#اصول_فقه ۷۴ #مذاق_شارع ۴ #طرق_کشف 🖋 برخی محققین ، راه هایی را برای دست یابی به مذاق شریعت، ذکر کرده اند که به صورت خلاصه، عبارت اند از: 1. بررسی اسناد بیان گر مقاصد شریعت: برخی معتقدند که با تتبع و تحقیق در این اسناد و تسلط کافی و وافی بر اهداف شارع مقدس، می توان به مذاق شریعت دست یافت. طبق این راهکار، نسبت میان مبحث مذاق شریعت، با مبحث مقاصد شریعت، عموم و خصوص من وجه خواهد شد، زیرا گاهی مقاصد، فقیه را به مذاق می رساند و گاهی نمی رساند؛ هم چنین گاهی مذاق شریعت از طریق مقاصد شریعت کسب می شود و گاهی از طریق راه های دیگری که در ادامه خواهد آمد. نقد و بررسی: ایراد مهم این راهکار آن است که حجیت آن منوط به تثبیت حجیت کارکردهای نظریه مقاصد الشریعه است که در این رساله تعیین تکلیف خواهد شد. لذا این راهکار، طریق مستقلی نیست. 2. درک قطعی عقل: فقیه ممکن است با تتبع فراوان در ادله، از طریق تجزیه و ترکیب ادراکات عقلی خویش، به صورت قطعی، به مذاق شریعت دست یابد. نقد و بررسی: ایراد طریق قبلی، به این طریق نیز وارد است، زیرا با توجه به این که عقل، یکی از ادله اربعه است، با وجود آن، استناد به مذاق شریعت، صحیح نیست. 3. مقایسه مورد مذاق، با احکام شرعیه دیگر: فقهایی که مطالعات فقهی گسترده و مستمر دارند، گاهی اوقات می توانند با تامل و تتبع و توجه به احکام شرعی دیگر و مقایسه مورد مذاق با آن ها، حکم مورد مذاق را به دست آوردند. نقد و بررسی: اشکال این راهکار آن است که اگر منظور قیاس اولویت است، که در این صورت نباید به مذاق شریعت استناد شود، بلکه باید صریح و روشن، استناد به قیاس اولویت ذکر شود؛ ولی اگر مراد قیاس اولویت نیست که این همان قیاس عامه است که باطل و مورد نهی شدید ائمه اطهار (علیهم السلام) می باشد. 4. واکاوی پیامدهای یک حکم: توضیح آن که گاهی ممکن است فقیه در یک مساله، دلیلی بر حکم نیابد ولی با بررسی پیامدهای احکام خمسه در آن مساله، به این نتیجه برسد که پیامد های منفی حکم نکردن به یکی از احکام خمسه در آن، آن قدر فراوان است که قطع به لزوم افتا بر طبق آن حاصل می شود. به عنوان مثال، اگر فقیه، حکم به عدم وجوب فحص در شبهات موضوعیه نماید، نتیجه اش آن است که اکثر احکام تعطیل شود یا مخالفت شود،، زیرا اکثر مکلفین، بدون فحص، علم به وجود دین، یا وجوب خمس و زکات، یا استطاعت حج و ... ندارند. در این جا است که برای فقیه، قطع حاصل می شود که باید فتوا به وجوب فحص در شبهات موضوعیه نماید. نقد و بررسی: ایراد این راهکار نیز آن است که یکی از روش های صحیح استدلال در علم منطق، «برهان خلف» است که در کتب فقهی نیز رایج است. در این برهان، فرضیه ای را به عنوان «فرض خلف»، مفروض قرار می دهند و بر اساس آن، پیش روی می کنند و نتایج آن را بررسی می نمایند و اگر نتیجه آن، دارای توالی فاسد و پیامد های منفی بود، حکم به عدم صحت فرضیه اولیه (فرض خلف) می نمایند. نتیجه آن که استناد به مذاق شریعت، در این جا نیز باطل است. ادامه دارد... 📚 کانال پژوهش های اصولی https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945

