#گنج_پدرۍ و من كتاب له (علیه السلام) إلى معاوية جواباً عن كتاب منه إليه: وَ أَمَّا طَلَبُكَ إِلَيَّ الشَّامَ، فَإِنِّي لَمْ أَكُنْ لِأُعْطِيَكَ الْيَوْمَ مَا مَنَعْتُكَ أَمْسِ؛ وَ أَمَّا قَوْلُكَ إِنَّ الْحَرْبَ قَدْ أَكَلَتِ الْعَرَبَ إِلَّا حُشَاشَاتِ أَنْفُسٍ بَقِيَتْ، أَلَا وَ مَنْ أَكَلَهُ الْحَقُّ فَإِلَى الْجَنَّةِ وَ مَنْ أَكَلَهُ الْبَاطِلُ فَإِلَى النَّارِ؛ وَ أَمَّا اسْتِوَاؤُنَا فِي الْحَرْبِ وَ الرِّجَالِ، فَلَسْتَ بِأَمْضَى عَلَى الشَّكِّ مِنِّي عَلَى الْيَقِينِ وَ لَيْسَ أَهْلُ الشَّامِ بِأَحْرَصَ عَلَى الدُّنْيَا مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ عَلَى الْآخِرَةِ؛ وَ أَمَّا قَوْلُكَ إِنَّا بَنُو عَبْدِ مَنَافٍ، فَكَذَلِكَ نَحْنُ وَ لَكِنْ لَيْسَ أُمَيَّةُ كَهَاشِمٍ وَ لَا حَرْبٌ كَعَبْدِ الْمُطَّلِبِ وَ لَا أَبُو سُفْيَانَ كَأَبِي طَالِبٍ وَ لَا الْمُهَاجِرُ كَالطَّلِيقِ وَ لَا الصَّرِيحُ كَاللَّصِيقِ وَ لَا الْمُحِقُّ كَالْمُبْطِلِ وَ لَا الْمُؤْمِنُ كَالْمُدْغِلِ، وَ لَبِئْسَ الْخَلْفُ خَلْفٌ يَتْبَعُ سَلَفاً هَوَى فِي نَارِ جَهَنَّمَ . . .

از نامه آن حضرت (ع) در پاسخ نامه معاويه: شام را از من مى خواهى و من چيزى را كه ديروز از تو منع مى كرده ام امروز به تو نخواهم داد . . . . امّا اين كه مى گويى كه جنگ، عرب را خرد و تباه كرد و اكنون او را جز نيم نفسى نمانده است، بدان كه هر كس كه در راه حق كشته شده به بهشت رفته و هر كه در راه باطل جان باخته به جهنم . . . اما اين سخن تو كه ما در جنگ و مردان جنگى برابريم، نه چنين است. تو اهل شكى و من مرد يقينم. و آن قدر كه مردم شام به دنيا آزمندند، بيشتر از آن مردم عراق به آخرت دلبسته اند. اما اين سخنت كه گويى، ما فرزندان عبد مناف هستيم، آرى ما نيز چنين هستيم، ولى اميه كجا و هاشم كجا حرب كجا و عبد المطلب كجا ابو سفيان كجا و ابو طالب كجا مهاجر در راه خدا را با آزاد كرده چه نسبت. و آنكه نسبى صريح و آشكار دارد، با آنكه خود را به خاندانى بسته است، هرگز برابر نباشد. آنكه بر حق است همتاى آنكه بر باطل است نبود، و مؤمن كجا و دغلكار كجا؟ و چه بد فرزندى است، آنكه پيرو پدرانى است كه همه در دوزخ سرنگون شده اند. @talabe_115

-!

