب» اثر «فخرالدین طریحی(۱۰۸۵ق)» می داند و در نقد سند آن می نویسد :
«ذکر محامل و هودج، در غیر خبر مسلم جصاص نیست و این خبر را گر چه علامه مجلسی نقل کرده؛ لیکن مآخذ آن منتخب طریحی و کتاب نورالعین است که حال هر دو کتاب بر اهل فن پوشیده نیست.»(۲)
4⃣کتاب «المنتخب فی جمع المراثی و الخطب» معروف به «منتخب طریحی»، نوشته «فخرالدین طریحی» از علمای قرن یازدهم است.
از آنجا که این کتاب کشکول گونه به صورت نامستند و بدون تحقیق تالیف شده، بسیاری از کتاب شناسان و حدیث پژوهان از آن انتقاد کرده اند.
به عنوان نمونه «میرزا محمد ارباب» می گوید که در کتاب منتخب مسامحات بسیار به کار رفته و روایت مختص به آن اعتباری ندارد.(۳)
5⃣کتاب «نور العین فی مشهد الحسین(ع)» نیز کتابی بسیار ضعیف و نامطمئن است که حتی نویسنده آن نیز به درستی مشخص نیست.
مرحوم «علی بن عبدالله بحرانی ستری»، از فقها و مراجع تقلید امامی قرن سیزدهم و چهاردهم، کتاب نورالعین را کتابی سراسر کذب و افترا و بهتان می خواند و بیان می دارد اشعاری که در این کتاب به اهل بیت و امام حسین(ع) نسبت داده شده آن قدر از نظر فصاحت و بلاغت و وزن و قافیه ضعیف است که نمی توان آن ها را به افراد عادی نسبت داد، چه برسد به فصیح ترین و افراد عرب!(۴)
6⃣به نظر می‌رسد که علامه مجلسى این مطلب را از منتخب طریحى نقل کرده است؛ زیرا علیرغم آنکه مشهور شده است که ماخذ این روایت کتاب نورالعین است، در گزارشی که در آن کتاب آمده است، سخنی از داستان سر به محمل کوبیدن نیست، بلکه طبق نقل این کتاب، اساساً محملی بر روی شتران نبوده تا زینب(س) سرشان را به چوبه آن بکوبند!
این کوباندن سر در نسخه چاپى مقتل الحسین(ع) منسوب به أبى مخنف، نیز نیامده است.(۵)
7⃣براساس گزارش های متقدمین، اسراء را با شتر بدون جهاز می بردند تا ناراحتى ببینند و تنها در این روایت است که وجود محمل بر روی شترها ذکر شده است.
اساسا محمل یک وسیله محترمانه است و هیچ‌کس آن را براى اسیر خود انتخاب نمی‌کند.
لذا محملی وجود نداشت که به فرض حضرت زینب(س) سر خود را به آن بکوبند.
این مطلبی است که شیخ مفید و سید بن طاووس، شیخ طوسی آنرا بیان نموده اند.
به عنوان نمونه، راوی نقل می کند من در کوفه بودم و تجمع مردم کوفه را مشاهده کردم در حالی که مردم هم برای دیدن آن از خانه هایشان بیرون آمده بودند ؛
📋«فَلَمَّا أُقْبِلَ بِهِمْ عَلَى الْجِمَالِ بِغَيْرِ وِطَاءٍ»
♦️پس وقتی کاروان اسراء کربلا نزدیک شد، دیدم اهل بيت(علیهم السلام) را سوار بر شتران بى جهاز کرده اند.(۶)
افزون بر این، در خود اشعارى که در این روایت به امام سجاد(ع) نسبت داده شده به صراحت آمده است؛
📋«تُسَيِّرُونَا عَلَى الْأَقْتَابِ عَارِيَةً»
♦️ما را بر شتران برهنه سوار کردند.(۷)
روشن است که منظور حضرت(ع) شخص او نیست، بلکه تمام اسرا را این گونه سوار کردند.
@AsnadolMasaeb
ادامه مطالب :👇
2️⃣پیشینه :
پیشینه ی قمه زنی به دوران «صفویه» بر می‌گردد که در برخی سفرنامه های اروپاییان در آن دوره به قمه زنی و تیغ زنی اشاره شده است، از جمله گزارش «آدام الئاریوس» از مراسم تیغ زنی در روز عاشورا در اردبیل در عهد شاه صفی.
این رسم در دوره ی قاجار خصوصاً عهد ناصری رواج بسیاری یافت.