#اصول_فقه ۷۵ #مذاق_شارع ۵ #طرق_کشف ۲ 🖋 5. ارتکاز قطعی متشرعه: یعنی فقیه از طریق ارتکاز قطعی متشرعه در مساله ای، به مذاق شارع در آن مساله دست یابد و بر اساس آن فتوا دهد. نقد و بررسی: ایراد این راهکار نیز مشابه اشکال مورد قبل است، زیرا استناد به «سیره متشرعه»، امری رایج است و در کتب فقهی و اصولی نیز فراوان به آن پرداخته شده است. به عنوان نمونه در زمینه حرمت ریش تراشی، بسیاری از فقها معتقدند که غیر از سیره متشرعه، هیچ دلیلی بر حرمت آن وجود ندارد. بنابراین، در این گونه موارد نیز، به همان عنوان رایج سیره متشرعه باید استناد نمود و استناد به مذاق شریعت، صحیح نمی باشد. 6. رویه قانون گذاری شارع: گاهی فقیه ادعا می کند که از رویه قانون گذاری شارع مقدس، به مذاق شریعت دست یافته است؛ به عنوان نمونه، توجه به رویه و روال شریعت در اهمیت به «تسهیل و تیسیر»، می تواند فقیه را به این نتیجه برساند که برخی احتیاط هایی که منجر به عسر و حرج خواهد شد، منطبق بر واقعیت شریعت در لوح محفوظ نیست. نقد و بررسی: در نقد این طریق نیز می توان گفت که رویه قانون گذاری شارع، اگر منصوص است، در این صورت بدون شک حجت است، ولی نه از باب حجیت «مذاق شریعت»، بلکه از باب حجیت کتاب و سنت. و اگر غیر منصوص است، در این صورت دلیلی بر حجیت آن وجود ندارد و اساسا این نوع استنادات، علی رغم ظاهر زیبا، باطنی تهی دارد و بازگشت به استحسانات و ذوقیات عامه دارد که منهی عنه است. 7. روش شارع در بیان شریعت: شیوه به کار رفته در بیان شریعت نیز از مواردی است که ادعا شده است فقیه را به «مذاق شریعت» می رساند. توضیح آن که به عنوان نمونه، هرگاه روایات در بیان حکمی بسیار متشتت و پراکنده و مختلف باشد، ممکن است قرینه ای شود بر این که حکم الزامی در مساله وجود ندارد و گرنه این مقدار اختلاف بیان در یک حکم الزامی، بعید است. به عنوان مثال، در زمینه فاصله مرد و زنی که به موازات یکدیگر نماز می خوانند، روایات متعددی وجود دارد که هر کدام، فاصله ای را بیان می کند. برخی یک وجب، برخی یک ذراع، برخی یک قدم، برخی یک رحل و ... . از آن جا که در احکام الزامی، هرگز این مقدار از اختلاف دیده نشده است، لذا می توان فهمید که هیچ کدام از این موارد، الزامی نیست. نقد و بررسی: چنین تحلیل هایی درباره روش بیان شارع، قرائن خوبی هستند، ولی برای اثبات مدعا، کافی نیست، زیرا چه بسا این تشتت ها و اختلافاتی که در این روایات وجود دارد، حکمت های دیگری مانند تقیه و ... دارد و چه بسا ناشی از نقل به مضمون یا جعل راوی است و چه بسا احتمالات فراوان دیگر، منشا آن است و «اذا جاء الاحتمال، بطل الاستدلال» و چنان چه در اصول فقه به تفصیل اثبات شده است، اصل در ظنون نیز عدم حجیت است. ادامه دارد... 📚 کانال پژوهش های اصولی https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945

#اصول_فقه ۷۷ #مذاق_شارع ۶ #طرق_کشف ۳ 🖋 8. جهان بینی، انسان شناسی و جامعه شناسی : جهان بینی الهی، آموزه های دینی و تفسیری که از انسان و جامعه و هستی می دهد، یکی دیگر از عواملی است که ادعا شده است فقیه را در مسائل مختلف، به «مذاق شریعت» رهنمون شود و او را به فتوا برساند. به عنوان نمونه، نگاه ویژه ای که اسلام به شخصیت، هویت و منزلت زن دارد، منجر به شکل گیری حقوق زن در اسلام شده است و بر این اساس، احکام شرعی مستقر شده اند و فقیه با تسلط بر مجموع این مباحث، می تواند مذاق شریعت را فهم نماید و در موارد فقدان نص، حکم شرعی را به دست آورد. نقد و بررسی: همان طوری که ملاحظه می فرمایید، هیچ استدلال و ضابطه ای در این بیان، وجود ندارد و با عباراتی خطابی، سعی در توجیه و تبیین شده است. اگر استناد به این نوع جملات شعاری، در فقه شیعه جایز بود، لازم نبود فقهای امامیه برای موارد فقدان نص، این مقدار اصول عملیه و مباحث مفصل آن را تنظیم و تنقیح نمایند و صرفا یک دلیل به ادله اربعه با عنوان «جهان بینی فقیه» اضافه می کردند و تمام موارد فقدان نص را بر اساس آن، حل و فصل می کردند. 