نامه در یک نگاه: به گفته نصر بن مزاحم در کتاب صفین، روزى امام(علیه السلام) فرمود: فردا صبح شخصاً پا به میدان مى گذارم و با این گروه مى جنگم. این سخن در میان لشکر شام منتشر شد و آنها در وحشت عمیقى فرو رفتند. در این هنگام معاویه نامه اى براى امیر مؤمنان على(علیه السلام) نوشت که خلاصه مضمونش چنین است: «من گمان مى کنم اگر مى دانستى کار جنگ به اینجا مى رسد اقدام بر جنگ نمى کردى و از گذشته پشیمان مى شدى من از تو درخواست کرده ام که حکومت شام را به من واگذارى به این شرط که مستقل باشم نه با تو بیعت کنم و نه از تو اطاعت. این را نپذیرفتى و الآن من شام را در اختیار دارم و باز همان خواسته را از تو مى کنم. ما همه از فرزندان عبد مناف هستیم، همواره عزیز و آزاد بوده ایم. هنگامى که این نامه به امام(علیه السلام) رسید فرمود: راستى وضع معاویه و نامه اش هر دو عجیب است; سپس کاتب خود عبیدالله بن ابى رافع را فرا خواند و دستور داد نامه مورد بحث را براى معاویه بنویسند و به سخنان نارواى او پاسخ گویند. البتّه مرحوم سیّد رضى آن گونه که دأب و عادت اوست، بخشى از نامه را که در آغاز آن بوده است ذکر نکرده ولى قسمت مهم و عمده نامه را آورده است.

بدهکارانى در چهره طلبکار: همان گونه که قبلا گفتيم، اين نامه پاسخى است به نامه اى که معاويه خدمت آن حضرت نوشته و سخنانى طلب کارانه را در آن آورده است. معاويه قاعدتاً دستور مى داد اين گونه نامه ها را بر فراز منابر يا در برابر لشکر بخوانند تا خود را از گناه بزرگى که مرتکب شده تبرئه نمايد و نيز قاعدتا اين نامه به دست ياران امام(عليه السلام) نيز افتاده است و امکان داشته افراد ظاهربين تحت تأثير آن واقع شوند، بنابراين چاره اى نبوده جز اينکه امام(عليه السلام) انگشت مبارک بر فقرات مختلف اين نامه بگذارد و جواب قاطع به آن بدهد.

به همين دليل مى بينيم که امام(عليه السلام) به چهار نکته اساسى در برابر چهار ادعاى معاويه اشاره نموده و اين چنين پاسخ مى دهد. نخست مى فرمايد: «و اما اينکه از من خواسته اى شام را به تو واگذارم (و در برابر آن نه بيعت کنى و نه اطاعت، بلکه فعال ما يشاء باشى بدان) من چيزى را که ديروز از تو منع کردم امروز به تو نخواهم بخشيد»; (وَأَمَّا طَلَبُکَ إِلَيَّ الشَّامَ فَإِنِّي لَمْ أَکُنْ لاُِعْطِيَکَ الْيَوْمَ مَا مَنَعْتُکَ أَمْسِ).

آنها که چنين مى گويند، به اين نکته توجّه ندارند که اگر امام(عليه السلام) حکومت شام (و طبق بعضى از نقل ها حکومت مصر، چون آن را نيز تقاضا داشت) به معاويه واگذار مى کرد و پايه هاى حکومتش تقويت مى شد، تکان دادن او از جايش امکان نداشت در حالى که ما مى بينيم امام(عليه السلام) با لشکريانش در صفين او را تا آستانه شکست قطعى و دفع شر او از کشور اسلام پيش برد و اگر ناآگاهى و خباثت بعضى از کسانى که ظاهراً در لشکر امام(عليه السلام) بودند نبود، کار يکسره مى شد. سپس به پاسخ دومين بخش از نامه او پرداخته مى فرمايد: «و اما اينکه گفته اى جنگ (صفين) همه عرب را جز اندکى در کام خود فرو برده، آگاه باش آن کس که بر حق بوده (و در راه خدا شهيد شده) جايگاهش بهشت است و آن کس که به راه باطل کشته شده در آتش است»; (وَأَمَّا قَوْلُکَ: إِنَّ الْحَرْبَ قَدْ أَکَلَتِ الْعَرَبَ) إِلاَّ حُشَاشَاتِ( أَنْفُس بَقِيَتْ، أَلاَ وَمَنْ أَکَلَهُ الْحَقُّ فَإِلَى الْجَنَّةِ، وَمَنْ أَکَلَهُ الْبَاطِلُ فَإِلَى النَّارِ).