«عبدالله مستوفی» مسبب اصلی این امر را «ملا فاضل دربندی» صاحب کتاب «اسرار الشهادة» می‌داند و می نویسد :
﴿تیغ زدن روز عاشورا از کارهایی است که این آخوند(دربندی) در عزاداری وارد یا لامحاله آن را عمومی کرده و فعل حرام را موجب ثواب پنداشته است و تُرک های عوام هم این عزاداری را پذیرفته اند و این خلاف شرع بین جزء عزاداری و کار ثواب وانمود شده است.﴾(۸)
#استاد_یوسفی_غروی در کتاب تاریخ نگاری عاشورا و تحریفات آن چنین می نویسد :
«این احتمال نیز وجود دارد که نخست این عمل از سوی صوفیان و درویشان انجام می گرفته است.»
چنانکه «پیترو دلاواله» یکی از سیاحان عصر شاه عباس اول می نویسد :
«بسیاری از دراویش در کوچه های پر رفت و آمد شهر، تمام بدن خود تا گلو و حتی قسمتی از سر خود را در خمره هایی از گل پخته که در داخل زمین پنهان شده فرو می کنند، بطوری که انسان تصور می کند واقعاً مدفون شده اند و از طلوع تا غروب خورشید و حتی تا پاسی از شب گذشته به همین نحو باقی می ماندند.
جمعی دیگر در میدان ها و کوچه های مختلف و جلوی خانه های مردم برهنه و عریان در حالی که فقط با پارچه سیاه سترعورت کرده و تمام سر تا پای خود را با ماده ای سیاه و براق رنگ زده اند، حرکت می کردند.
به همراه این اشخاص عده ای برهنه راه می روند که تمام بدن خود را به رنگ قرمز در آورده اند تا نشانی از خونهایی که به زمین ریخته و اعمال زشتی که آن روز نسبت به امام حسین(ع) انجام گرفته است، باشد.»(۹)
3️⃣موافقان :
مهم‌ترین مستند موافقان این رسم، فتوای معروف مرحوم «آیت الله میرزای نائینی» بوده است که ایشان در پاسخ به مردم بصره بیان داشته است.
او در بند دوم فتوای مشهوری که در پنجم ربیع الاول سال ۱۳۴۵ قمری داده است، چنین می‌نویسد :
«اقوی جواز بیرون آمدن خون از پیشانی در اثر زدن شمشیر و قمه، در صورتی که از زیان آن محفوظ باشد، است.
بیرون آمدن خون، بدون صدمه ی به استخوان پیشانی که عادتاً زیان نمی رساند و مانند این‌ها هم چنانکه کسانی که استعمال شمشیر و قمه می کنند، طوری می زنند که صدمه به استخوان نمی‌رساند و اگر قمه زن گمان می‌کرد که زدن قمه به حسب عادت ضرر ندارد، ولکن بعد از زدن، به قدری خون بیرون آمد که مضر بود، بعید است حرمت آن.
مانند کسی که وضو بگیرد یا به آب غسل کند و یا در ماه رمضان روزه می‌گیرد، سپس روشن شده که ضرر داشته است.
لکن احوط و سزاوار است کسانی که عارف به استعمال شمشیر و قمه نیستند، خودداری کنند. خصوصاً جوانانی که دل‌هایشان پر از محبت حسین بن علی(ع) است و از محبت حسین(ع) بی‌خود هستند که در موقع استعمال [قمه] توجه ندارند که ممکن است زیان ببینند.(۱۰)
دلیل دیگر موافقان قمه‌زنی برای جواز این رسم، تعظیم شعائر، حفظ سنت‌های شیعی و قدرت‌نمایی جامعۀ شیعیان است.
4️⃣مخالفان :
ازجمله فتاوای مهم و مؤثر در مخالفت با قمه‌زنی، فتوای مرحوم «آیت الله سید ابوالحسن اصفهانی» است.
ایشان در فتوایی آورده اند؛
📋«إنَّ استعمالَ السُّیوفِ و السَّلاسلِ وَ الطُّبول و الأبواقِ و مَا یَجری الیَومَ فِی مَواکبِ العَزاء بیومِ عاشُوراء إِنَّما هُو مُحرّم و هُو غیرُ شرعیِِ»
♦️استفاده از شمشیر و زنجیر و طبل و بوق و آن‌چه شبیه آن است در دسته جات عزاداری عاشورا، حرام و غیر شرعی است.(۱۱)
👤پس از این فتوا، مهم ترین متن در مخالفت و نقد قمه زنی کتاب «التنزیه لاعمال الشبیه» اثر مرحوم «آیت الله سید محسن امین» است که در آن این رسم و رسوم مشابه عزاداری را غیر شرعی و غیر عقلانی و موجب وهن شیعیان دانسته است.(۱۲)
دلایل دیگر حرمت قمه‌زنی از نظر مخالفان عبارت است از :
۱)خلاف شرع است و مصداق اضرار به نفس است.