9. سازگاری یا ناسازگاری با مجموعه شریعت: اگر مجموعه شریعت را یک دستگاه یکپارچه و نظام منسجم بدانیم، هرگاه یک حکم شرعی با این نظام، ناسازگار باشد، می توان آن را بر خلاف «مذاق شریعت» دانست. نقد و بررسی: این ادعا مبتنی بر پذیرش نظریه وجود «نظام در شریعت» است که اتفاقا مورد اختلاف و معرکه ای از آراء است، و بر فرض پذیرش این نظریه، در نهایت شاید بتوان پذیرفت که ناسازگاری یک حکم شرعی با نظام شریعت، دال بر لزوم بازنگری در مقدمات آن در راستای کشف نکات جدید برای تغییر آن است و اگر پس از بازنگری، امکان تغییر حکم وجود نداشت و چه بسا این بازنگری، منجر به تثبیت بیشتر حکم گردید، در این صورت چاره ای جز پذیرش آن نیست؛ و در نهایت، بر فرض طرد آن حکم، نمی توان حکم جدید را از این طریق کشف نمود، بلکه باید طریق دیگری برای کشف حکم پیدا نماییم، یعنی به هر حال، نهایت دلالت «ناسازگاری یک حکم با نظام شریعت»، ابطال آن حکم است نه کشف حکم حقیقی. نتیجه آن که این راهکار نیز به عنوان طریق کشف «مذاق شریعت» پذیرفته نمی شود، زیرا ذیل مبحث «نظامات شریعت» حل و فصل خواهد شد. 10. روش های بیان ناپذیر: این مورد در مواقعی است که یک فقیه، با توجه به ممارست فراوان با نصوص دینی و مجموعه شریعت و اسناد و ادله آن، مذاق شریعت را به صورت یقینی و قطعی ادراک نموده است ولی بیان محکمه پسند و فنی در دفاع از آن ندارد. نقد و بررسی: نا گفته پیدا است که ورود چنین نهاد هایی در فقه، نتیجه ای جز نابودی فقه و بی انضباطی و سلیقه ای شدن آن ندارد. ادامه دارد... 📚 کانال پژوهش های اصولی https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945

#اصول_فقه ۱۰۱ #مقاصد_شریعت ۱۹ #طرق_کشف ۱ 🖋 مقاصد شریعت را از راه های مختلفی می توان کشف نمود که برخی از اهم آن طرق، عبارت است از: 💠 طریق اول: لسان دلیل: گاهی کلامی که از شارع حکیم صادر می شود، مشتمل بر سیاق یا قرینه یا ادواتی (مانند لام غایت، لعل و ...) است که از آن ها، هدف و مقصد شریعت، استظهار می‌شود. هم چنین گاهی مضمون دلیل، دلالت بر بیان هدف و مقصد شارع است. به هر حال، اکر دلیل، صریح یا ظاهر در بیان هدف و مقصد شارع باشد، به آن منصوص الهدف گویند. 💠 نتیجه آن است که مقاصد شریعت را به دو قسم می توان تقسیم نمود: ✅ ۱. مقاصد منصوصه. ✅ ۲. مقاصد غیر منصوصه. ادامه دارد... 📚 کانال پژوهش های اصولی https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945

#اصول_فقه ۱۰۲ #مقاصد_شریعت ۲۰ #طرق_کشف ۲ 🖋 مقاصد شریعت را از راه های مختلفی می توان کشف نمود که برخی از اهم آن طرق، عبارت است از: 💠 طریق دوم: استقراء. گاهی با استقراء ادله و احکام، علم به مقاصد شریعت حاصل می شود. به عنوان نمونه، می دانیم که اگر دو نفر در حال خرید و فروش کالایی باشند، ورود شخص ثالث به معامله آن ها و تلاش برای خرید کالا، منهی عنه است. حال اگر بدانیم که علت این نهی، پیشگیری از حصول نفرت و کدورت باشد، در این صورت معلوم می شود که حفظ اخوت و استمرار آن، از مقاصد شریعت است. هم چنین از کثرت امر به آزاد نمودن عبد، معلوم می شود که آزادی و حر بودن، از مقاصد شریعت است. 💠 نکته: گاهی با استقراء معنوی نیز می توان مقاصد شریعت را به دست آورد. استقراء معنوی آن است که مدعا به وسیله یک دلیل به خصوص ثابت نمی شود، بلکه پس از ملاحظه تعداد زیادی از ادله متصله و منفصله ای که چه بسا اغراض مختلفی دارند، مقصد شارع حکیم، معلوم می شود. به عنوان نمونه، این که ضروریات و حاجیات و تحسینیات، از مقاصد شریعت است، به وسیله یک دلیل به خصوص، ثابت نشده است، بلکه پس از ملاحظه عمومات و اطلاقات و احکام جزئی و کلی ابواب مختلف فقهی، قطع به مقاصد ضروری و حاجی و تحسینی حاصل می شود. ادامه دارد... 📚 کانال پژوهش های اصولی https://eitaa.com/joinchat/1772093454C44c5b95945