سپس به پاسخ سومين بخش از نامه او که گفته بود من با تو از نظر جنگ و لشکر يکسان هستيم (هر دو براى يک هدف مى جنگيم و يک چيز مى طلبيم) پرداخته و مى فرمايد: «و اما اينکه ادعا کرده اى ما در جنگ و نفرات (از تمام جهات) يکسان هستيم، چنين نيست، زيرا تو در شک (به مبانى اسلام) از من در يقين و ايمان (به آنها) فراتر نيستى و اهل شام بر دنيا از اهل عراق به آخرت حريص تر نخواهند بود»; (وَأَمَّا اسْتِوَاؤُنَا فِي الْحَرْبِ وَالرِّجَالِ فَلَسْتَ بِأَمْضَى عَلَى الشَّکِّ مِنِّي عَلَى الْيَقِينِ، وَلَيْسَ أَهْلُ الشَّامِ بِأَحْرَصَ عَلَى الدُّنْيَا مِنْ أَهْلِ الْعِرَاقِ عَلَى الاْخِرَةِ). اشاره به اينکه دو تفاوت در ميان ياران من و طرفداران توست: اينها همراه امام عادلى مى جنگند که به وظيفه خود يقين دارد و آنها را در راه روشنى سير مى دهد در حالى که تو هدف روشنى ندارى جز اينکه به مال و مقامى برسى. ديگر اينکه همراهان تو گروهى دنياپرستند که با وعده هاى مادى، سران آنها را به ميدان کشيده اى و قدم به ميدانى گذارده اند که شايد غنايمى نصيبشان شود در حالى که فرماندهان لشکر من نه وعده جايزه اى به آنها داده شده و نه حتى فکر آن را مى کنند.

به تعبير ديگر تو هرگز يقين به استحقاق خلافت بر مردم ندارى در حالى که من يقين دارم و طرفداران تو براى دنيا مى جنگند در حالى که پيروان من هدفشان خداست و براى اقامه حکومت الهى نبرد مى کنند; به اين دو دليل ما در کار خود کوشاتر و مصمم تريم در حالى که تو و پيروانت چنين نيستيد. در نتيجه هرگز يکسان نخواهيم بود و پيروزى نهايى از آن ماست و همان گونه که امام(عليه السلام) پيش بينى کرده بود، سربازانش به مرز پيروزى رسيدند; افسوس که گروهى ناآگاه به همراهى جمعى از منافقان نتيجه نهايى را عقيم گذاشتند. آن گاه امام(عليه السلام) به چهارمين ادعاى معاويه پرداخته و به آن پاسخ مى گويد و مى فرمايد: «اما اينکه گفته اى ما همه فرزندان عبد مناف هستيم (بنابراين همه در شرافت و استحقاق حکومت و پيشوايى مردم يکسانيم) من هم قبول دارم (که همه از نسل عبد مناف هستيم»; (وَأَمَّا قَوْلُکَ: إِنَّا بَنُو عَبْدِ مَنَاف، فَکَذَلِکَ نَحْنُ). آن گاه امام(عليه السلام) به تفاوت هايى که ميان او و معاويه وجود داشته پرداخته و آن را در پنج قسمت بيان مى دارد.

خب اول به : اشاره به شرافت نسبى مى کند و مى فرمايد: «ولى اميّه هرگز همانند هاشم و حرب همچون عبدالمطلب و ابوسفيان چون ابوطالب نبودند»; (وَلَکِنْ لَيْسَ أُمَيَّةُ کَهَاشِم، وَلاَ حَرْبٌ کَعَبْدِالْمُطَّلِبِ، وَلاَ أَبُوسُفْيَانَ کَأَبِي طَالِب).

اشاره به اينکه جد اعلاى تو اميّه و جدّ ادناى تو حرب و پدرت ابوسفيان بود که همگى در ميان عرب به شرارت و پستى معروف بودند در حالى که جدّ اعلاى من، هاشم و جدّ ادناى من عبدالمطلب و پدرم ابوطالب است که همه از سادات عرب و سخاوتمندان و پاکان و نيکان بودند; چگونه مى توان آنها را با يکديگر يکسان دانست. آن گاه به تفاوت دوم و سوم اشاره کرده مى فرمايد: «و نيز هرگز مهاجران چون اسيران آزاد شده نيستند و نه فرزندان صحيح النسب همانند منسوبان مشکوک»; (وَلاَ الْمُهَاجِرُ کَالطَّلِيقِ ، وَلاَ الصَّرِيحُ. کَاللَّصِيقِ.