۲)بدعت است.
۳)غیر عقلانی است.
۴)موجب وهن اسلام و شیعیان می‌شود.
۵)موجب تبلیغات سوء دشمنان جمهوری اسلامی می‌شود.
👤 #شهید_مطهری معتقد است که؛
قمه زنی و بلند کردن طبل و شیپور از ارتدکس‌های قفقاز به ایران سرایت کرد و چون روحیه مردم برای پذیرش آن آمادگی داشت همچون برق در همه جا دوید.(۱۳)
👤 #مقام_معظم_رهبری در سال ۱۳۷۳ درباره قمه زنی فرمود :
«قمه زنی از کارهای خلاف، جعلی و نادرست است که متأسفانه طی چند سال اخیر برخی در حال ترویج آن هستند.
قمه‌زنی مربوط به دین و یا یک حرکت عزاداری نیست و قطعا خلاف و یک بدعت است و بدون تردید خداوند به انجام آن راضی نیست و اینجانب نیز از کسی که تظاهر به قمه‌زنی می‌کند قلبا راضی نیستم.»(۱۴)
@AsnadolMasaeb
ادامه مطالب :👇
#تلنگر
5️⃣سخن پایانی :
خداوند متعال در قرآن کریم می فرماید :
📋﴿يَا أَيُّهَا الَّذِينَ آمَنُوا لَا تَقُولُوا رَاعِنَا وَقُولُوا انْظُرْنَا﴾
♦️ای افراد باایمان! نگویید : «راعنا»؛ بلکه بگویید : «انظرنا»!(۱۵)
جریان از این قرار بود که مسلمانان صدر اسلام هنگامی که حضرت رسول اکرم(ص) مشغول سخن گفتن بود و بیان آیات و احکام الهی می‌کرد، گاهی از او می‌خواستند کمی با تأنّی سخن بگوید تا بتوانند مطالب را خوب درک
کنند، و سؤالات و خواسته‌های خود را نیز مطرح نمایند، برای این درخواست جمله «راعنا» را به کار می‌بردند.
♦️راعنا دو ریشه دارد :
۱)«الرعی» به معنی مهلت دادن!
۲)«الرعونه» به معنی کودنی و حماقت است!
مسلمانان از راعنا با ماده «الرعی» به معنی مهلت دادن استفاده می کردند، ولی یهود همین کلمه «راعنا» را در معنای دوم استعمال می‌کردند.
که در صورت اول مفهومش این است «به ما مهلت بده» ولی در صورت دوم این است که «ما را تحمیق کن»!
در اینجا برای یهود دستاویزی پیدا شده بود که با استفاده از همان جمله‌ای که مسلمانان می‌گفتند، پیامبر(ص) یا مسلمانان را استهزاء کنند.
آیه نازل شد و برای جلوگیری از این سوء استفاده به مؤمنان دستور داد به جای جمله «راعنا»، جمله «انْظُرْنا» را به کار برند که همان مفهوم را می‌رساند، و دستاویزی برای دشمن لجوج نیست.
از این آیه به خوبی استفاده می‌شود که مسلمانان باید در برنامه‌های خود مراقب باشند که هرگز بهانه به دست دشمن ندهند، حتی از یک جمله کوتاه که ممکن است سوژه‌ای برای سوء استفاده دشمنان گردد احتراز جویند.
از اینجا تکلیف مسلمانان در مسائل بزرگتر و بزرگتر روشن می‌شود، هم اکنون گاهی اعمالی از ما سر می‌زند که از سوی دشمنان داخلی، یا محافل بین المللی سبب تفسیرهای سوء و بهره‌گیری بلندگوهای تبلیغاتی آنان می‌شود، وظیفه ما این است که از این کارها جدا بپرهیزیم و بی‌جهت بهانه به دست این مفسدان داخلی و خارجی ندهیم.(۱۶)
که مسئله قمه زنی نیز مصداقی برای این قضیه است.
👤 #مقام_معظم_رهبری در بیانات دیگری می فرماید :
«كسى كه با مسائل كشور شوروى سابق و این بخشى كه شیعه نشین است (جمهورى آذربایجان) آشنا بود، مى گفت :
آن وقتى كه كمونیستها بر منطقۀ آذربایجان شوروى سابق مسلط شدند، همۀ آثار اسلامى را از آنجا محو كردند؛ مثلاً مساجد را به انبار تبدیل كردند؛ سالن هاى دینى و حسینیه ها را به چیزهاى دیگرى تبدیل كردند و هیچ نشانه‌ایى از اسلام و دین و تشیع باقى نگذاشتند؛ فقط یك چیز را اجازه دادند و آن «قمه زدن» بود! دستورالعمل رؤساى كمونیستى به زیردستان خودشان این بود كه مسلمانان حق ندارند نماز بخوانند؛ نماز جماعت برگزار كنند؛ قرآن بخوانند؛ عزادارى كنند؛ هیچ کار دینى نباید بكنند؛ اما اجازه دارند كه قمه بزنند! چرا؟
چون خود قمه زدن، براى آنها یك وسیلۀ تبلیغ بر ضد دین و بر ضد تشیع بود!
بنابراین، گاهى دشمن از بعضى چیزها اینگونه علیه دین استفاده می‌کند و هرجا خرافات به میان بیاید، دینِ خالص بدنام خواهد شد.»(۱۷)
دشمن خواهان ترویج خرافات است.
در تاریخ آمده است که هنگامى كه حضرت رسول اکرم(ص)، معاذ بن جبل را برای تبلیغ به يمن اعزام نمود، دستور داد :
📋«يَا مُعَاذُ! أَمِتْ أَمْرَ الجاهِليَّةِ إلّا ما سَنَّهُ الإسلام وَ أظهِرْ أَمرَ الإسلامِ كُلَّهُ صَغِيرَهُ وَ كَبيرَهُ»
♦️اى معاذ! آثار جاهليت و افكار و عقايد خرافى را، از ميان مردم نابود كن، و سنن اسلام را كه همان دعوت به تفكر و تعقل است، زنده نما!(۱۸)
حضرت(ص) در برابر توده‌هاى زيادى از عرب كه ساليان درازى افكار جاهلى و عقائد خرافى بر آنها حكومت كرده بود؛ چنين می فرمود :
📋«أَلَا! إِنَّ كُلَّ مَأْثُرَةٍ كَانَتْ فِي الْجَاهِلِيَّةِ تَحْتَ قَدَمَيَّ»
♦️بدانید که با پديد آمدن اسلام، كليۀ مراسم و عقايد و وسايل افتخارِ موهوم و خرافه، محو و نابود گرديد و زير پاى من قرار گرفت.(۱۹)
📚منابع：
۱)بحارالانوار مجلسی، ج۴۵، ص۱۱۴
۲)منتهی الآمال محدث قمی، ج۱، ص۵۶۹
۳)عاشورا پژوهی با رویکرد تحریف شناسی صحتی سردرودی، ص۷۱
۴)قامعه اهل الباطل بحرانی ستری، صص۲۰-۷۷-۹۰
۵)المنتخب طریحی، ج۲، ص۴۳۵
۶)امالی شیخ طوسی، ص۹۱
۷)بحارالانوار مجلسی، ج۴۵، ص۱۱۴
۸)شرح زندگانی من یا تاریخ اجتماعی و اداری دوران قاجاریه، ج۱، ص۲۷۶
۹)تاریخ نگاری عاشورا و تحریفات غروی، ص۲۳۱
۱۰)عزاداری از دیدگاه مرجعیت شیعه ربانی خلخالی، ص۴۷
۱۱)عاشورا پژوهی با رویکرد تحریف شناسی صحتی سردرودی، ص۳۱۴
۱۲)رسالة التنزیه امین، ص۱۳
۱۳)جاذبه و دافعه علی(ع) شهید مطهری، ص۱۵۴
۱۴)بیانات آیت الله خامنه‌ای در دیدار عمومی با مردم شهرکرد در ماه محرم سال۷۳
۱۵)سوره بقره، آیه ۱۰۴
۱۶)برگزیده تفسیر نمونه آیت الله مکارم، ج۱، ص۱۰۷
۱۷)بیانات آیت الله خامنه‌ای در دیدار عمومی با مردم مشهد در اول فروردین سال۷۶
۱۸)تحف العقول حرّانی، ص۲۵
۱۹)ذخائر العقبى محب الدین طبری، ج۱، ص۲۴۵
@AsnadolMasaeb